Ко́шык валю́т, валю́тны кошык — пэўны набор валют з рознымі вагавымі каэфіцыентамі, па адносінах да якога вызначаецца сярэднеўзважаны курс аднае валюты. У асноўным выкарыстоўваецца для мінімізацыі рызыкі ад ваганьня валютных курсаў[1], а таксама пры стварэньні міжнародных разьліковых грашовых адзінак, індэксацыі валюты цаны і валюты займу ў міжнародных эканамічных стасунках.
Валютны кошык у залежнасьці ад набору валют можа быць бі- альбо мультывалютны.
Колькасьць валюты, уключанай у валютны кошык, вызначаецца ўдзельнай вагой кожнай з валют. Сума удзельных ваг усіх валют кошыку роўная адзінцы або 100%. Удзельная вага кожнай валюты, уключанай у валютны кошык, вызначаецца паводле вызначанага эканамічнага крытэру. Такімі крытэрамі могуць быць доля эканомікі краіны ў сукупным валавым прадукце ўсіх краін, чые валюты ўключаныя ў валютны кошык, або доля валюты, ужыванай у міжнародных разьліках ці ў зьнешнегандлёвым звароце.
Прыкладам валютнага кошыка зьяўлялася эўрапейская грашовая адзінка (ЭКЮ), якая выкарыстоўвалася як разьліковая адзінка чальцамі ЭЭС да іхняга пераходу на эўра[2]. У цяперашні час прыкладам могуць служыць спэцыяльныя правы запазычаньня Міжнароднага валютнага фонду.
Апошнім часам у сувязі зь фінансавым крызісам і ўзрастаньнем ролі ў сусьветнай эканоміцы краін, што разьвіваюцца, паўстала ідэя разьліку глябальнай валютнай адзінкі, заснаванай на ўдзеле ў ёй шырэйшага кола вядучых краін сьвету. Валюта атрымала назву Вакю(en) (анг. World Currency Unit). Такая ўмоўная грашовая адзінка рэгулярна разьлічваецца на падставе кошыку валют, куды ўваходзяць валюты краін Вялікай дваццаткі. Пры разьліку кошту Вакю ўлічваецца доля СУП краін-удзельніц у сусьветным СУП[3].
2 студзеня 2009 году Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь адначасна з дэвальвацыяй беларускага рубля замест прывязкі курсу рубля да даляра ЗША перайшоў да выкарыстаньня кошыка валют: даляр, эўра і расейскі рубель — з выкарыстаньнем кожнае з трох валютаў у роўных долях. Неабходнасьцю зьмяненьня мэханізму прывязкі курсу Нацбанк назваў значныя ваганьні сусьветных валют, якія пачасьціліся ў 2008 годзе. Пры новым мэханізме зьніжэньне курсу беларускага рубля адносна аднае з валютаў кошыка павінна кампэнсавацца яго ўмацаваньнем адносна іншых валютаў[4].
Курс беларускага рубля разьлічваўся як сярэдняе геамэтрычнае двухбаковых курсаў да даляра, эўра і расейскага рубля на зададзеную дату. На момант пачатку дзеяньня мэханізму рублёвы кошт валютнага кошыка складаў 960 рублёў. Калідор ваганьняў на 2009 год быў устаноўлены ў памеры ±5% ад гэтага значэньня[4] і ў сярэдзіне таго ж году падняты да ±10%[5], у 2010 — ±10%[5]. На 2011 год Нацбанк напачатку ўсталяваў калідор ваганьняў у памеры ±8%, аднак з прычыны валютнага крызісу калідор сьпярша быў павялічаны да ±12%[6], а 24 траўня 2011 году адбылася дэвальвацыя беларускага рубля адразу на 54,4% адносна даляру ЗША. Адначасна цэнтральнае значэньне рублёвага кошту кошыка валют было ўсталяванае на адзнацы 1810 рублёў, і 12-ціадсоткавы калідор адлічваецца ад новага значэньня[7].
Па стане на 6 чэрвеня 2011 году кошык валют падаражэў з пачатку году на 801,31 базавыя пункты, або 75,81%[8]. Увосень адбылася яшчэ адна дэвальвацыя беларускага рубля, і ў выніку па стане на 1 лістапада 2011 году кошык валют вырас у параўнаньні з пачаткам году на 191,52%[9], а па стане на 27 сьнежня — на 175,81%[10].
8 сьнежня 2022 году Ўправа Нацыянальнага банку Беларусі ўхваліла Рашэньне аб выключэньні эўра з кошыка замежных валютаў 12 сьнежня 2022 году. Прычынай называлася зьніжэньне аб'ёму і ўдзельнай вагі эўра ў гандлі на «Беларускай валютна-фондавай біржы» («БВФБ»). У сваю чаргу гэта было выклікана зьмяншэньнем разьлікаў у эўра за кошт скарачэньня таваразвароту з краінамі Эўразьвязу. У выніку афіцыйны абменны курс беларускага рубля да эўра сталі ўсталёўваць на падставе перакрыжаванага курсу эўра да даляра ЗША на замежным рынку, хоць гандаль эўрам на «БВФБ» працягнулі. Паводле Рашэньня Нацбанка, вага расейскага рубля ў кошыку валютаў вырасла зь 50 да 60 %, а вага даляра ЗША і кітайскага юаня засталася на ўзроўні 30 і 10 % адпаведна[11].
- ЭКЮ
- Вакю
- Азіяцкая валютная адзінка
- Афра
- Амэра
- Адмысловыя правы запазычаньня
- Валютная абмоўка
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
