Айцы Царквы

Айцы Царквы (грец.: Εκκλησιαστικόι Πατερες; у праваслаўі — Сьвятыя Айцы) — старажытная паважная назва хрысьціянскіх багасловаў і царкоўных дзеячаў, якая зь ІV ст. ужываецца для абазначэньня групы выбітных царкоўных дзеячаў і пісьменьнікаў мінулага (часьцей за ўсё пэрыяду ІІ–VІІІ стст.), як сьвецкіх, так і сьвятароў, якія ўнесьлі значны ўклад у стварэньне й разьвіцьцё правілаў, арганізацыі, веравызнаньня й абрадаў царквы, канону Сьвятага Пісаньня (адзьдзяленьне боганатхнёных кніг ад апакрыфічных) і інш. Лічыцца, што сьвятыя айцы вылучаюцца праваслаўным вучэньнем, сьвятасьцю жыцьця, прызнаньнем Царквы й старажытнасьцю. Вучэньне сьвятых айцоў, а таксама разьдзел багаслоўя, які вывучае іх вучэньне, называецца патрыстыкай альбо патралёгіяй.

Умовы для прызнаньня «Айцом Царквы»

• Прававернасьць навукі (doctrіna orthodoxa). Маецца на ўвазе не адсутнасьць памылак, але захоўваньне еднасьці з Царквой.
• Сьвятасьць жыцьця (sanctіtas vіtae). Сьвятасьць у разуменьні першых хрысьціян, неабавязковае абвяшчэньне асобы сьвятой Царквой.
• Старажытнасьць (antіquіtas). Прыналежнаць да часавага пэрыяду да сьмерці Ісідара зь Севіліі на г.зв. Захадзе (636 год) і да Яна з Дамаска на г. зв. Усходзе (прыкладна 749 год).
• Прызнаньне Царквой (approbatіo Ecclesіae). Яўнае прызнаньне неабавязковае, дастатковым зьяўляецца цытаваньне ў афіцыйных дакумэнтах.

У каталіцтве й праваслаўі да Айцоў Царквы адносяць адных і тых жа паплечнікаў, але пры гэтым існуе розьніца ў іх шанаваньні. Звычайна на Захадзе эпоха сьвятых айцоў заканчваецца Ісідарам Севільскім, а на Ўсходзе — Янам Дамаскіным.

Галоўнымі Айцамі Царквы ў праваслаўі зьяўляюцца тры сьвяціцеля: Васіль Вялікі (Кесарыйскі), Грыгорый Багаслоў (Назіянзін) і Іван Залатавусны. Шануюцца таксама Грыгорый Ніскі, Афанасій Александрыйскі, Дыянісій Арэапагіт і інш.

Галоўнымі айцамі Каталіцкай Царквы зьяўляюцца Аўгустын, Амвросій Мэдыяланскі, Геранім Стрыдонскі й Грыгорый І.

Пазьнейшых тэолагаў на Захадзе называюць «настаўнікамі Царквы», а іх вучэньне - схаластыкай. У праваслаўі гэтае паняцьце не выкарыстоўваецца, таму да ліку Айцоў Царквы часам залічваюць дзеячаў Сярэднявечча, напрыклад, Патрыярха Фоція, Сімяона Новага Багаслова, Рыгора Паламу, а ў Новы час - Паісія Велічкоўскага, Феафана Затворніка, Сілуана Афонскаго й інш.

Літаратура

• Отці Церкви // Українська Релігієзнавча Енциклопедія
• Отці Церкви, або Патристи // Літературознавча енциклопедія : у 2 т. / авт.-уклад. Ю. І. Ковалів. — Київ : ВЦ «Академія», 2007. — Т. 2 : М — Я. — С. 168.
• Айцы Царквы — Іконы й гады жыцьця сьвятых айцоў (відэа, сьпевы па-грэцку)
• Patrology — Myriobiblos, the e-text Library of the Chrurch of Greece
• Early Church Fathers  (анг.)