Kalmıkiya

Kalmıkiya Respublikası (rus. Республика Калмыкия, kalm. Хальмг Таңһч) — Rusiya Federasiyası subyektlərindən biri. Paytaxtı Elista şəhəridir. Kalmıkiya Avropada buddizmin ən çox ibadət edildiyi yerdir.^[1]

Kalmıkiya
Хальмг Таңһч
Bayraq[d] Gerb[d]
46°34′ şm. e. 45°19′ ş. u.HGYO
Ölkə	Rusiya
İnzibati mərkəz	Elista
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	16 may 1992
Sahəsi	75.000 km²
Saat qurşağı	Moskva vaxtı[d] UTC+03:00
Əhalisi
Əhalisi	266.770 nəf. (2024)
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu	RU-KL
Avtomobil nömrəsi	08
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Milli yaşayış məskənləri

Coğrafiya

Respublikanın ərazisi 75.9 min kvadrat kilometrdir. Əhalisi 327 min nəfərdir. Qərbdən Rostov vilayəti, cənubdan Dağıstan Respublikası və Stavropol diyarı ilə həmsərhəddir. Kalmıkya neft (Vısokov, Göllərarası, Kanışan), təbii qaz (Yermolinsk, Mejev, İni-Burul), xörək duzu (Mojar) və tikinti materialları (Başantin, Arşan, Ulanxol) ilə zəngindir. İqlimi kəskin kontinental olub, isti və quru yaya, az qarlı və soyuq qışa malikdir. İyulun orta temperaturu 23, 26°S, yanvarın isə -8, -5°S-dir. 10°S-lik temperaturlu vegetasiya dövrü 180 gündən 213 günə qədər davam edir. Xəzər dənizinin sahillərində bataqlıqlar yayılmışdır.^[2]

Tarix

Kalmıkya-RSFSR-ın tərkibində 4 noyabr 1920-ci ildə muxtar vilayət kimi formalaşmış, 20 oktyabr 1935-ci ildə isə muxtar respublikaya çevrilmişdir. 1943-cü ildə muxtar respublika ləğv edilmiş, 1957-ci ildə isə bərpa edilmişdir. 1990-cı ilin oktyabr ayından Kalmıkya Respublika formasında fəaliyyət göstərir.

Əhali

Ölkə üzrə ümumi əhalisi 283 214 nəfər. Respublikanın yerli əhalisi kalmıklar, qazaxlar, ukraynalılar, beloruslar, tatarlar və s.-dir. Orta sıxlıq hər km²-də 3,8 nəfərdir. Sıxlığa görə Yergeni və Stavropol yüksəkliyi fərqlənir (hər km²-də 10 nəfər). Ən az əhali isə Qara torpaqlarda cəmlənmişdir (hər km²-də 1 nəfər). Dağlılar ümumi əhalinin 37%-ni təşkil edir. İri şəhərlərinə Elista, Kaspiyskiy və Qorodovikovsk misaldır.^[3].

Milli tərkibi

Xalq	1926 il min nəfər [4]	1939-cu il min nəfər [5]	1959-cu il min nəfər[6]	1970-ci il min nəfər[7]	1979 il min nəfər [8]	1989-cu il min nəfər [9]	2002-ci il min nəfər[10]	2010 il min nəfər[11]
Kalmıklar	107,0 (75,8 %)	107,3 (48,6 %)	▼64,9 (35,1 %)	▲110,3 (41,1 %)	▲122,2 (41,5 %)	▲146,3 (45,4 %)	▲155,9 (53,3 %)	▲162,7 (57,4 %)
Ruslar	15,2 (10,7 %)	▲100,8 (45,7 %)	▲103,3 (55,9 %)	▲122,8 (45,8 %)	▲125,5 (42,6 %)	▼121,5 (37,7 %)	▼98,1 (33,6 %)	▼85,7 (30,2 %)
Darginlər	…	…	…	▲5,0 (1,9 %)	▲8,6 (5,0 %)	▲12,9 (4,0 %)	▼7,3 (2,5 %)	▲7,6 (2,7 %)
Qazaxlar	…	▲2,7 (1,2 %)	▲8,6 (4,6 %)	▼7,1 (2,6 %)	▼6,1 (2,1 %)	▲6,3 (1,9 %)	▼5,0 (1,7 %)	▼4,9 (1,7 %)
Məshəti türkləri	…	…	…	…	…	…	▲3,1 (1,1 %)	▲3,7 (1,3 %)
Çeçenlər	…	…	…	▲4,8 (1,8 %)	▲8,1 (2,8 %)	▲8,3 (2,6 %)	▼6,0 (2,0 %)	▼3,3 (1,2 %)
Avarlar	…	…	…	…	▲1,9	▲3,9 (1,2 %)	▼2,3 (0,8 %)	▲2,4 (1,0 %)
Ukraynalılar	14,6 (10,3 %)	▼1,1	▲1,6	▲3,3 (1,2 %)	▲3,7 (1,3 %)	▲4,1 (1,3 %)	▼2,5 (0,9 %)	▼1,5 (0,5 %)
Koreyalılar	…	…	…	…	▲1,1	▼0,6	▲1,0 (0,3 %)	▲1,3 (0,5 %)
Almanlar	2.6 (1,8 %)	▲4,15 (1,9 %)	▼1,5	▲5,2 (1,9 %)	▲5,5 (1,9 %)	▲5,6 (1,7 %)	▼1,6 (0,6 %)	▼1,1 (0,3 %)
Tatarlar	1.0	▲2,5 (1,1 %)	▼1,0	▲1,2	▲1,3	1,3	▼1,1 (0,4 %)	▼1,0 (0,3 %)
Kumıklar	…	…	…	…	…	1,5	…	…
Belaruslar	…	…	…	▲1,7	▼1,4	▼1,3	…	…
1000-dən çox adam sayı olan Xalqlar göstərilir

İqtisadiyyat

Rayonlar

Şəhərlər

• Elista – 104.254 nəfər (2002-ci il siyahıya almasına əsasən)^[12]
• Lağan – 14.345 nəfər (2002-ci il siyahıya almasına əsasən)^[13]
• Qorodovikovsk – 10.940 nəfər (2002-ci il siyahıya almasına əsasən)^[14]

Xarici keçidlər

• Официальный сайт Правительства Республики Калмыкия
• Законодательство Республики Калмыкия
• Республика Калмыкия в справочнике-каталоге «Вся Россия» Arxivləşdirilib 2007-09-27 at the Wayback Machine
• Портал органов власти Правительства Республики Калмыкия Arxivləşdirilib 2009-04-10 at the Wayback Machine
• Калмыцкий информационный портал
• Калмыцкий портал Arxivləşdirilib 2007-10-20 at the Wayback Machine
• Новости Калмыкии Arxivləşdirilib 2006-02-09 at the Wayback Machine
• Республика Калмыкия. Основные сведения.

İstinadlar

1. Earth to Kalmykia, come in please". The Economist. 18 December 1997.
2. "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2022-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-13.
3. "Росстат. Предварительная оценка численности постоянного населения субъектов Российской Федерации". 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-18.
4. "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2013-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
5. "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2013-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
6. "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2011-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
7. "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2011-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
8. "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2011-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
9. "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2011-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
10. "Rusiya siyahıyaalınması 2002 il". 2012-01-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
11. "2010-cu ildə Rusiya siyahıyaalınmasının yekun nəticələri haqqında informasiya materialları". 2012-04-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
12. "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2021-08-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-13.
13. "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2016-03-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-13.
14. "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2016-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-13.