Erməni dili

Erməni dili (erm. Հայերեն — Hayeren) — Hind-Avropa dillərinə daxil olan və ayrı qrupa aid olan dil.^[16] Ermənistan Respublikasının dövlət dilidir.

Erməni dili
Orijinal adı	հայերեն[1]
Ölkələr	Ermənistan[2]  ABŞ[3]  Gürcüstan[4]  Rusiya[5]  Fransa[6]  İran[7]  Kipr Respublikası[8]  Argentina  Livan[9]  Suriya[10]  Yunanıstan[11]  Uruqvay  Avstraliya  Almaniya Federativ Respublikası[12]  Malta  Azərbaycan[13]  Türkiyə[14]  Dağlıq Qarabağ Respublikası
Danışanların ümumi sayı	6.700.000 ± 100.000 nəf. (XXI əsr)[15]
Təsnifatı
Hind-Avropa dilləri erməni dili
Yazı	Erməni əlifbası
Dil kodları
QOST 7.75–97	арм 055
ISO 639-1	hy
ISO 639-2	hye, arm
ISO 639-3	hye
Dilin strukturlarının dünya atlası	arz
Ethnologue	hye
Linguasphere	57-AAA-a
ABS ASCL	4901
IETF	hy
Glottolog	arme1241, nucl1235
Bu dildə olan Vikipediya
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Erməni dilinin tarixi

Ermənicə yazı dilinin inkişaf dövrü 3 dövrə ayrılır:

• 1. Qədim Ermənicə, Qrabar (V–XI əsr),
• 2. Orta Ermənicə (XII–XVI əsr),
• 3. Yeni Ermənicə aşxarabar (XVII əsrdən dövrümüzə qədər)

Yeni Ermənicə 2 böyük qola ayrılır: Qərbi ermənicə ve Şərqi ermənicə. Şərqi ermənicə Ermənistan Respublikasının rəsmi dilidir. Bundan başqa İranda və Hindistanda yaşayan ermənilərin ədəbiyyat dilidir. Qərbi ermənicə isə Diasporanın, Türkiyədə və dünyanın başqa yerlərində yaşayan ermənilərin istifadə etdiyi dildir. Erməni dilinin 60-a yaxın şivəsi vardır. Ədəbi erməni dilinin Şərq və Qərb qolları bir-birindən çox da ayrılmayıb və başa düşülür.^[17]

Erməni əlifbası

Erməni əlifbasında 39 hərf var. Bunlardan 8-i sait, 30-u samit, biri isə (ev/yev) qoşasəslisinin işarəsidir.^[18]

Erməni dilinin qrammatikası

Əski erməni dilində Hind-Avropa dillərinin qrammatika quruluşu saxlanılıb. Qrabarın qrammatika şəkli Hind-Avropa dillərinin morfoloji sisteminin bir üst dərəcəsidir. Əski erməni dili quruluş şəkli ilə klassik Hind-Avropa bükümlü dilini təmsil edir. Səsli sistemdə erməni dili yerini dəyişdirmə qanununa görə konsonantizmi (samit səslərin quruluş sistemi) təşkil edir. Kiçik erməni şivələrində samit dəyişmələrdə, bəzi samit nəfəslilərdə Hind-Avropa konsonantizmi qorunub. Erməni dili Hind-Avropa dillərinin dəyişik inkişaf mərhələsindəki xüsusiyyətləri əks etdirir.^[17]

İstinadlar

1. https://github.com/unicode-org/cldr/blob/main/common/main/hy.xml.
2. ScriptSource - Armenia.
3. ScriptSource - United States.
4. ScriptSource - Georgia.
5. ScriptSource - Russian Federation.
6. ScriptSource - France.
7. ScriptSource - Iran.
8. ScriptSource - Cyprus.
9. ScriptSource - Lebanon.
10. ScriptSource - Syria.
11. ScriptSource - Greece.
12. ScriptSource - Germany.
13. ScriptSource - Azerbaijan.
14. https://www.routledge.com/Minorities-and-Nationalism-in-Turkish-Law/Bayir/p/book/9781138278844.
15. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/35305/Armenian-language.
16. С. И. Брук, Вяч. Вс. Иванов, (Большая советская энциклопедия. — Т. 30. — М., 1978. — С. 467–470) Arxivləşdirilib 2022-03-26 at the Wayback Machine).
17. Hatəm Cabbarlı. Erməni dili. Bakı, 2015
18. Bağramyan, R. H.; Xəlilov, İ. H. Bayramov, M. B. (redaktor). Ermənicə-Azərbaycanca lüğət (PDF) (az. və erməni). Yerevan: "Luys" nəşriyyatı. 1978. 5. 2022-08-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-08-05.