Tuzla (Bosniya və Herseqovina)

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Tuzla.

Tuzla (kiril Тузла) — Bosniya və Herseqovinada şəhər. Şəhər, Tuzla Kantonunun mərkəzi və Bosniya və Herseqovinanın şimal-şərqində yerləşən iqtisadi, elmi, mədəni, səhiyyə və turizm mərkəzidir^[1]. Tuzla, Sarayevo və Banya Lukadan sonra Bosniya və Herseqovinadakı ən böyük üçüncü şəhərdir. 2013 əhali siyahıyaalmasının nəticələri, bələdiyyənin 120,441 əhaliyə sahib olduğunu göstərir.^[2]

Şəhər
Tuzla
serb-kiril. Тузла
Bayraq Gerb
44°32′17″ şm. e. 18°40′34″ ş. u.HGYO
Ölkə	Bosniya və Herseqovina
Federasiya	[[ Bosniya və Herseqovina Federasiyası]]
Kanton	Tuzla Kantonu
Tarixi və coğrafiyası
İlk məlumat	950
Sahəsi	294 km²
Mərkəzin hündürlüyü	245 m, 225 m
Saat qurşağı	UTC+1 , yayda UTC+2
Əhalisi
Əhalisi	80,57 nəfər (2013)
Sıxlığı	410 nəf./km²
Milli tərkibi	Boşnaklar, Serblər, Xorvatlar
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	(+387) 35
Poçt indeksi	75 000
Digər
www.tuzla.ba {{ref-Bosniya dilində}}
Tuzla
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tuzlada bir təhsil mərkəzi və iki universitet yerləşir. Həmçinin, şəhər duzlu göl turizminə görə Bosniyanın ən güclü iqtisadiyyatlarından biridir. Tuzla şəhəri mərkəzi parkında duzlu göl olan Avropadakı tək şəhərdir^[3]. Şəhərin mərkəzi parkına hər il 100 mindən çox insan ziyarət edir. Şəhərin tarixi IX əsrə qədər gedib çatır. Tuzlanın müasir tarixi, Osmanlı İmperiyasında əhəmiyyətli bir qarnizon şəhəri halına gəldiyində, yəni 1510-cu ildən başlamışdır.^[4]

Tuzla şəhəri, Bosniya və Herseqovinanın ən mədəni şəhərlərindən biri olaraq qəbul edilir və Bosniya Müharibəsində və sonrasında şəhərin əvəzçi xarakterini, boşnaklar, serblər, xorvatlar və bosniya yəhudi azlıqları ilə tutmağı bacarmışdır.^[5]

Etimologiyası

"Tuzla" şəhərinin adının mənası, şəhərin altında yerləşən zəngin duz yataqlarına görə Osmanlılar tərəfindən adlandırılmışdır. Bu söz Osmanlı türkcəsində duz mədəni deməkdir.

Tarixi

Qədim Dövrlər

Arxeoloji tapıntılar Tuzlanın Neolit dövrünə aid çoxlu yaşayış məntəqələri olduğunu göstərməkdədir. Tuzla şəhəri, Avropanın ən qədim məskunlaşma yerlərindən biridir. Roma Respublikası dövründə, Tuzla (və ya Salines) İliriyalı qəbilə olan Breyusi tərəfindən idarə olunurdu.^[6]

Orta Əsrlər

Şəhər 950-ci ildə VII Konstantin tərəfindən "De Administrando Imperiyo" adlı əsərində Salines (yun. Σαλήνες) adlı bir qala olaraq adlandırılırdı. Soli adı Orta əsrlərdə istifadə edilmişdir. Boşnak dilində "duz" deməkdir və şəhərin indiki adı Osmanlı türkcəsində "duz yeri" deməkdir.^[7] Orta əsrlərdə, əsasən Bosniya Krallığına suverenliyi altında idi.

Bosniya Krallığının 1463-cü ildə Osmanlı İmperiyasının suverenliyi altına düşməsindən sonra bölgə, 1512-ci ildə Osmanlıların "Qorniye Soli" və "Donye Soli" kəndlərini, 1530-cu illərdə isə bütün Usoranı işğal etmədən əvvəl Berislaviçlər ailəsi tərəfindən idarə edilirdi.

Şəhər, Zvornik sancağının bir parçası halına gəlmişdi və təxminən 400 ildir Osmanlı suverenliyi altında qalmışdır. 1878-ci ildə Avstriya-Macarıstan tərəfindən işğal edildi. Monarxiyanın dağılmasından sonra, yeni qurulan Yuqoslaviya Krallığının bir hissəsi oldu.

XX Əsr

1944-cü ilin Dekabr ayında, Draja Mihayiloviçin rəhbərliyində olan Çetnik qüvvələri şəhərə hücum etmişdir ama bu hücum uğursuz olmuşdur.^[8][9]

Coğrafiyası

Tuzla, Bosniyanın şimal-şərqi hissəsində, Mayevisa sıra dağlarına yaxın yerləşir. Yala çayı Tuzla şəhərindən keçir. Şəhərin iqlimi mülayimdir. Tuzla şəhərinin ətrafındakı bol miqdarda kömür yatağı mövcuddur. Şəhərdə 6 kömür mədəni fəaliyyət göstərir. Bölgədə çıxarılan kömürlərin böyük qismi, Bosniya və Herseqovinadakı ən böyük enerji stansiyası olan Tuzla Santralini gücləndirmək üçün istifadə edilir.

Demoqrafiyası

İl	1971	1981	1991	2013
Boşnaklar	53,271 (49.65%)	52,400 (43.05%)	62,669 (47.61%)	80,774 (72.78%)
Xorvatlar	27,735 (25.84%)	24,811 (20.38%)	20,398 (15.49%)	15,396 (13.87%)
Serblər	21,089 (19.65%)	20,261 (16.64%)	20,271 (15.40%)	3,378 (3.04%)
Yuqoslavlar	2,540 (2.36%)	19,059 (15.65%)	21,995 (16.71%)	0 (0%)
Digərləri	2,658 (2.47%)	5,186 (4.26%)	6,285 (4.77%)	11,431 (10.30%)
Ümumi	107,293	121,717	131,618

Mənbə:^[10]

Təhsil

Tuzlada, Tuzla Universiteti və Bosniya və Herseqovinadakı Amerika Universiteti yerləşir.^[11]

Universitetlər

• Tuzla Universiteti
• Bosniya və Herseqovina Amerika Universiteti

Məktəblər

• Vətəndaşların Təhsil Mərkəzi Assosiasiyası
• Tuzla Behram-Beqova Mədrəsəsi
• Tuzla Orta Təhsil Musiqi Məktəbi
• Mehmeh Səlimoviç Gimnaziya Məktəbi
• Ismət Muyezinoviç Gimnaziya Məktəbi
• Tuzla Qratsevinsko-Qeodetska Məktəbi
• Müqəddəs Franyo Katolik Məktəbi
• Tuzla İqtisadiyyat və Ticarət Məktəbi
• Tuzla Elektrik Mühəndisliyi Məktəbi
• Tuzla Tibbi Məktəbi
• Qarışıq Tıxac Mühəndisliyi Məktəbi

Qardaş Şəhərləri

Bolonya, İtaliya Əl Hoseyma, Mərakeş Delft, Niderland Sombor, Serbiya

Osiyek, Xorvatiya Peç, Macarıstan Hospitalet de Llobreqat, İspaniya Sen-Denis, Fransa

Qalereya

• 
  Şəhər mərkəzi
• 
  Pedestriyan küçəsi
• 
  Fontan və məscid
• 
  Tuzla soyqırımı memorialı
• 
  Tuzla qövsü
• 
  Kapiya, Tuzla

Həmçinin Bax

• Bihaç
• Bolonya
• Bosniya və Herseqovina şəhərləri

Xarici Keçidlər

• Rəsmi saytı (Bosniya dilində) (İngilis dilində)
• Tuzla İnformasiya Portalı Arxivləşdirilib 2015-04-16 at the Wayback Machine | yerli xəbər saytı (Bosniya dilində)

İstinadlar

1. "BH Turizm - Tuzla" Arxivləşdirilib 2018-01-21 at the Wayback Machine. Bhtourism.ba. Alındı: 2013-11-24.
2. "2013 Bosniya və Herseqovina Əhali, Məişət və Mülk siyahıyaalmasının nəticələri" Arxivləşdirilib 2018-11-23 at the Wayback Machine (PDF). Bosniya və Herseqovina Statistika Agentliyi. 5 Noyabr, 2013. 2013-cü ilin Noyabr ayının 10-da alındı.
3. "Tuzla Mədəniyyəti | Tuzla Tarixi" Arxivləşdirilib 2017-09-27 at the Wayback Machine. World66.com. Alındı: 2013-11-24.
4. "Tuzla (Bosniya və Herseqovina) - Encyclopædia Britannica" Arxivləşdirilib 2014-10-20 at the Wayback Machine. Britannica.com. Alındı: 2013-11-24.
5. "Tolerantlıq: Əlavə Resurslar" Arxivləşdirilib 2016-04-02 at the Wayback Machine. Qəbul ediləbilənin Kənarında. Alındı: 2013-11-24.
6. "Roma canavarı və İlliriya ilanı. Son döyüş" Arxivləşdirilib 2016-03-07 at the Wayback Machine. Alındı: 30 December 2015.
7. "Antropologiya İnstitutu Jurnalı" Arxivləşdirilib 2014-10-21 at the Wayback Machine. 2015-ci ilin Dekabr ayının 30-da alındı.
8. Dimitriye Lyotiç və onun ZBOR-u Wayback Machine-də (arxiv indeksi)
9. "Tuzlariye" Arxivləşdirilib 2011-07-23 at the Wayback Machine. Bhstring.net. Alındı: 2013-11-24.
10. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2017-12-24 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-07.
11. 11 İyun, 2009 tarixində Wayback Machine-dən arxivləndi.