Сьвіцязянка (карціна Казімера Альхімовіча)

«Сьвіцязянка» (па-польску: Śwіtezіanka) — карціна Казімера Альхімовіча, напісаная ў 1898—1900 гадах. Створана паводле аднайменнай баляды Адама Міцкевіча «Сьвіцязянка». У аснове раньніх балядаў і вершаў паэта ляжалі народныя песьні і паданьні Наваградчыны, міталягічны пачатак якіх асабліва імпанаваў мастаку^[1]. Памер карціны — 81 × 111 см.^[2].

Сьвіцязянка
Польская мова: Świtezianka, Летувіская мова: Svitezietė
Мастак	Казімер Альхімовіч
Год	1900
Тып	алей, палатно
Памеры	164,5 × 231

Гісторыя «Сьвіцязянкі» пачынаецца ў 1898 годзе, калі — ў сувязі з набліжэньнем стагодзьдзем з дня нараджэньня паэта Адама Міцкевіча — рэдакцыя «Tygodnіk Іlustrowany» абвясьціла конкурс на ілюстрацыі да яго твораў. У журы былі запрошаны вядомыя мастакі — Войцех Герсан, Юльян Машчынскі і Леапольд Васількоўскі. Пасьля разгляду 47 прадстаўленых прац журы аднагалосна прысудзіла першую ўзнагароду К. Альхімовічу за яго працу «Сьвіцязянка»^[1][2].

Апісаньне

Карціна з тонкім пачуцьцём перадае самую кульмінацыю твора. Тут паказаны пераломны момант у лёсе хлопца-паляўнічага, які, заварожаны прыгажуняй Сьвіцязянкай, ідзе ўсё далей у хвалі возера. Усьпененыя воды Сьвіцязі, усхваляваны прыбярэжны лес як бы папярэджваючы маладога хлопца, што не зноёдзе ён тут шчасьця й спакою. Рамантычным дысанансам успрымаецца дасканалае цела Сьвіцязянкі з рухомым, бурлівым прыродным асяродзьдзем^[1].

Гісторыя карціны

Гісторыя стварэньня карціны «Сьвіцязянка», навеянай аднайменнай балядай Адама Міцкевіча, пачынаецца ў 1898 годзе, калі — у сувязі з набліжэньнем стагодзьдзя з дня нараджэньня паэта — рэдакцыя «Tygodnіk Іlustrowany» абвясьціла конкурс на ілюстрацыі да сваіх твораў. У журы конкурсу былі запрошаны вядомыя жывапісцы — Войцех Герсан, Юльян Машынскі й Леапольд Васількоўскі.

Пасьля разгляду 47 дасланых «маляваных альбо маляваных en grisaille(en)» журы аднагалосна прысудзіла першую прэмію Сьвіцязянцы, «вялікаму палатну» Казімера Альхімовіча. «Tygodnіk Іlustrowany» у той час апублікаваў рэпрадукцыю карціны й абмеркаваньне ўзнагароджанай працы, характарызуючы яе «як вельмі выдатную рэч з пункту гледжаньня кампазыцыі й выкананьня». Далейшы лёс гэтага ўзнагароджанага малюнка сёньня невядомы. Кампазыцыю Сьвіцязянца мастак праз два гады паўтарыў у алеем у вялікай карцінце. У сьнежні 1900 г. ледзь завершаная «Сьвіцязянка» дэманстравалася на выставе з нагоды адкрыцьця новага будынку Варшаўскага Таварыства заахвочваньня мастацтваў(pl).

Вэрсыі карціны

Вядома аб існаваньні дзьвюх вэрсыяў карціны: паменшаная вэрсыя «Сьвіцязянкі» (81 х 111 см) 1898 году і вялікая вэрсыя (164,5 х 231 см) 1900 году.

Літаратура

• Od redakcji, «Tygodnik Ilustrowany» 1898, I półrocze, s. 68;
• Nasze ryciny, «Tygodnik Ilustrowany» 1898, II półrocze, nr 39, s. 773, il. na s. 766 [wg rys. K. Alchimowicza rytował Andrzej Zajkowski];
• «Biesiada Literacka» 1901, I półrocze, il. s. 210.
• Malarstwo polskie XIX w. Wystawa stała w Muzeum Romantyzmu w Opinogórze [katalog], red. Roman Kochanowicz, Leszek Nowaliński, Magdalena Bral, Opinogóra 2016, s. 12-13 [mylnie podane wymiary obrazu: 91 x 134,5 cm];

Крыніцы

1. Марына Загідуліна. Казімір Альхімовіч як ілюстратар польскіх пісьменьнікаў // Гісторыя, культуралогія, мастацтвазнаўства: Матэрыялы ІІІ Міжнар. кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый» (Менск, 21-25 мая, 4-7 сьнеж. 2000 г.). — Мн.: Беларускі кнігазбор, 2001.
2. Świtezianka, 1898—1900(недаступная спасылка) Архівавана 3 кастрычніка 2012.

Вонкавыя спасылкі

• 7 panien wodnych, które zrobiły karierę w literaturze