Сьвяты Юры

Сьвяты Юры^[2] (Пераможца, таксама Георгі, грэц. Γεώργιος, лац. Georgious)  — хрысьціянскі сьвяты, заступнік ваяроў. Ушаноўваецца 6 траўня паводле грыгарыянскага календару (23 красавіка паводле юліянскага). Мае знак крыж Сьвятога Юрыя. Адзін зь сьвятых апекуноў Беларусі, які ўвасобіўся ў беларускім нацыянальным гербе Пагоні^[2].

Сьвяты Юры
Сьвяты
Нарадзіўся	275
Памёр	каля 23 красавіка 303
Дзень памяці	23 красавіка[1] і Bright Week[d]
Сьвяты Юры ў Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся каля 280 году ў Палестыне ў сям’і грэка-хрысьціяніна. У войску Рымскай імпэрыі здабыў высокую вайсковую годнасьць. Аднак калі імпэратар пачаў перасьлед хрысьціянаў, пакінуў вайсковую службу і стаў прапаведнікам, за што па цяжкіх муках каля 303 году яму адсеклі галаву ў Нікамэдыі (цяпер места Ізьмір, Турэччына).

Паводле «Залатой Легенды» Якуба Варагінскага, вызваліў горад Сылену ў Лібіі ад цмока, забіўшы яго і тым уратаваўшы каралёву дачку Сабру ад прынясеньня ў ахвяру цмоку (у хрысьціянскім дыскурсе — мэтафара перамогі хрысьціянства над паганствам)^[2].

Ушанаваньне

Бел-чырвона-белы сьцяг над хрысьціянскай Кафай у Крыме як варыяцыя сьцяга Сьвятога Юрыя над Канстантынопалем^[3], 1375 г.

26 лістапада 1051 году ў Кіеве асьвяцілі царкву Сьвятога Юрыя пры Юр’еўскім манастыры, заснаваным вялікім князем кіеўскім Яраславам Мудрым. Гэты дзень стаў царкоўным сьвятам і атрымаў назву Юр’еў дзень.

Сьцяг кавалерыі ВКЛ у бітве пад Воршай

У 1222 годзе Оксфардзкі сабор абвясьціў Юрыя нацыянальным сьвятым Ангельшчыны^[4]. У каталёнскіх рыцараў быў баявы спокліч «Sant Jordi! Firam! Firam!», у ангельскіх — «by George!»^[2].

Бел-чырвона-белыя сьцягі на карціне Ганса Крэла «Бітва пад Воршай», 1524 г.

У Вялікім Княстве Літоўскім тытул Сьвятога Юрыя атрымалі шматлікія цэрквы і касьцёлы. Тым часам кавалерыя ВКЛ карысталася сьцягам Сьвятога Юрыя (чырвоны крыж на белым палотнішчы), які, з усяго відаць, стаў прататыпам бел-чырвона-белага сьцяга^[5]. Найбольш раньняе дакумэнтальна засьведчанае выкарыстаньне войскам ВКЛ сьцяга Сьвятога Юрыя ўзыходзіць да 1444 году — бітвы пад Варнай з войскам Асманскай дзяржавы^[6].

У беларускай міталёгіі вобраз Сьвятога Юрыя атрымаў асобныя рысы Ярылы.

Іканаграфія

На абразах выяўляецца юнаком на белым кані, які забівае дзідай цмока. Пры гэтым часта мае белыя шаты або срэбныя дасьпехі, на гербах — у чырвоным полі. Адпаведна на сьцягах і харугвах гэтыя колеры перадаюцца паводле вэксылялягічных правілаў: колер асноўнай эмблемы становіцца колерам палотнішча сьцягу, а колер геральдычнага шчыта — колерам дадатковага элемэнту. Такім чынам узьніклі сьцягі Ангельшчыны, Генуі, Грузіі — чырвоны сьвятаюраўскі крыж на белым полі. Бела-чырвона-белыя колеры Сьвятога Юрыя суадносяцца з нацыянальнымі колерамі і, адпаведна, нацыянальным бел-чырвона-белым сьцягам беларусаў^[2].

На Русі выява Сьвятога Юрыя традыцыйна зьмяшчалася на пячатках і манэтах. Уплыў грэцка-хрысьціянскага культу Сьвятога Юрыя стаў адным з чыньнікаў ўзьнікненьне гербу Пагоні і замацаваньне яго на старажытных землях Вялікага Княства Літоўскага^[7]. З XIV ст. выяву Сьвятога Юрыя зьмясьцілі на эмблеме Масквы, якая пазьней увайшла ў мескі герб і дзяржаўны герб Расеі.

На сюжэт бітвы з цмокам існуюць рэльеф Мішэля Калёмба, статуя Данатэльлё, карціны Альбрэхта Дурэра, Віторэ Карпача, Люкаса Кранаха Старэйшага, Рафаэля і іншыя творы сусьветнага мастацтва^[8].

Глядзіце таксама

• Юр’я

Крыніцы

1. Calendarium Romanum (лац.): Ex decreto Sacrosancti Œcumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum. Editio typica — Civitas Vaticana: Typis Polyglottis Vaticanis, 1969. — С. 25.
2. Вячорка В. «Георгиевская ленточка» ня мае дачыненьня ані да сьвятога Георгія, ані да Беларусі, Радыё Свабода, 8 траўня 2019 г.
3. Вячорка В. Бел-чырвона-белы сьцяг над Крымам і мяжа Эўропы, Радыё Свабода, 13 траўня 2014 г.
4. Драбовіч Л. Георгій // БЭ. — Мн.: 1997 Т. 5. С. 164.
5. Ткачев М. Национальные символы: народ и история // Гербовед. № 9 (21), 1997 г.
6. Скобла М. Мікола Купава: «Бел-чырвона-белы сцяг непадсудны, гэта прызнаны народам нацыянальны сімвал» // Народная Воля. № 8, 2 лютага 2021. С. 2.
7. Цітоў А. Геральдыка Беларусі. — Менск: МФЦП, 2010. С. 98.
8. Драбовіч Л. Георгій // БЭ. — Мн.: 1997 Т. 5. С. 165.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 5: Гальцы — Дагон. — 576 с. — ISBN 985-11-0090-0

Вонкавыя спасылкі

• Вячорка В. «Георгиевская ленточка» ня мае дачыненьня ані да сьвятога Георгія, ані да Беларусі, Радыё Свабода, 8 траўня 2019 г.