Alagir

Alagir (oset. Алагир deyilişi^ⓘ) — Rusiyanın subyekti olan Şimali Osetiya respublikasında yerləşən Alagirski rayonunun şəhər mərkəzi.

Şəhər
Alagir
oset. Алагир
48°02′30″ şm. e. 44°12′38″ ş. u.HGYO
Ölkə	Rusiya
Respublika	Şimali Osetiya
Rayon	Alagirski
Mer	Tolparov Eduard Vladimiroviç
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub	1850
Yaşayış məntəqəsi statuslu	1938
Sahəsi	26.76 km²
Mərkəzin hündürlüyü	611 m
İqlimi	mülayim
Saat qurşağı	UTC+3
Əhalisi
Əhalisi	20.013 nəfər (2019)
Sıxlığı	748,47 nəf./km²
Rəsmi dili	Osetin dili, rus dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+7 86731
Poçt indeksi	363240
Alagir
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

Vladiqafqazın 55 km qərbində yerləşən Alagir şəhərinin şərqindən Ardon, qərbindən Tsraudon çayları axır. Osetiya maili düzənliyində, Alagir dərəsinin girişində qurulan şəhərin sahəsi təxminən 27 km²-dır.

Alagirin ətəklərin sulfid-sulfat-maqnezium-kalsium sularıyla zəngin Tamisk balneoloji kurortu var.

Etimologiyası

Şəhərin adı osetin dilindəki "Ullaq İr" (Ullaq - yuxarı, İr - Osetiyanın milli adı) söz birləşməsindən əmələ gəlib, Yuxarı Osetiya mənasını verir.^[1]

Tarixi

19-cu əsrin sonu, Alagir

1824-cü ildə (bəzi mənbələrə görə - 1781^[2]) müasir Alagir ərazisində daha sonra Alagirlə birləşək olan Saluqardan^[3] kəndi quruldu.

1850-ci ildə Ardon çayının sağ sahilində 1897-ci ilə qədər fəaliyyət göstərən gümüş qurğuşun zavodu tikildi. 1863-cü ildə kəndin adı Qornaya olaraq dəyişdirildi.^[4]

19-cu əsrin sonlarına gəldikdə Alagir Vladiqafqaz bölgəsinin Terek mahalında bir yaşayış yeri idi. Tolmaçova görə bu dövrdə burada 1975 nəfər yerli sakin, 736 nəfər imeretiyalı, 949 nəfər osetiyalı yaşayırdı.

20-ci əsrin əvvəlindəki məlumatlara görə Alagir qəsəbəsi Terek mahalının bir hissəsi olaraq siyahıya alındı. Əsasən, rus, pravoslav olan 3183 sakini var idi. Qəsəbədə 2 kilsə, 2 məktəb, aptek poçt və teleqraf idarəsi, dövlət poçt xidməti fəaliyyət göstərirdi.

1905-ci ilin dekabrında Alagirdə kəndlilərin silahlı qiyamı baş verdi.

1938-ci ildə qəsəbəyə şəhər statusu verildi.

Böyük Vətən Müharibəsi zamanı şəhər 1 noyabr 1942-ci ildə alman qoşunları tərəfindən işğal edildi. 24 dekabr 1942-ci ildə Nalçik istiqamətində əks-hücum zamanı Zaqafqaziya Cəbhəsinin qoşunları tərəfindən azad edildi.

Əhalisi

Əhalinin sayı^[5][6]:

İllər	1926	1939	1959	1970	1976	1979	1989	1992	1996
	4200	12 648	15 163	18 161	18 000	19 007	21 132	23 200	24 500
İllər	1998	2000	2001	2002	2003	2005	2006	2007	2008
	23 700	23 100	22 700	21 496	21 500	20 500	20 300	19 900	19 700
İllər	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017
	19 528	20 949	20 966	20 709	20 575	20 399	20 270	20 211	20 133
İllər	2018	2019
	20 043	20 013

Milli tərkibi

Millət	Sayı	Ümumi əhali içərisindəki nisbəti %
osetinlər	19 178	91,5 %
ruslar	1 164	5,6 %
ermənilər	131	0,6 %
digərləri	476	2,3 %
Cəmi	20 949	100 %

Sosyal əhəmiyyətli yerləri

• Beş orta məktəb
• Alagir rayon təcili yardım mərkəzi
• Alagir rayon klinikası
• Alagir rayon klinik xəstəxanası
• Diş klinikası
• Milli Diyarşünaslıq Muzeyi
• Sadon Qurğuşun Sink Zavodunun Muzeyi və Park Kompleksi
• Yeddi uşaq bağçası
• İncəsənət məktəbi
• Musiqi məktəbi
• Mədəniyyət Sarayı
• Kitabxana
• Uşaq kitabxanası
• Kinoteatr (2016-cı il mayın əvvəlində açıldı)
• 2 idman mərkəzi

Abidələr

Şəhərdə Leninin, Stalinin, Kosta Xetaqurovun heykəlləri, İkinci Dünya müharibəsində ölən alagirlilərin xatirəsinə qoyulmuş T-34 tankı, osetin pedaqoq Babu Zanqiyevin xatirəsinə olan lövhə, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Pyotr Qujvinin adına obelisk vardır.

İdman

Alagir şəhərini təmsil edən Alagir FK 1992-2000-ci illərdə Rusiya alt liqalarında oynamışdır. 2012-ci ildə Albars FK yaradılmışdır.

Məşhur şəxslər

• Stanislav Çerçesov - Rusiya millisinin baş məşqçisi, köhnə futbolçu
• Aslan Dudiyev - profesional futbolçu
• Xetaq Qazyumov - Sərbəst güləşçi və məşqçi
• Zemfira Sahilova - Sovet və Rusiya teatr və kino aktrisası, pedaqoq

Həmçinin bax

• Rekom