İrəvan xanlarının siyahısı

İrəvan xanlığı 1747-ci ildə yaradılmış və 1828-ci ildə Rusiya imperiyası tərəfindən ləğv edilənə qədər mövcud olmuşdur.

Xanların siyahısı

Əsas məqalə: İrəvan xanlığı

Xan	Şəkil	Həyatı	Hakimiyyət illəri	Ailə	Qeyd
Mirmehdi xan Qasımlı-Əfşar		?–?	1747–1752		İrəvan xanlığının qurucusudur.
Xəlil xan Özbək		?–1755	1752–1755		Fətəli xan Əfşar tərəfindən Mir Mehdi Xanın devrilməsindən sonra Xəlil xan Özbək İrəvanın xanı təyin edilmişdir. Həsənəli xan Qacarın başçılığı ilə üsyan qalxdı. Üsyan nəticəsində Xəlil xan hakimiyyətdən uzaqlaşdırılır, onun yerinə Həsənəli xan Qacar hakimiyyəti ələ keçirdi.[1]
Həsənəli xan Ziyadoğlu-Qacar		?–1759	1755–1759		Xanlığa Azad xan Əfqanın yardımı ilə yiyələnmişdi. Həsənəli xanın Məhəmməd xan, Məhəmmədəli xan adlı oğulları vardı.[2]
Hüseynəli xan Ziyadoğlu-Qacar		?–1783	1759–1783		Hakimiyyəti dövründə Dağıstan və Kartli-Kaxetiya hakimləri ilə mübarizə aparmışdır.[3]
Qulaməli xan Ziyadoğlu-Qacar		?–1784	1783–1784		Taxta çıxdığı zaman ona qarşı üsyan olmuş, üsyan yatırılsa da, qısa müddət sonra sui-qəsd nəticəsində qətlə yetirilmişdir. Qars muhafızının İstanbula göndərdiyi hesabat görə, o, rus və gürcülər tərəfindən qətlə yetirilmişdir.[4]
Məhəmməd xan Ziyadoğlu-Qacar		?–?	1784–1805		Rus-Qacar müharibələrinin iştirakçısı, Abbas Mirzə Qovanlı-Qacarın şəxsi mühafizəsinin rəisi olmuşdur. Haqqında o qədər də məlumat yoxdur, bəzi müəlliflər belə hesab edirlər ki, Məhəmməd xan İrəvan xanı Hüseynəli xanın gürcü qızından olan oğlu, Qulaməli xanın isə ögey qardaşıdır.[5]
Mehdiqulu xan Dəvəli-Qacar		?–?	1805–1806
Əhməd xan Müqəddəm		1742 – 1806	1806		Qısa müddət İrəvan xanlığını idarə etmişdir. Əslən Marağadandır. Marağanın da xanı olmuşdur.[6]
Hüseynqulu xan Sərdar		1742 – 1831	1806–1827		Qacarların Qovanlı tayfasına mənsub olmuşdur. Bəzən Qəzvini adından istifadə etməsinə görə onun Qəzvində doğulduğu ehtimal edilir. Atası Məhəmməd xan Qacar məşhur sərkərdə olmuşdur. İrəvan xanı olana qədər Xorasan Sərhəd Qoşunlarının komandanı kimi xidmət etmişdir. Sərdar məscidi və Sərdar sarayını tikdirmişdir.[7]

İstinadlar

1. A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. İrəvan xanlığı (Rusiya işğalı və ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi).s.172.
2. F.Əliyev, U.Həsənov. İrəvan xanlığı. Bakı: 1997, səh. 58.
3. "Qarayev E.T. İrəvan xanlığı (1747-1828). Bakı: "Avropa" nəşriyyatı 2010, s.40. (elektron versiya)" (PDF). 2017-02-17 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-28.
4. Elçin Qarayev. Azərbaycanın İrəvan bölgəsinin tarixindən (XVII yüzilliyin sonu–XIX yüzilliyin ortalarında) (PDF). Bakı: "Mütərcim". 2016. 544 səh. 2022-03-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-05-18.
5. Yaqub Mahmudov. İrəvan xanlığı (Rusiya işğalı və ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi). A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. Bakı: 2010
6. Ənvər Çingizoğlu. Müqəddəm eli. "Soy" dərgisi, 5 (25), 2008.
7. Zemfira Hacıyeva. İrəvan xanlığının tarixşünaslığı. Monoqrafiya (PDF). Bakı: "Çaşıoğlu". 2012. 140 səh. ISBN 978-9952-27-341-0. 2021-07-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-05-18.