Уйылға районы
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Уйылға районы (рус. Увельский район) — Рәсәйҙә, Силәбе өлкәһенең көнсығыш-көньяҡтағы район.
| |||
| Ил | |||
|---|---|---|---|
| Статус |
Муниципаль районы | ||
| Урынлашҡан урыны | |||
| Берләштерә |
10 | ||
| Административ үҙәк |
Уйылға ҡасабаһы | ||
| Барлыҡҡа килеүе | |||
| Халҡы (2016) |
↘23 877[1] (0.68 %, 22 урын) | ||
| Тығыҙлығы |
9,05 кеше/км² | ||
| Майҙаны |
2330 км² (22 урын) | ||
| Ваҡыт бүлкәте |
MSK+2 (UTC+6) | ||
| Автомобиль номерҙары коды |
74, 174 | ||
| Рәсми сайты | |||
Үҙәге — Уйылға ҡасабаһы[2][3].
Район исеме Уйылға йылғаһының исеменән килә[4]. Уйылға Уйға ҡоя. Уйылға башҡорт теленән ингән гидроним.
Уйылға районы Троицк, Сыбаркүл, Эткүл, Пласт һәм Октябрьск райондары менән сиктәш. Майҙаны — 2330,2 км², ауыл хужалығы ерҙәре — 157,8 мең га.
Уйылға районында Ҡабан, Сухарыш, Уйылға йылғалары аға. Районда 95 эре күл бар. Дыуанкүл күлендә балыҡ хужалыҡтары ойошторолған.
Беренсе урыҫ тораҡ пункттары районда XVIII быуатта барлыҡҡа килгән. 1748 йылда беренсе тораҡ пункт — Кичигино станицаһына нигеҙ һалына (хәҙерге Кичигино ауылы).
1749 йылда Нижнеувельская станицаһы барлыҡҡа килә (хәҙерге Южноуральск ҡалаһы). 1758—1959 йылдарҙа Хомутининская һәм Дуванкульская станицаларына нигеҙ һалына.
XIX быуат башында районға Курск, Тамбов, Пенза һәм башҡа губернияларҙан крәҫтиәндәрҙе күсерәләр.
Район үҙәге булып торған Уйылды ҡасабаһы атамаһын Уйылды йылғаһынан алған. Ә йылғаның атамаһы тураһында Силәбе өлкәһенең топонимикаһын, башҡорт халҡының фольклорын өйрәнгән географ, топонимист Н. И. Шувалов үҙенең «От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь» тигән һүҙлегендә тураһында ошоларҙы яҙа:
 |
Вопрос о происхождении топонима не получил окончательного решения. В источниках ХVIII в. река встречается как Увель, Увел, Увельга, Увелга, Уелга, Увелка, Уелка, Уеиель. Приведенные примеры позволяют рассматривать происхождение топонима с разных сторон. Одно, как сложение двух татаро-башкирских слов, где елка, елька соответствует видоизмененному слову елга, йылга — «река», а второе слову уй, уйыл, уел — «низменность», «долина». Поэтому исходный прообраз топонима представляется в форме Уййылга, Уйелга, в приблизительном значении «река, текущая по низменности», где неустойчивый звук «й», возможно, был заменен в русском языке устойчивым «в».[14]. |  |
.
Шулай уҡ Николай Шувалов атаманың ниндәйҙер ырыу бүленешенән килеп сығыу ихтималын да яҙа.
Уй һүҙенең аңлатмаһын 2 томлыҡ «Башҡорт теленең һүҙлеге» былай тип бирә: Уй — һуҙылып киткән түбән ер, уйһыу; уяҙ[15] Ихтимал, атама йылға һүҙенә уй тигән, уның бер сифатын белдергән һүҙ ҡушып яһалғандыр.
| № | Муниципаль берекмә | Үҙәк | Ауылдар һаны |
Халыҡ (2002), кеше |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Каменское ауыл биләмәһе | Каменский ауылы | 5 | 3 440 |
| 2 | Кичигинское ауыл биләмәһе | Кичигино ауылы | 4 | 4 804 |
| 3 | Красносельское ауыл биләмәһе | Красносельское ауылы | 3 | 2 121 |
| 4 | Мордвиновское ауыл биләмәһе | Мордвиновка | 1 | 634 |
| 5 | Петровское ауыл биләмәһе | Петровское ауылы | 7 | 2 024 |
| 6 | Половинское ауыл биләмәһе | Половинка | 5 | 1 955 |
| 7 | Рождественское ауыл биләмәһе | Рождественка ауылы | 4 | 2 443 |
| 8 | Уйылға ауыл биләмәһе | Уйылға ҡасабаһы | 4 | 11 293 |
| 9 | Хомутининское ауыл биләмәһе | Хомутинино ауылы | 2 | 1 668 |
| 10 | Хуторское ауыл биләмәһе | Хуторка ауылы | 6 | 1 783 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.png)
