Көньяҡ Азия
From Wikipedia, the free encyclopedia
Көньяҡ Азия рус. Ю́жная А́зия — Азияның көньяҡ өлөшө, географик һәм тарихи-мәҙәни төбәкте тәшкил итә.
Физик-географик йәһәттән Көньяҡ Азия Һиндостан ярымутрауы, уның күпселек өлөшөндә яҫы тауҙар урынлашҡан Деканды, Һинд-Ганг уйһыулығын һәм Гималайҙы, шулай уҡ Шри-Ланка утрауын һәм бер нисә ваҡ утрауҙы үҙ эсенә ала. Көньяҡ Азияның физик-географик айырымланыуы тәү сиратта Һиндостандың боронғо Гондван материгының бер өлөшө булыуына нигеҙләнә, ә Азияның ҡалған өлөшө - боронғо Лавразиянан. Шул уҡ ваҡытта совет һәм рәсәй география фәндәре Көньяҡ Азия составына Малакка һәм Һинд-Ҡытай ярымутрауҙарын да, яҡындағы утрауҙар менән, индерергә рөхсәт итә [1][2].
Сәйәси-географик йәһәттән БМО классификациялары буйынса Көньяҡ Азия түбәндәге дәүләттәрҙе үҙ эсенә ала: Афғанстан, Бангладеш, Бутан, Һиндостан, Мальдив, Непал, Пакистан, Шри-Ланка. Көньяҡ Азияның сәйәси-географик айырымланыуы был илдәрҙең тарихы һәм мәҙәниәте уртаҡлығы менән бәйле (боронғо һиндостан империяларына һәм Британия Һиндостанына инеү, һинд-иран һәм дравид телдәре өҫтөнлөк итеү, һинд дине, буддизм һәм ислам бәйләнештәре өлкәһе, башҡа мәҙәни күренештәр).
Көньяҡ Азия 4,5 млн км²территорияны биләй (Бөтә Азияның 10 проценты һәм бөтә ҡоро ерҙең 3 проценты), әммә уның халҡы Азия халҡының 40 процентын һәм донъя халҡының 22 процентын тәшкил итә.