Грозный

Гро́зный (чеч. Соьлжа-ГӀала — Сунжа йылғаһы исеменән + гӀала «ҡала») — Чечен Республикаһының баш ҡалаһы, Сунжа йылғаһы ярында урынлашҡан.

Чечня йөрәге мәсете

Ҡала
Грозный чеч. Соьлжа-ГӀала
Флаг[d] Герб[d]
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Чечен Республикаһы
Муниципаль район	Грозный
Координаталар	43°19′ с. ш. 45°42′ в. д.HGЯO
Эске бүленеш	4 район: Завод, Ленин, Октябрь, Старопромыслов
Башлыҡ	Ислам Кадыров[1]
Нигеҙләнгән	1818
Элекке исеме	1818-1869 — Грозная, 1869 йылдан — Грозный.
Ҡала с	30 декабрь 1869
Майҙаны	324,16[2] км²
Бейеклеге	130 м
Халҡы	277 414 кеше (2013)
Тығыҙлығы	855,8 кеше/км²
Конфессиональ составы	Ислам-Суннизм, Православие
Этнохороним	гро́зненсылар
Сәғәт бүлкәте	UTC+4
Телефон коды	+7 8712
Почта индексы	364000-364099
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	95
ОКАТО коды	96 401
ОКТМО коды	96 701 000 001
Рәсми сайт	groz-mer.ru
Награды
Грозный

Төньяк Кавказдың ҙур ҡалаларынан береһе (3-сө урын).

Чечен Республикаһы халҡының 21 проценты Грозныйҙа йәшәй.

Исем

Урыҫса:

• 1818 — 30 декабрь 1869 (н. ст. — 11 ғинуар 1870) —Грозная ҡәлғәһе ^[3]
• 30 декабрь 1869 —Грозный ҡалаһы.

Чеченса:

• Соьлж-ГІала

Климат

Ҡала климаты
Күрһәткес	Ғин	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Йыл
Абсолют максимум, °C	14,1	22,3	29,7	33,7	38,1	39,1	40,7	41,4	36,8	32,5	23,7	18,0	41,4
Уртаса максимум, °C	0,6	2,5	8,7	17,9	23,7	27,9	30,5	29,7	24,7	16,6	9,3	3,2	16,3
Уртаса температура, °C	−3,2	−2,1	2,9	10,5	16,7	21,2	23,9	23,0	17,7	10,4	4,3	−0,8	10,4
Уртаса минимум, °C	−6,2	−4,9	−0,5	5,4	11,0	15,4	18,2	17,2	12,7	6,1	1,8	−3	6,1
Абсолют минимум, °C	−31,5	−30,8	−19,1	−7,6	−3,1	5,6	9,2	5,0	−2,7	−9,6	−23,5	−26,6	−31,5
Яуым-төшөм нормаһы, мм	19	21	23	33	57	72	57	44	33	30	26	24	439
Сығанаҡ: «Гидрометцентр», «Thermo Karelia.Ru»

Галерея

• 
  Грозныйҙың ҡәлғә ҡапҡалары
• 
  Грозныйҙың Часовая ҡәлғәһе
• 
  Грозный ҡәлғәһе
• 
  Сунжа
• 
  Грозныйҙың иҫке тимер юл вокзалы
• 
  Грозныйға инеү юлы

Хылыҡ (2010 йылдағы иҫәп алыу)

Халыҡ	Һаны, кеше	%
чечендар	201 562	95,7
урыҫтар	5 295	2,5
ингуштар	2 129	1,0
татарҙар	270	0,1
әрмәндәр	189	0,1
кумыктар	158	0,1
аварҙар	110	0,1
украиндар	92	0,1
ногайҙар	4	0,1
Дөйөм	210 720	100

Архитектура

• 
  Грозный-сити
• 
  Чечен республикаһының мосолмандар диниә назараты йорто
• 
  Чечня йөрәге мәсете һәм Сунжа йылғаһы
• 
  Сунжа йылғаһында Грозный-сити

Иҡтисад

Сәнәғәт

Эре ойошмалар:

• «Грознефтегаз»
• «Трансмаш»
• «Грозный электромеханика заводы»
• «Электропульт-Грозный»
• Грозный эксперементаль йығаҙ фабрикаһы
• «Беркат» тегеү фабрикаһы
• Грозный консервалар заводы
• 4 икмәк заводтары
• Кирбеҫ заводы
• ДОК «Фагус»
• «Чеченавто» завод ы
• «Энергия+Плюс» (2013 й. асылды)

Мәғариф

«Вуздар»:

• Чечен дәүләт университеты
• Грозный дәүләт нефть техник университеты. Рәсәйҙең иң оло нефть университеты, 1920 йылда асылған.
• Чечен дәүләт педагогия институты

Иҫкәрмәләр

1. Мэром Грозного стал Ислам Кадыров
2. Генеральный план города Грозного. Положения о территориальном планировании. т.2. 10. Основные технико-экономические показатели генерального плана города Грозного. с.39.
3. Фотография крепости

Һылтанмалар

• Наш Грозный (Тикшерелеү көнө: 19 апрель 2012)
• Город ГРОЗНЫЙ. Фотографии, виртуальный музей 2018 йыл 6 июль архивланған. (Тикшерелеү көнө: 19 апрель 2012)
• Город ГРОЗНЫЙ. Фотогалерея (Тикшерелеү көнө: 19 апрель 2012)
• Грозный Виртуальный. Один из первых сайтов и форумов о грозненцах 2016 йыл 30 май архивланған. (Тикшерелеү көнө: 19 апрель 2012)
• Фотоальбом «Один день в Грозном», комментарии на английском языке (инг.) (Тикшерелеү көнө: 19 апрель 2012)