Ільля Рэпін

Ільля́ Рэ́пін (па-ўкраінску: Ілля Ріпин; 5 жніўня 1844, Чугуеў, Расейская імпэрыя — 29 верасьня 1930, Куокала, Фінляндыя) — украінскі і расейскі жывапісец і графік, пэдагог. Навучаўся ў Малявальнай школе таварыства заахвочваньня мастакоў у Крамскога (1863), Пецярбурскай акадэміі мастацтваў (1864—1871). Чалец таварыства перасоўных мастацкіх выставаў з 1878 году. Выкладаў у Вышэйшым мастацкім вучылішчы пры Акадэміі мастацтваў (1894—1907).

Ільля Рэпін
Фатаздымак 1900-х гадоў
Дата нараджэньня	24 ліпеня (5 жніўня) 1844[1][2][3]
Месца нараджэньня	Чугуеў, Харкаўская губэрня, Расейская імпэрыя[4][5][3]
Дата сьмерці	29 верасьня 1930(1930-09-29)[5][6][7][…] (86 гадоў)
Месца сьмерці	Рэпіна[d], Выбарская губэрня[d], Фінляндыя[8][3]
Месца пахаваньня	Пянаты[d]
Адукацыя	Імпэратарская Акадэмія мастацтваў
Месца вучобы	Імпэратарская акадэмія мастацтваў[d] (1871)[1]
Занятак	партрэтызм, жывапіс
Навуковая сфэра	малярства[9] і рэалізм[d][9]
Месца працы	Вышэйшая мастацкая вучэльня пры Імпэратарскай акадэміі мастацтваў[d]
Сябра ў	Сэрбская акадэмія навук і мастацтваў[d]
Жанры	гістарычны жывапіс, партрэт і жанравае малярства[d]
Плынь	рэалізм
Пад уплывам	Іван Мікалаевіч Крамской, Павал Пятровіч Чысьцякоў
Уплыў на	Даміян Васілевіч Шыбнёў
Узнагароды
Сайт	ilya-repin.ru
Подпіс
Ільля Рэпін у Вікісховішчы

У творчасьці Рэпіна ўвасоблены найлепшыя дасягненьні дэмакратычнага мастацтва таго часу. У жанравых палотнах адлюстраваў супярэчнасьці грамадзкага жыцьця пасьлярэформеннай Расеі, паказаў сілу, веліч і чалавечую годнасьць абяздоленага народа, раскрыў мужнасьць і высакароднасьць рэвалюцыянэраў («Бурлакі на Волзе», 1870—1873), «Хрэсны ход у Курскай губэрні», 1880—1883, «Адмова ад споведзі», 1879—1885, «Не чакалі», 1884—1888). У шматлікіх партрэтах стварыў глыбока псыхалягічныя вобразы прадстаўнікоў розных пластоў расейскага грамадзтва («Мужычок з баязьлівых», «Протадыякан», абодва 1877). У гістарычных карцінах імкнуўся паказаць трагічныя перапляценьні чалавечых пачуцьцяў, моцныя драматычныя характары («Царэўна Соф’я», 1879, «Іван Жахлівы й ягоны сын Іван», 1885), раскрыць вольналюбівы дух народа («Запарожцы пішуць пісьмо турэцкаму султану», 1878—1891).

Музэй-сядзіба Рэпіна «Здраўнёва». Руба, Беларусь

У 1892—1900 гады жыў наездамі й працаваў ва ўласным маёнтку Здраўнёва на беразе Дзьвіны (цяпер Віцебскі раён). Тут былі створаны карціны «Беларус», «Асеньні букет», «Паляўнічы з ружжом», «На Заходняй Дзьвіне. Усход сонца» (эцюд; усе 1892), «Сьвяточнае гуляньне ў Здраўнёве» (1893), «Касец-літвін» (1894), «Дуэль», «Месячная ноч. Здраўнёва», «Партрэт сына Юрыя на тэрасе здраўнёўскага дома» (усе 1896), абразы «Хрыстос» (1894) і «Маці Божая» (1896) для царквы суседняй вёсцы Слабада. У Здраўнёве Рэпіна часьцяком наведвалі вядомыя людзі Віцебску й навакольляў: гісторык Сапуноў, краязнавец і грамадзкі дзяяч Стукаліч, фатограф Юркоўскі й іншыя. Пад уплывам Стукаліча Рэпін зьбіраўся напісаць гістарычную карціну пра Віцебскае паўстаньне 1623 году, ад якога зрабіў толькі эскіз «Пропаведзь Кунцэвіча ў Віцебску», (1893).

Галерэя

• 
  Беларус, 1892
• 
  Іван Жахлівы й ягоны сын Іван пятніцаю, 16 лістапада 1581 году, 1870—1873 (Трацьцякоўская галерэя, Масква)
• 
  Асначы на Волзе, 1870—1873 (Дзяржаўны расейскі музэй, Санкт-Пецярбург)
• 
  Партрэт Льва Талстога, 1887
• 
  Цырыманіяльнае паседжаньне Дзяржаўнай Думы, 1900
• 
  «Маніфэстацыя 17 кастрычніка 1905 году» (1907—1911)
• 
  Імпэратар Мікалай II

Творам Рэпіна ўласьцівы глыбіня зьместу, энэргія й плястыка жывапіснай формы, цэльнасьць кампазыцыі, выразнасьць колеру й малюнка, майстэрства ў перадачы сьвятло-паветранага асяродзьдзя. Дзейнасьць Рэпіна зрабіла вялікі ўплыў на творчасьць беларускіх партрэтыстаў канца XIX — пачатку XX стагодзьдзяў. У 1989 годзе быў адчынены музэй-сядзіба Рэпіна «Здраўнёва». У Нацыянальным мастацкім музэі Рэспублікі Беларусь захоўваюцца 13 жывапісных палотнаў Рэпіна, сярод іх: «Украінка ля плятня» (1876), «Запарожцы» (эскіз да карціны, 1880-я), партрэты Ценішавай (1893), Андрэевай (1905).

Рэпін і Украіна

Рэпін нарадзіўся ва Ўкраіне, этнічна напалову ўкраінец, сябраваў з украінскімі патрыётамі.

Нарадзіўся ў Чугуеве (цяпер Харкаўскай вобласьці), у сям’і ваеннага пасяляніна-каляніста Яфіма Рэпіна. Як быў перакананы сам Ільля, адбываўся ён з казацкага роду, насіў прозьвішча Рэпа, якое пасьля расеізавалі. У дзяцінстве Ільля даведаўся ўвесь груз жабрацкай жыцьця, сацыяльнае становішча вайскоўцаў пасялян у Расейскай імпэрыі быў толькі трохі лепш ад становішча прыгонных. На працягу амаль чатырох гадоў працаваў у іканапіснай арцелі Бунакова, расьпісваў і аднаўляў царквы на Слабажаншчыны, такім чынам атрымаў элемэнтарную мастацкую адукацыю.

Аднак з Украінай Ільля Рэпін быў зьвязаны ня толькі паходжаньнем, але і пачуцьцёва. Ён быў закаханы ў ўкраінскую прыроду, чалавека, фальклёр і вылучаў праблему ўкраінскага стылю ў мастацтве. Да сяброў Ільі Рэпіна належалі ўкраінскія дзеячы: М. Крапіўніцкі, М. Мурашка, Д. Яварніцкі, Яўген Чыкалэнка і многія іншыя. Паміж вучнямі былі Н. Пімонэнка, А. Мурашка, І. Макушэнка Ф. Красіцкага, С. Прохараў, І. Шульга, Ф. Чупрінэнка і іншыя. Як пэдагог і крытык напісаў кнігу «Далёкае блізкае» (1953). Пасьля рэвалюцыі Ільля Рэпін не жадаў жыць у савецкай Расеі і застаўся ў сваім маёнтку «Пенаты» ў Куоккала (Фінляндыя), дзе і памёр. У 1982 году «Пенаты» адноўлена і адкрыта як «Музэй-сядзіба І. Ю. Рэпіна».

Стварыў шматлікія партрэты дзеячаў украінскай культуры: С. Любіцкое, М. Мурашка (1877), В. Тарноўскага (1880, «Гетьман») і С. Тарноўскай Т. Шаўчэнка (1888) Д. Багалій (1906) чатыры эскізы праекту помніка Шаўчэнкі ў Кіеве (на конкурс 1910—1914). Рабіў ілюстрацыі да твораў М. Гогаля «Тарас Бульба» і «Сарочынскі кірмаш» (1872 — 82), кнігі Д. Яварніцкага «Запарожжа ў рэштках даўніны і паданьнях народа» (1887), а таксама малюнкі з славутасьцяў ўкраінскай архітэктуры, украінскіх народных тыпаў і таму падобнае.

• 
  «Украінка ля плятня», 1876
• 
  Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану, 1880—1891, фрагмэнт «Пісар» — партрэт гісторыка і этнографа Дзьмітрыя Яварніцкага
• 
  Мікалай Кастамараў перад сьмерцю, 1885
• 
  Аўтапартрэт, 1887, Трацьцякоўская галерэя
• 
  Партрэт Тараса Шаўчэнкі, 1888
• 
  Дзьве сялянкі. Эцюд да «провадаў навабранца»

Рєпін пісаў патрыятычныя карціны і карціны, прысьвечаныя Украіне, такія як: «Украінка ля плятня» (1876), «Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану» (1880-91, адзін варыянт у Санкт-Пецярбургу (Рускі музэй), другі — у Харкаўскім Дзяржаўным Музэі выяўленчага мастацтва); «Вячэрніцы» (1881), «Гайдамакі» (1902), «Чарнаморская вольніца» (1903), «Гапак» (1930, не закончаны), «Эцюд акадэмічнай натуршчыцы», «Солоха і дзяк».

• 
  «Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану» (1880)
• 
  «Вячоркі», 1881
• 
  «Ня чакалі», 1884—1888
• 
  «Сяло Мохначі каля Чугуева», 1877

Рэпін быў чальцом журы камісіі, мэтай якой было стварэньне помніка Т. Шаўчэнкі да 100-годзьдзя з дня нараджэньня паэта і мастака. Як і некаторыя іншыя ўкраінскія мастакі, Рэпін выйшаў з журы, паколькі быў незадаволены канчатковым выбарам камісіі. Ільля Яфімавіч называў Шаўчэнкі «апосталам свабоды» і ўласнаручна выканаў некалькі эскізаў для праекту помніка. В. К. Развадоўскі меў намер стварыць паштоўку, грошы ад продажу якой накіраваць на будаўніцтва помніка. Для гэтага І. Рэпін намаляваў акварэльлю «Праметэя» з паэмы Шаўчэнкі «Каўказ». Рэпін стаў чальцом-заснавальнікам Саюза абароны помнікаў Т. Шаўчэнкі, статут якой не было зацьверджана ўладамі.

Дапамагаў камітэта пры Саюзе выяўленчых мастацтваў ім. В. Верашчагіна ў г Мікалаеве, быў паважаным чальцом Кіеўскай літаратурна-артыстычнай саюза, Кіеўскага саюза даўніны і мастацтва.

Вучні Рэпіна

• Валянцін Аляксандравіч Сяроў
• Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў

Ушанаваньне

Беларусь

• Вуліца Рэпіна — у Менску
• Вуліца Рэпіна — у Гомелі

Украіна

• Вуліца Рэпіна — Львоў
• Вуліца Рэпіна — у Кіеве
• Вуліца Рэпіна — Віньніца
• Вуліца Рэпіна — Эўпаторыя
• Вуліца Рэпіна — Івана-Франкоўск
• Вуліца Рэпіна — Крамянчук
• Вуліца Рэпіна — Лісічанск
• Вуліца Рэпіна — Луцак
• Вуліца Рэпіна — Севастопаль
• Вуліца Рэпіна — Сімфэропаль
• Вуліца Рэпіна — Харкаў
• Вуліца Рэпіна — Чаркасы

Расея

• Вуліца Рэпіна — Бранск
• Вуліца Рэпіна — Валгаград
• Вуліца Рэпіна — Екацярынбург
• Вуліца Рэпіна — Калінінград
• Вуліца Рэпіна — Ліпецк
• Вуліца Рэпіна — Масква
• Вуліца Рэпіна — Перм
• У Санкт-Пецярбургу:
  • Вуліца Рэпіна — Васільеўскі востраў
  • Вуліца Рэпіна — Ламаносаў
• Вуліца Рэпіна — Стаўрапаль
• Вуліца Рэпіна — Цьвер
• Вуліца Рэпіна — Чэбаксары

Казахстан

• Вуліца Рэпіна — Алматы.

Глядзіце таксама

• 2468 Рэпін — астэроід, названы ў гонар мастака^[10]

Крыніцы

1. Репин, Илья Ефимович (рас.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1899. — Т. XXVIIа. — С. 481.
2. Ilya Yefimovich Repin // Encyclopædia Britannica (анг.)
3. РЕПИН // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (рас.) — Большая российская энциклопедия, 2016.
4. E. F. S. Repin, Ilja Jefimovich (анг.) // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 23. — P. 105.
5. Репин Илья Ефимович // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
6. Ilya Efimovich Repin (нід.)
7. Ilja Jefimowitsch Repin // Kunstindeks Danmark (дац.)
8. Repin, Ilja Jefimovich (анг.) // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, NYC: 1922. — Vol. XXXII Pacific Ocean Islands to Zuloaga. — P. 268.
9. Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
10. Lutz D. Schmadel, International Astronomical Union Dictionary of Minor Planet Names. — 5-th Edition. — Berlin Heidelberg New-York : Springer-Verlag, 2003. — 992 с — ISBN 3-540-00238-3

Літаратура

• Сухарукаў А., Шышанаў В., Рэпіна І. Я. Музэй-сядзіба «Здраўнёва» // Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі: У 6 т., Т.6. Кн.1. Мн.: БелЭн, 2001. — С.174.
• Сухарукаў А., Шышанаў В., Музэй-сядзіба І. Я. Рэпіна «Здраўнёва» як цэнтар разьвіцьця беларуска-рускіх культурных сувязяў // Нацыянальныя меншасьці Беларусі. Кн.3. Брэст-Мн., 1996. — С.18-19.
• Шышанаў В., Беларусь і беларусы вачыма Ільлі Рэпіна // Гісторыя, культуралогія, мастацтвазнаўства: Матэрыялы III Міжнар. кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў дыялёгу цывілізацый» (Менск, 21-25 мая, 4-7 сьнеж. 2000 г.). Мн.: «Беларускі кнігазбор», 2001. (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 21). — С.311-316.
• Шышанаў В., Невядомае Здраўнёва // Віцебскі сшытак. 2000. № 4. — С.90-115.
• Велічко Ю., Україна в творчості І. Є. Репіна. К., 1963.  (укр.)
• Рєпін Ілля // Енциклопедія українознавства(uk) : Словникова частина : [в 11 т.] / Наукове товариство імені Шевченка ; гол. ред. проф., д-р В. Кубійович(uk). — Париж — Нью-Йорк: Молоде життя, 1973. — Т. 2, [т. 7] : Пряшівщина (продовження) — Сибір. — ISBN 5-7707-4049-3 — Т.7. С.2499. — ISBN 966-7155-02-1
• Шишанов В., Здравнёво. Исторический облик и музеефикация усадьбы // Матэрыялы II Міжнароднай канфэрэнцыі па праблемах музеефікацыі ўнікальных гістарычных тэрыторыяў. Полацк, 1996. — С.38-44.  (рас.)
• Шишанов В., Репин в Белоруссии // Служба спасения 01, Мн., 2000. № 5. — С.54-57. (рас.)
• Шишанов В. А., Здравнёво: после октября 1917 // Репинские чтения: Материалы чтений в Музее-усадьбе И. Е. Репина «Пенаты» (2003—2004). СПб.: «ИП Комплекс», 2004. — С.80—89. (рас.)
• Шишанов В. А., К истории коллекции работ Репина в Витебском областном краеведческом музее // Репинские чтения: Материалы чтений в Музее-усадьбе И. Е. Репина «Пенаты» (2003—2004). СПб.: «ИП Комплекс», 2004. — С.90-97.  (рас.)
• Шишанов В. А., Материалы Государственного архива Витебской области о школе в усадьбе «Здравнево» / В. А. Шишанов // Адукацыя на Віцебшчыне: гісторыя й сучаснасьць: матэрыялы рэспуб. навук.-практ. канф., Віцебск, 30-31 сакавіка 2010 г., Віц. дзярж. ун-т, рэдкал.: В. У. Акуневіч (адк. рэд.) [і інш.] — Віцебск: УА «ВДУ імя П. М. Машэрава», 2010. — С.128-132. (рас.)
• Шишанов В., Здравнёво. Исторический облик и музеефикация усадьбы // Матэрыялы II Міжнароднай канферэнцыі па праблемах музеефікацыі унікальных гістарычных тэрыторый. Полацк, 1996. — С.38-44.
• Москвинов В., Репин на Харковщине. X. 1959; Репин и Украина. К., 1962;  (рас.)
• Репин и Здравнёво. Библиографический указатель. 1995—2001 / Сост. Шишанов В. А. Витебск: Витебский областной краеведческий музей, 2001. — 20 с  (рас.)

Вонкавыя спасылкі

• Карціна Рэпіна «Здраўнёва»
• Илья Репин. Картины и биография (рас.)
• Шишанов В. А. Репин и Беларусь (рас.)
•  (рас.)
• Ilya Repin at Olga’s Gallery (анг.)
• Penaty, currently a museum  (анг.)
• Рэпін Ільля. Кароткая біяграфія (рас.)
• Рэпін Ільля. Карціны (рас.)
• Все, что вы хотели знать о Репине, но боялись спросить. Энциклопедия Репина  (рас.)
• Биография Ильи Репина  (рас.)