Марыя Ундэр

Мары́я У́ндэр (па-эстонску: Marie Under; 27 сакавіка 1883, Талін, Эстонія — 25 верасьня 1980, Стакгольм, Швэцыя), у першым шлюбе Марыя Ха́кер, у другім Марыя А́дсан — эстонская паэтка і перакладніца. Адна з найбольш перакладаных эстонскіх паэтаў^[4], «эстонская Ахматава»^[5].

Марыя Ундэр
Marie Under
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася	27 сакавіка 1883(1883-03-27)[1][2][3][…] Талін, Эстонія
Памерла	25 верасьня 1980(1980-09-25)[1][2][3][…] (97 гадоў) Стакгольм, Швэцыя
Пахаваная	Лясныя могілкі
Сужэнец	Артур Адсан[d] і Carl Hacker[d]
Дзеці	Hedda Hacker[d] і Dagmar Stock[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэтка, перакладніца
Мовы	эстонская, нямецкая
Узнагароды	літаратурная прэмія Генрыка Віснапуу[d] (1964)
Марыя Ундэр у Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Марыя Ундэр нарадзілася ў сям’і настаўніка Фрыдрыха і Ляены Ундэраў. Акрамя Марыі, бацькі мелі яшчэ 4 дзяцей.

У 1891—1900 навучалася ў прыватнай нямецкай дзявочай школе ў Таліне, пасьля працавала прадавачкай у кнігарні. Вершы пачала складаць у 14-гадовым узросьце па-нямецку.

У 1902 року ажанілася з эстонскім бугальтарам Карлам Хакерам і пераехала ў Маскву. З Карлам яны мелі дзьвюх дачок. У 1906 року Ундэр вярнулася ў Талін.

Ейны сябар, эстонскі мастак Анца Ляйкмаа, пераканаў Марыю перакласьці сваю творчасьць на эстонскую мову і разьмясьціў гэтыя пераклады ў мясцовым друку. Яна пачынае ўсё часьцей пісаць вершы па-эстонску.

У 1913 Ундэр спаткала Артура Адсана, які стаў ейным сакратаром і скампіляваў першыя тамы паэзіі Марыі. У 1917 Марыя далучылася да літаратурнай суполкі Сыуру, у гэты пэрыяд ейная паэзія знаходзіцца пад моцным уплывам сымбалізму. Вершы паэткі зрабіліся жыцьцядайнымі, праслаўляючымі Любоў і Прыроду. Пасьля выхаду ў тым самым 1917 року ейнага першага зборніку «Санэты» Марыя Ундэр была прызнанай першай сярод паэтаў у Эстоніі.

У 1924 Ундэр разьвялася і ажанілася з Адсанам.

У 1944, па акупацыі Эстоніі Саветамі, Ундэр зь сям’ёй эмігравалі ў Швэцыю, дзе амаль рок правялі ў лягеры для ўцекачоў. У 1945 пераехалі на пражываньне ў прадмесьце Стакгольму, Мэляргёйдэн, дзе Марыя Ундэр працавала ў адным з тэатральных музэяў.

Шмат перакладала. Займала варожую да савецкай улады пазыцыю, што стала нагодай для замоўчваньня ейнае творчасьці ў СССР працяглы час.

Памерла ў Mälarhöjden-е 25 верасьня 1980. Пахавалі яе на Лясных могілках Стакгольму.

Вершы паэткі перакладзеныя на некалькі дзясяткаў моваў.

Бібліяграфія

• «Sonetid» (бел. Санэты, 1917)
• «Eelõitseng» (1918)
• «Sinine puri» (1918)
• «Verivalla» (1920)
• «Pärisosa» (1923)
• «Hääl varjust» (бел. Голас з ценю, 1927)
• «Rõõm ühest ilusast päevast» (бел. Радасьць ад дзівоснага дня, 1928)
• «Õnnevarjutus» (1929)
• «Lageda taeva all» (1930)
• «Kivi südamelt» (бел. Камень з сэрца, 1935)
• «Mureliku suuga» (1943)
• «Sädemed tuhas» (бел. Іскры ў попеле, 1954)
• «Ääremail» (бел. На ўскрайках, 1963)
• «Mu süda laulab» (1981)

Беларускія пераклады

Паасобныя вершы на беларускую мову пераклаў Лявон Баршчэўскі^[6].

Ушанаваньне памяці

У 1996 року Эстонская пошта выпусьціла марку з выявай Марыі Ундэр у сэрыі «Europa»^[7].

Крыніцы і заўвагі

1. Maria Under // FemBio database (ням.)
2. Marie Under // Eesti biograafiline andmebaas ISIK (эст.)
3. Marie Under // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
4. Marin Laak. Estonian literature in the 1920s and 1930s // Estonian Literary Magazine. — 2011. — № 11.
5. У гэты дзень, 25 верасня Каляндар. ПрайдзіСьвет. Праверана 25 верасьня 2012 г.
6. І боль, і прыгажосць…: выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага. — Мінск : Зміцер Колас, 2016. — 452, [1] с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка»; вып. 73).
7. EUROPA. Famous Women/ 109-04-1996 (анг.) Stamps. Eesti Post. Праверана 25 верасьня 2012 г.

Вонкавыя спасылкі

• Легендарная Марыя Ундэр (рас.)
• Марыя Ундэр у фатаздымках (эст.)