Teofil

Antióxiyalı Teofíl (yun. Θεόφιλος Αντιοχείας; d. ? - ö. 180 və ya 181) — II yüzillikdə yaşayan xristian apologeti, Antioxiyanın episkopu (169-cu ildən), xristian kilsəsinin müqəddəsi. Qnostiklər, markionçular kimi çeşidli xristian hereslərinə (küfrlərinə) qarşı mübarizə aparmışdır. Suriyalı idi.

Erkən xristianlıq

Xristianlığın yaranması

Patristika

Apologetika Yunandilli apologetika: Yustin  • Tatian  • Afinoqor  • Teofil Latındilli apologetika: Minusius Feliks  • Arnobius  • Laktansius  • Tertullian Qnostiklərə qarşı olanlar: İrineus Lionlu  • İppolit Romalı İskəndəriyyə ilahiyyat məktəbi: Klement  • Origen

Xristian ehkamlarının formalaşması Rəsmi kilsəyə qarşı duran təriqətlər: Arianlıq  • Donatizm Rəsmi kilsə tərəfdarları: Atanasius  • İoann Xrisostom  • Saxta Dionisius Kappadokiyalı kilsə ataları: Basil Qeysəriyyəli  • Qriqor Nazianzen  • Nissalı Qriqori Xristoloji mübahisələr səbəbilə ayrılan təriqətlər: Nestorianlıq  • Monofizitizm  • Monofelitlik  • İkonomaxiya 'Ekumenik Kilsə Məclisləri'

Latın qərbində Kilsə Ataları Boesius  • Kassiodor  • Avqustin Avrelius İyeronim Stridonlu  • İlarius Piktaviyalı

Xristian mistisizmi Xristian rahibliyi  • İsihazm

Şərq və Qərb kilsələrinin aralanması

Xristian simvolikası

Apologetikası

Teofilin dünyagörüşü Tatiana yaxın idi. O da hesab edirdi ki, yunanlar özlərinə aid edən hər bir yaxşı şeyi yəhudilərdən alıblar. Sonradan aldıqlarına yenilik gətirməklə onların mahiyyətlərini dəyişdiriblər^[1].

Sonra Teofil xristianlara şamil edilən ateizm ittihamları bütpərəstlərə qaytarır. İstər Epikur olsun, istərsə də Platon ya Sokrat, onların heç biri əsl imana arxalanmayıblar. Ona görə də onların müdrikliyi əslində aldadıcıdır. Çünki müdriklik imandan başlamalıdır. Bu fikri əsaslandırmaq üçün Teofil, "Ad Autolicum" (Avtólika ünvanlanmış üç kitab) adlı apologiyasında skeptik mövqedə duran Avtolik adlı bir bütpərəstə 3 sual verir:

• Hansı xəstə həkimə tabe olub, onun dediklərini icra etməsə, müalicə oluna bilər?
• Sükançıya tabe olmadan gəmidə üzmək mümkündürmü?
• Müəlliminin dediklərinə etibar etməyən adam alim ola bilərmi? ^[2].

İmana üstünlük verən Teofil əqli dəlilləri, sağlam düşüncəni də inkar etmir. O hesab edirdi ki, dünyanı müşahidə edən adamlar, Tanrının varlığını öz ağılları ilə dərk edə bilərlər. Məsələ bundardır ki, insan öz ruhunu görə bilməz. Onun haqqında biliyi, yalnız bədənin hərəkətini duyarkən, əldə edə bilər. Bunun kimi, Tanrını da gözlə görmək olmaz, lakin onun varlığını hiss etmək olar.

Teofilin fikrincə, kralları da insanların çoxu görmür, ancaq onların qanunlarını yerinə yetirirlər^[3]. Öz əsərində Teofil bu cür analogiyaları çox gətirir və onun bəzi fikirləri gələcəkdə bir çox xristian teoloqları tərəfindən təkrar səslənmişdir.

Mənbə

• Aydın Əlizadə. Xristianlıq: tarix və fəlsəfə (PDF). Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar. 2007. s. 45. ISBN 5-87459-013-7. 2016-08-22 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-16.

Ədəbiyyat

• Aydın Əlizadə. Xristianlıq: tarix və fəlsəfə (PDF). Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar. 2007. s. 45. ISBN 5-87459-013-7. 2016-08-22 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-16.
• Майоров Г. Г. Формирование средневековой философии (латинская патристика). М.: Мысль, 1979. С. 68-70.
• Catholic Encyclopedia 1913.

Həmçinin bax

• Apologetika
• Yustin
• Tatian
• Afinoqor
• İrineus Lionlu
• İppolit
• Klement
• Origen

İstinadlar

1. "Ad Autolicum, II, 12". 2022-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-07.
2. Ad Autolicum Arxivləşdirilib 2022-06-01 at the Wayback Machine I, 8.
3. Ad Autolicum I, 5-6.^{[ölü keçid]}