Gümrü

Ermənistanda şəhəri From Wikipedia, the free encyclopedia

Gümrümap

GümrüErmənistanda şəhər.

Cəld faktlar Ölkə, Tarixi və coğrafiyası ...
Gümrü
Thumb
Thumb Thumb
Bayraq Gerb
40°47′ şm. e. 43°50′ ş. u.HGYO
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
İlk məlumat V əsr
Sahəsi
  • 46,2 km²
Mərkəzin hündürlüyü 1.509 ± 0 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 121.976 nəf. (2011)[1]
Rəsmi dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi 3101–3126
Nəqliyyat kodu 45 am
Digər
gyumricity.am
Xəritəni göstər/gizlə
Thumb
Gümrü
Gümrü
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Bağla

Tarixi

İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında kənd adı[2] 1728-ci ilə mənbədə Şirakel nahiyəsində qeyd olunur[3][4]. 1837-ci ildə Aleksandropol adlandırılmışdır. XIX əsrin II yarısında quberniyanın Alekandropol qəzasının mərkəzi olmuşdur. 1924-cü ildə Leninakan, 1990-cı ildə Kumayr adlandırılmışdır.[5]

Toponimikası

1728-ci ilə aid türkcə mənbədə Kumri kimidir.[6][7]. Qədim forması Kəmər (yaxud Qəmər), ermənicə tələffüs forması Kumayr. Er. əv VIII əsrdə şimaldan Cənubi Qafqaza, o cümlədən İndiki Ermənistan ərazisinə gəlmiş qədim türk mənşəli kəmər yaxud qəmər (antik mənbələrdə kimmer) tayfasının adını əks etdirir. Kümrü (ermənicə tələffüzü Kumayr) toponiminin Kəmər etnoninimdən i barət olduğunu elə erməni tarixçiləri yazmışlar. Lakin onlar kimmerləri İrandilli tayfa saydıqlarına görə bu adı dəyişdirmirlər.

Haqqında

Gümrü kəndi Şöreyel livasında kənd olmuş sonra isə şəhərə çevrilmişdir.

Rus işğalından sonra 1837–1924-cü illərdə Aleksandropol, 1924–1990-cı illərdə Leninakan, 1990-cı ildən isə Kumayri adlandırılır. Ermənistanda İrəvandan sonra ikinci böyük şəhərdir.

11 dekabr 1988-ci ildə Bakıdan Leninakana zəlzələ rayonuna köməyə uçan İl-76 təyyarəsi daşnak terrorçuları tərəfindən qəzaya uğradılır. 69 sərnişindən yalnız bir nəfər Babayev Fəxrəddin təsadüf nəticəsində sağ qalır. 68 nəfər azərbaycanlı sərnişin və 9 nəfər ekipaj üzvü bu terror aktının qurbanı olur. Qəzanın səbəbləri öyrənilmədən, heç bir ekspertiza aparılmadan təyyarənin qara qutusu məhv edilir. Bu terror aktı qəza hadisəsi kimi cəmiyyətə sırınır. Təsadüfən sağ qalmış Fəxrəddin Babayev İrəvan xəstəxanasına aparılsa da, "ermənilər arasında yaralı türkə yer yoxdu" deyən daşnak xislətli erməni həkimləri onu müalicə etməkdən boyun qaçırırlar[8].

Tiflisdə nəşr edilmiş "Qafqaz təqvimləri"ndə yayımlanmış məlumatlara əsasən:

Düzənlikdə, Arpaçayın sahilində yerləşən Aleksandropol şəhəri dağlarla əhatə olunmuşdur.[9] 7 oktyabr 1837-ci ildə Tiflisə gəlmiş Rusiya imperatoru I Nikolayın əmri ilə Gümrüdə qala tikilmiş, əlahəzrət imperatorun 31 oktyabr 1837-ci il tarixli əmri ilə isə yenicə (oktyabr, 1837-ci il) tikilmiş qalanın və Gümrü şəhərinin adı dəyişdirilərək əlahəzrət imperatorun arvadı, imperatritsa Aleksandra Fyodrovnanın (alm. Friederike Luise Charlotte Wilhelmine von Preußen ) şərəfinə Aleksandropol adlandırılmışdı.[10] 1840-cı ildə Gürcüstan — İmeretiya quberniyası təşkil edildi və məntəqə bu quberniya tərkibində rəsmən qəza şəhəri statusu aldı.[9] 1849-cu ildə İrəvan quberniyasının təşkili ilə onun tərkibinə verildi.[9] Hazırda əsas əhalisi 1830-cu ildə Türkiyədən (Ərzurumdan)[11] bura köçürülmüş emənilərdən ibarətdir.[9] 1842-ci ildə həyata keçirilmiş kameral siyahıyaalmaya əsasən şəhərdə hər iki cinsdən toplam 11.282 nəfər daimi əhali yaşayırdı.[12] Əhalini 10.696 nəfərini ermənilər, 410 nəfərini müsəlmanlar, 165 nəfərini yunanlar, 11 nəfərini isə ruslar təşkil edirdi.[12] 1854-cü ilə olan məlumata əsasən Aleksandropol şəhərində 11.358 nəfər (5.751 nəfəri kişilər, 5.607 nəfəri qadınlar) əhali yaşayırdı, onlardan: 10.945 nəfərini (5.539 nəfəri kişilər, 5.406 nəfəri qadınlar) xristianlar, 413 nəfərini (212 nəfəri kişilər, 201 nəfəri qadınlar) isə şiə müsəlmanlar təşkil edirdi.[13]
Thumb
Gümrü azərbaycanlıları. Rusiya imperiyası dövrünün poçt kartı

İstinadlar

Həmçinin bax

Mənbə

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.