Небольсин Павел Иванович

Небольсин Павел Иванович (1817, Түбәнге Новгород губернаһы — 18 август 1893, Вильнюс) — рус этнографы, тарихсы һәм иҡтисадсы.

Небольсин Павел Иванович
Тыуған көнө	1817({{padleft:1817|4|0}})
Тыуған урыны	Түбәнге Новгород губернаһы
Вафат көнө	18 (30) август 1893({{padleft:1893|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:30|2|0}})
Вафат урыны	Вильнюс
Ил	Рәсәй империяһы
Ғилми даирәһе	этнография, тарих, статистика
Альма-матер	Санкт-Петербург университеты
Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Биографияһы

Павел Иванович Небольсин 1817 йылда Түбәнге Новгород губернаһында тыуа. Дворян нәҫеленән. 1838 йылда Санкт-Петербург университетының юридик факультетын тамамлай. Хөкүмәт Сенатының V (енәйәт эштәрен тикшереү) департаментында 1-се бүлек, 1841 йылдан 7-се бүлек секретарының кесе ярҙамсыһы булып эшләй^[1].

1846 йылда Алтай крайында алтын табыу сәнәғәте буйынса шөғөлләнә^[2]. Бер үк ваҡытта Себер казактары тарихын өйрәнә, Себер алтын приискылары тураһында очерктар яҙа^[2]. 1848 йылда Рус география йәмғиәтенә ағза итеп һайлана^[3]. 1850—1851 йылдарҙа Рус география йәмғиәтенең ҡушыуы буйынса Рәсәй менән Урта Азияның сауҙа-сәнәғәт бәйләнештәре мәсьәләләрен өйрәнеү маҡсатында Каспий алды өлкәләренә, Бүкәй урҙаһына сәйәхәт ҡыла^[3].

Ижады һәм фәнни эшмәкәрлеге

Башҡорттар тураһында

Павел Иванович Небольсин Ырымбур губернаһына сәйәхәте ваҡытында башҡорттарҙың этнографияһына бәйле мәғлүмәттәр туплай. Шуның һөҙөмтәһе булараҡ, уның тарафынан «Заметки о башкирах» («Башҡорттар тураһында яҙмалар») тигән мәҡәлә яҙыла. Ул «Отечественные записки» (1850, 11-се һан) журналында баҫылып сыға. Мәҡәләлә автор башҡорт кантондарындағы йорттар һанын, башҡорт халҡы иҫәбен килтерә. Ултыраҡ һәм күсмә тормош алып барған башҡорттарҙың торлағын, кейемен, солоҡ яһау ысулдарын һүрәтләй.

П. И. Небольсин хеҙмәте хәҙер ҙә ғилми йәһәттән ҡиммәтле. Фәнни сығанаҡ булараҡ, уға башҡорт этнографтары, тарихсылары йыш мөрәжәғәт итә.

Әҫәрҙәре

Башҡорттар тураһында мәҡәләләре

• Заметки о башкирах //Отечественные записки. 1850. Т.73. Отд.8;
• Отчет о путешествии в Оренбургский и Астраханский край //Вестник Русского георгафического общества. 1852. Кн.1. Ч.4. Отд.5.

Мәҡәләләре

• О русских солдатах и других военных чинах до Петра Великого.//Современник: журнал — 1849. — Т. XIII, № 2. — С.123—154;
• Краткие заметки о Байкале, Ангаре и Енисее //Отечественные записки: журнал. — 1850. — Т. LXVIII,№ 2, — С.220—228;
• Краткий очерк развития торгового пароходства: журнал/Изд. — Т.I, № 1. — С.43—85;

Иҫкәрмәләр

1. Гринченко Н. А. и др. История цензурных учреждений в Виленской губернии в XIX - начале XX века (рус.) // Knygotyra : журнал. — 2004. — Т. 43. — С. 75. — ISSN 0204-2061.
2. Родионова М. Небольсин Павел Иванович (1817—1893)  (урыҫ). Исследователи Алтая XVIII—XX вв. Алтайский государственный университет. Дата обращения: 22 апрель 2013. Архивировано 1 май 2013 года. 2013 йыл 15 апрель архивланған.
3. Семёнов-Тян-Шанский П. П. История полувековой деятельности Императорского Русского Географического общества 1845—1895. — СПб.: В тип. В. Безобразова и Комп., 1896. — Т. I. — С. 4, 95, 111, 183, 454. — XXX, 468 с.

Сығанаҡтар

• Янгузин Р. З. История изучения этнографии башкир. — Уфа, 2000.
• Небольсин Павел Иванович // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.