Бүрәт теле
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Бүрәт теле (үҙ атамаһы — буряад хэлэн, ᠪᠣᠷᠢᠶᠠᠳ ᠬᠡᠯᠡ) — бүрәттәрҙең милли теле. Бурятия Республикаһы, Усть-Ордынск бүрәт округы һәм Агинск Бүрәт округының дәүләт теле.
| Бүрәт теле | |
 Бүрәт теле таралыуы | |
| Халыҡтың үҙенә үҙе биргән исеме |
буряад хэлэн, ᠪᠤᠷᠢᠶᠠᠳ ᠬᠡᠯᠡᠨ |
|---|---|
| Илдәр | |
| Регионы |
Бурятия, Забайкальский край, Иркутская область, северные аймаки Монголии, Внутренняя Монголия |
| Рәсми статусы |
|
| Идара итеүсе ойошма |
Рәсәйҙә: ИМБТ СО РАН |
| Был телдә һөйләшеүселәр |
318 000-ҙән 369 000 (2002) |
| Статус |
юҡҡа сығыу хәүефе бар (definitely endangered) |
| Классификация | |
| Категория | |
| |
| Әлифба |
кириллица, (в Ҡытайҙа) боронғо монгол яҙмаһы; бүрәт яҙмаһын ҡарағыҙ |
| Тел коды | |
| ГОСТ 7.75–97 |
бур 125 |
| ISO 639-1 |
— |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 |
|
 Был телдә Википедия | |
Монгол телдәренең төньяҡ монгол төркөмө үҙәк монгол төркөмсәһенә ҡарай. Хәҙерге әҙәби бүрәт теле хорин диалекты нигеҙендә формалашҡан.
ISO 639 стандартында макротел булараҡ классификациялана, bua тел коды бар; төбәк телдәренең варианттары өсөн айырым кодтар бүленгән[1]:
bxr — бүрәт (Рәсәй);bxu — бүрәт (Ҡытай);bxm — бүрәт (Монголия).Рәсәйҙә бүрәт теле Бүрәтстанда, Байкал аръяғы крайында һәм Иркутск өлкәһендә таралған[2].
Төньяҡ Монголияла бүрәттәр Дорнод, Хэнтий, Сэлэнгэ һәм Хувсгел аймаҡтарында Рәсәй сиге буйлап тайга һәм тайга һыҙатына урынлашҡан.
Төньяҡ-көнсығыш Ҡытайҙа баргуттар (бүрәт теленең баргут диалектында һөйләшә торған монголдарҙың субэтник төркөмө тип иҫәпләнә)[3]) һәм шэнэхэн бүрәттәре ҠХР-ның Эске Монголия автономиялы районының Хулун-Буир округында урынлашҡан[прим. 1].
Төрлө мәғлүмәттәр буйынса, бүрәт телендә һөйләшеүселәрҙең дөйөм һаны 318 000 — дән 369 000 — гә тиклем[4][прим. 2].
Рәсәйҙә — 218 557 (2010 йылғы халыҡ иҫәбен алыу), Ҡытайҙа — 18 меңгә яҡын[прим. 2][5][прим. 3], Монголияла — 48 мең (45,1 мең бүрәт, шул иҫәптән бүрәттәрҙән айырым иҫәпләнгән бургуттар — 3,0 мең)[6].
2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыуға ярашлы, Бүрәт Республикаһы территорияһында халыҡтың 13,7 % ғына бүрәт телендә (2002 йылда 23,6 % ине) һөйләшә.[7] Статистика мәғлүмәттәренә ярашлы, Рәсәйҙә һуңғы тиҫтә йылдарҙа туған телен белгән бүрәттәрҙең өлөшө 81,4 % алып 43,6 % тиклем кәмеүе күҙәтелә.[7]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
