Францішак Смуглевіч

Францішак Смуглевіч (па-польску: Franciszek Smuglewicz, па-летувіску: Pranciškus Smuglevičius, 6 кастрычніка 1745, Варшава — 18 верасьня 1807, Вільня) — польскі мастак, заснавальнік беларускай і літоўскай нацыянальнай школы жывапісу.

Францішак Смуглевіч
Юзэф Пешка. Партрэт Францішка Смуглевіча. 1790—1800 гг.
Імя пры нараджэньні	Franciszek Smuglewicz
Дата нараджэньня	6 кастрычніка 1745(1745-10-06)[1][2][3]
Месца нараджэньня	Варшава, Рэч Паспалітая
Дата сьмерці	18 верасьня 1807(1807-09-18)[1][2][3] (61 год)
Месца сьмерці	Вільня, Расейская імпэрыя
Месца пахаваньня	Могілкі Росы
Занятак	маляр, прафэсар унівэрсытэту
Месца працы	Віленскі ўнівэрсытэт
Францішак Смуглевіч у Вікісховішчы

Біяграфія

Заля Смуглевіча (Віленскі ўнівэрсытэт)

Першымі настаўнікамі былі бацька мастак Лукаш Смуглевіч (апроч Францішка, яшчэ чатыры яго сыны зьвязаны з выяўленчым мастацтвам) і сваяк Шыман Чаховіч. У 1763—1764 гадах вучыўся ў Рыме ў Антоня Марона(ru), з 1765 году як стыпэндыят караля Станіслава Аўгуста ў рымскай Акадэміі сьвятога Лукі. У Рыме працаваў над інтэр’ерам касьцёла Сьвятога Станіслава(en), таксама супрацоўнічаў з Вінчэнца Брэна пры інвэнтарызацыі палаца Нерона (Domus Aurea(ru)). У адукацыйных мэтах капіяваў творы майстроў. У 1784 годзе вярнуўся ў Варшаву. У 1785 годзе й, пасьля перапынку, з 1797 году жыў і працаваў у Вільні, у 1786—1797 гадах у Варшаве, дзе заснаваў прыватную школу жывапісу. Заснаваў катэдру жывапісу й рысунка ў Галоўнай віленскай школе, у 1803 годзе ператворанай у імпэратарскі Віленскі ўнівэрсытэт, і кіраваў ёю; прафэсар (1797). Гэта быў пачатак так званай віленскай школы жывапісу. Яго вучнямі былі, сярод іншага: Ёсіф Аляшкевіч, Юзэф Пешка, Мацей Тапольскі(pl) і Матэвуш Такарскі(pl). У 1800—1801 гадах па запрашэньні расейскага імпэратара Паўла І жыў і працаваў у Санкт-Пецярбургу, у прыватнасьці афармляў інтэр’еры Міхайлаўскага замку. Быў пахаваны на могілках Роса (Расу) у Вільні. Аднак дакладнае месца яго пахаваньня было невядома ўжо ў канцы XІX стагодзьдзя.

Творчасьць

Троцкая брама

Малярства па сваім характары клясыцыстычны (пераважна карціны на тэмы старажытнай гісторыі й Бібліі, партрэты; алегарычныя й бытавыя сцэны), з элемэнтамі барока. Пісаў карціны для касьцёлаў Варшавы й іншых гарадоў Польшчы. У віленскім касьцёле Сьвятых Пятра й Паўла знаходзіцца адно з палотнаў Смуглевіча на рэлігійную тэму — «Разьвітаньне свв. Пятра й Паўла» (1804).

Аўтар цыкла акварэляў з краявідамі архітэктурных помнікаў Вільні (1785; Мастацкі музэй Літвы), якія маюць значэньне крыніцы каштоўнай іконаграфічнай інфармацыі пра былыя ці незваротна перабудаваныя збудаваньні. Дзякуючы шматлікім рэпрадукцыям шырока вядомыя акварэлі Смуглевіча, якія зафіксавалі браму віленскай гарадзкой сьцяны й разваліны каралеўскага замка ў Вільні.

У 1790 годзе пачаў незавершаную сэрыю малюнкаў і літаграфій па польскай гісторыі ў сто гравюр, якія ілюстравалі гісторыю польскай нацыі, напісаную Адамам Нарушэвічам.

Не грэбаваў заказамі на выпадковыя працы — «Павал Ксавэрый Бжастоўскі аб’яўляе Статут сялянам Паўлава», 1795 год.

З братам Антоніем Смуглевічам малявалі фрэскі палацаў у Дабжыцы(pl), Сьмілаве(pl) і Любострані(pl). Таксама ў 1802 годзе яны разам дэкаравалі залю пасяджэньняў у Галоўнай віленскай школе, цяпер Заля Смуглевіча Віленскага ўнівэрсытэту (чытальная заля рэдкай кнігі бібліятэкі Віленскага ўнівэрсытэту(lt)). Фрэскі ў зале пасяджэньняў прадстаўлялі 12 антычных пэрсанажаў: Сакрата, Плютарха, Піндара, Анакрэонта, Гесыёда, Геракліта, Арыстотэля, Эўрыпіда, Дыягена, Гамэра, Архімэда й Плятона

Творчасьць аказала вялікі ўплыў на разьвіцьцё літоўскага выяўленчага мастацтва.

• 
  Літоўскія сяляне
• 
  Пэрсыдзкія паслы ў караля Этыёпіі. Каля 1785 г. (Летувіскі нацыянальны мастацкі музэй(lt), Вільня).
• 
  Скіфскія паслы ў Дарыя. Каля 1785 г. (Летувіскі нацыянальны мастацкі музэй(lt), Вільня).
• 
  Партрэт сям’і Прозар. 1789 г. (Нацыянальны музэй, Варшава).
• 
  Прысяга Тадэвуша Касьцюшкі на кракаўскім рынку. 1797 г. (Нацыянальны музэй, Познань).
• 
  Эстэр перад Ксэрксам. 1778 г.

Вядомыя творы

• «Літоўскія сяляне» (Віленская карцінная галерэя(lt) Мастацкага музэя Летувы)
• «Смерць Віргініі» (Віленская карцінная галерэя(lt) Мастацкага музэя Летувы)
• «Скіфскія паслы ў Дарыя» (Віленская карцінная галерэя(lt) Мастацкага музэя Летувы)
• «Партрэт сям’і Прозар» (1789, Нацыянальны музэй, Варшава)
• «Прысяга Касьцюшкі» (1797, Нацыянальны музэй, Познань)

Крыніцы

1. Franciszek Smuglewicz (нід.)
2. Ryszkiewicz A. Franciszek Smuglewicz // Smuglewicz, Franciszek (анг.) // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2018. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T079377
3. Franciszek Smuglewicz // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)

Літаратура

• Дробаў Л. Н. // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.. — Мн.: 2002 Т. 15: Следавікі — Трыо. — С. Смуглевіч Францішак, с. 62.
• Дробов Л. Н. Живопись Белоруссии XIX — начала XX в. — Мн.: «Навука і тэхніка»,1974. (рас.)
• Гісторыя беларускага мастацтва: У 6-ці т. Т. 3: Канец XVIII — пач. XX ст. / Рэдкал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш.; рэд. тома Л. М. Дробаў, П. А. Карнач. — Мн.: «Навука і тэхніка», 1989.
• Pranciškus Smuglevičius ir jo epocha. Vilnius: Vilniaus dailės akademijos leidykla, 1997. ISBN 1392-0316-10.

Вонкавыя спасылкі

Францішак Смуглевіч — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Смуглевіч Францішак на бачыне анляйнавай энцыкляпэдыі «Беларусь у асобах і падзеях»
• Professor Pranciskus Smuglevicius Архівавана 26 лістапада 2004.