Вавилон
From Wikipedia, the free encyclopedia
Вавило́н (клиноп. 𒆍𒀭𒊏𒆠, ак. Bābili йәки Babilim"аллалар ҡапҡаһы»», бор. грек. Βαβυλών) — Аккад тарихи өлкәһендә урынлашҡан Боронғо Месопатамия ҡалаһы. Боронғо донъяның мөһим сәйәси һәм иҡтисади үҙәге, кешелек тарихындағы «беренсе мегаполис», христиан эсхатологияһы һәм хәҙерге заман мәҙәниәте символы булараҡ та билдәле. Вавилон емеректәре хәҙерге Эль-Хилла(Ираҡ) ҡалаһы ситтәрендә ята.
| Боронғо ҡала
Вавилон
ак. Bābili(m)[1]; шум. KÁ.DINGIR.RAKI[1] бор.-йәһ. בָּבֶל (Babel)[1]; бор. грек. Βαβυλών (Babylōn) ғәр. بابل (Babil)
| ||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||
.svg)
Б. э. т. VI быуатта аҙағында Көнбайыш Азия халыҡтары менән бер рәттән Иран халҡы ла Ассирия хакимлығынан ҡотола. Шул ваҡытта өс ғәйрәтле держава — Иран батшалығы Мидия, Вавилон батшалығы, Крез батша хакимлығындағы Лидия ил барлыҡҡа килә.
Б. э. т. III мең йыллыҡҡа тиклем төҙөлгән; боронғо шумер сығанаҡтарында Кадингирра исеме менән билдәле. Б. э. т. XXIV—XXI быуаттарҙа Аккад батшалығының һәм Ура династияһының провинция үҙәге. Б. э. т. II—I быуаттарҙа боронғо донъяның бөйөк державаларының береһе — Вавилон батшалығының баш ҡалаһы. Новуходоносор II (б. э. т. VI быуат) хакимлыҡ иткән осорҙа Вавилонда иң юғары иҡтисади һәм мәҙәни күтәрелеш осоро була[4]. Был төбәктең шаҡтай өлөшөн Вавилон батшаһы Новуходоносор II үҙенә буйһондорған. Барса халыҡ яһаҡ түләгән.
Б. э. т. 587 йылда Вавилон батшаһы Иерусалимды ике йыл ҡамауҙан тотҡандан һуң баҫып ала. Ҡала нигеҙенә тиклем емерелә. Иҫән ҡалған йәһүдтәр Междуречьеға ҡоллоҡҡа алына. Бына шул ваҡытта төрлө телле әсир Вавилонды төҙөй, биҙәй. Аврат йылғаһының ике яҡ ярында урынлашҡан ҡала ике ҡатлы стена менән уратып алына. Новуходоносор II ҡатыны Семирамида өсөн бик үҙенсәлекле һарай төҙөтә. Уның стеналары, тау киртләстәрен хәтерләтеп, баҫҡыс-баҫҡыс булып, өҫкә күтәрелгән. Һәр киртләс һайын «шишмә» аҡҡан, баҡса сәскә атҡан. «Семирамиданың аҫылмалы баҡсалары» Вавилон өҫтөндә бейек булып ҡалҡып торған.
Б. э. т. 539 йылда Вавилонды Кир II ғәскәрҙәре баҫып ала һәм Әһәмәниҙәр державаһы составында була; б. э. т. IV быуаттың икенсе яртыһында Селевкин дәүләте составындағы Александр Македонский державаһының баш ҡалаһы була; б. э. т. III быуаттан әкренләп ҡала ҡаҡшай.
Тарихи Вавилон Месопотам уйһыулығының үҙәк өлөшөндә, дөрөҫөрәге Түбәнге Месопотамияның көньяҡ өлөшөндә урынлашҡан булған. Боронғо заманда Евфрат һәм Тигр йылғалары параллель аҡҡан (өлкәнәң Ике йылға араһы исеме шунан килеп сыҡҡан) һәм Фарсы ҡултығына айырым ҡойғандар.
Йылғалар һөҙәк ярлы булғанға, йыш ҡына һыу баҫыуҙар булып торған. Һыу баҫҡан ерҙәргә уңдырышлы тупраҡ та килгән. Кешелек тарихындағы Ике йылға араһында барлыҡҡа килгән Шумер цивилизацияһының иҡтисади базаһы ошо система нигеҙендә барлыҡҡа килгән. Вавилон шумер эпохаһы осоронда барлыҡҡа килгән.
Хәҙерге ваҡытҡа тиклем һаҡланған Вавилон емеректәре айырым убаларҙан тора. Вавилон ҡолаған осорҙа Евфрат йылғаһы ҡаланы ике өлөшкә —Көнсығыш һәм Көнбайыш ҡалаға бүлеп торған. Һуңынан йылға юлын үҙгәрткән, хәҙер йылға көнбайыш ҡала емеректәре аша аға. Емеректәрҙең ғәрәпсә исемдәре бар.
Хәҙерге заманда Бабиль провинцияһының Эль-Хидда ҡалаһы янындағы боронғо Вавилон ҡалаһы урынында археологик ҡаҙыныу эштәре бара. Археологик ҡаҙыныуҙар емеректәр урынлашҡан урынды ныҡ үҙгәртте. Өҫкө ҡатламда урынлашҡан йорттар, храмдар, һаҡланыу ҡорамалдары табылды.
- Семирамиданың аҫылмалы баҡсалары
- Вавилон башняһы
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
