especie de páxaru From Wikipedia, the free encyclopedia
Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu.
El rompeablanes[5] o piquetín[6] (Sitta europaea) ye una especie d'ave paseriforme de la familia Sittidae.
Sitta europaea rompeablanes  | ||
|---|---|---|
 | ||
| Estáu de caltenimientu | ||
 Esmolición menor (IUCN)[1] | ||
| Clasificación científica | ||
| Reinu: | Animalia | |
| Filu: | Chordata | |
| Clas: | Aves | |
| Orde: | Passeriformes | |
| Familia: | Sittidae | |
| Xéneru: | Sitta | |
| Especie: |
S. europaea Linnaeus, 1758 | |
| Distribución | ||
 | ||
 Mapa de la distribución xeográfica de la especie, en base a Harrap,[2] Handbook of the Birds of the World[3] y Snow y Perrins.[4] | ||
| Consultes | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Trátase d'una ave de tamañu mediu que mide 14 cm de llargor. Al igual qu'otru esguiladores, ye un páxaru robezu, con cola curtia y llargu picu. Les partes cimeres son de color gris azuláu, los colores de les partes inferiores varien según la xeografía y pueden ser de colloráu puru a blancu o amarellentáu, con o ensin una área clara na mexella. L'ave tamién tien una llinia ocular negru, y presenta dimorfismu sexual: el color del machu ye más pronunciáu que'l de la fema. Ye un páxaru ruidosu y nel so variáu repertoriu emite distintos tipos de cantares, como vuih, vuih, vuih, vuih..., y en casu d'escitación o sollerta una llarga serie de fuertes berros en repeticiones rápides. Como otros del so tipu, ye bien axilosu na esguilada d'árboles, dacuando a lo llargo de los tueros d'árbol cabeza abaxo.
La especie aliméntase principalmente d'inseutos, especialmente gates y escarabayos qu'atopa nos tueros y cañes de los árboles. Na seronda ya iviernu, la so dieta complementar con frutes y granes seques, como les del cedru.[7] Tamién visita fácilmente comederos d'aves, y acuta alimentos na clandestinidá, por casu les granes de corteza d'árbol. Vive en pareyes mientres la temporada de cría. La pareya fai'l so nial nel buecu d'un árbol, con frecuencia nel nial abandonáu d'un picatueru, o, n'ocasiones, nun cuévanu natural. Si la entrada ye enforma grande, la fema anubre con folla la entrada. La puesta cuenta con seis a nueve güevos de color blancu con manches marrones. La fema guara sola mientres dos selmanes o más, y ye alimentada pol machu. Dempués de la eclosión, dambos padres alimenten a los mozos, casi puramente con inseutos, y polo xeneral tienen una camada per añu. Fora de la temporada de reproducción, ye una especie bien sociable que se desendolca con facilidá en bandaes mistes d'alimentación. El so principal depredador natural ye'l gavilán (Accipiter nisus).
Polo xeneral, habita en tola Eurasia templada y en delles llocalidaes de los montes marroquinos. El so hábitat preferíu son los montes caducifolios o mistos con árboles grandes y vieyos, incluyendo carbayos, pero tamién se ve comúnmente en parques y grandes xardinos. Vive hasta 1500 msnm n'Europa y Asia templada. El Congresu Ornitolóxicu Internacional reconoz quince subespecies, anque dacuando difier en más de venti. Pueden clasificase en tres grupos: aves al oeste de la distribución que tienen partes inferiores de color d'ante a naranxa con pescuezu blancu, les del norte d'Europa y Rusia que tienen partes inferiores ablancazaes y aquelles más al este —son similares a les d'Europa occidental— ensin gargüelu blancu. Dacuando, l'esguilador siberianu (S. arctica) reconozse como especie separada pero rellacionada, o, consideráu como una subespecie de S. europaea. Tien una distribución bien amplia y una población numberosa práuticamente estable; la Xunión Internacional pal Caltenimientu de la Natura considera esta ave como «esmolición menor».
.jpg)
Ye una ave de tamañu medianu: los machos adultos de la subespecie tipu S. y. europaea meden alredor de 14 cm de llongura con un valumbu de 22.5 a 27 cm[8] y un pesu de 17 a 28 g. Les partes cimeres son de color azul buxu, la cabeza tien una raya negra travesando los güeyos.[9] Na subespecie nominal, el gargüelu y partes inferiores son blanques pero, d'alcuerdu al sexu y les subespecies, son más o menos claro y beige tiñíos. Los lladrales y l'abdome son de color coloráu anaranxáu con manches blanques nes coberteras.[10] El picu ye robezu, de color gris escuru cola base del quexal inferior más clara.[9] El iris ye de color marrón escuru y les pates y garres son de color marrón claru o buxu.[11][3] S. y. caesia, la subespecie occidental más estendida, tien partes inferiores de color ante anaranxáu y gargüelu y mexelles blanques.[11] Otres subespecies d'Europa occidental difieren nos tonos de les sos partes inferiores, sicasí les subespecies del Sureste tienen una frente y llista superciliar blanca. S. y. sinensis y S. y. formosana, natives de China y Taiwán, tienen partes inferiores dafechu ante, ensin gargüelu blancu.[12][13] Nel vuelu, l'apariencia de l'ave ye distintiva, con una cabeza apuntiada, ales arrondaes y una cola curtio y cuadrao. El vuelu ye rápidu y xeneralmente curtia, y l'ave cierra les sos ales rítmicamente.[8][14]
La fema ye similar al machu, sicasí pueden estremase pelos sos partes inferiores un pocu pálides, llista superciliar de color marrón, y los lladrales y l'abdome inferior en colores más tenues.[3] Na subespecie S. y. asiatica, dellos machos tienen les partes inferiores de color ante al igual que les muyeres, y entós son difíciles d'identificar nel campu.[12][15] Los mozos asemeyar a les femes, pero'l plumaxe de les piernes ye más apagáu y maciu.[3] Ye posible determinar con certidume qu'un mozu ye muyer polos sos lladrales pálidos y agamuzados a los 12 díes depués de la muda, como en delles subespecies de S. carolinensis que tienen mayor tonu cremosu nes partes enantes descrites.[16][17] Los adultos sufren una muda poscría completa que se produz por 80 díes ente finales de mayu y finales de setiembre. En Siberia, la muda ye más rápida y tien llugar de xunu a mediaos de setiembre. Los adultos nuevos pueden camudar delles plumes cimeres de les ales cubre a la edá d'ocho selmanes.[12][18]
Ye una ave axilosu y activu. Xube y baxa abruptamente los tueros, y percuerre los tarmos y cañes de la mesma forma. Pon un pie alantre y enferrónase firmemente col otru a la corteza del árbol.[19] Asina se mueve pol tueru del árbol, ente que los certíidos y pícidas sofitar cola cola y tienen d'asitiar los dos pies coles mesmes.[20]
Na mayor parte de la so gama, S. europaea ye la única especie de trepador presente. Nel sureste d'Europa y el suroeste d'Asia, el esguiladores rupestres oriental (S. tephronota) y occidental (S. neumayer) habiten ambientes predresos y son más grandes y pálidos que la especie eurasiática y nun tien manches blanques na cola. Na mesma zona, l'esguilador de Krüper (S. krueperi) ye más pequeñu, con un pileu escuru y una gran mancha colorada nel pechu. Nel suroeste de China, l'esguilador de les Naga (S. nagaensis) ye bien similar a S. europaea, pero les partes cimeres son más escures, la cara ye menos blanca y les partes inferiores más abuxaes.[12] L'esguilador siberianu (S. arctica) foi consideráu una subespecie de S. europaea pero la diferencia ye bastante marcada, siendo más grande, pálida, con una llista superciliar más curtia y delgada, picu más llargu, rectu y la cola más blanca que cualesquier otra subespecie.[21]
.jpg)
,_Achladeri_Forest,_Lesvos,_Greece,_16.04.2015_(2).jpg)
.jpg)
Ye un páxaru con fuertes llamaos, y destaca con frecuencia poles sos cantares. El so repertoriu ye variáu ya inclúi un «zit» agudu simple o «ziit» más llargu cuando l'ave ta en busca d'alimentu, «grupos de tuit curtios y enérxicos, bien sonoros, o tchuit vagamente escasos, frecuentemente repitíos nos viaxes curtios» si l'ave ta escitáu o como un llamáu d'alarma.[22][23] El cantar ye variáu y oyible, y consiste nuna serie de xiblíos claros, lentos y llixeramente ascendentes o descendentes.[22][24] Describióse como «vuih, vuih, vuih, vuih… o viiu, viiu, viiu, viiu… o en variaciones rápides, vivivivivivivi, con clara sonoridá».[22] Los pichones empiecen a cantar a los 15 díes.[25] Dalgunos sonogrames de llamaos y cantares de S. y. arctica fueron publicaos en 1996,[26] y nellos la voz describióse como «distinto significativa» a la del rompeablanes, pero nun hubo una investigación definitiva de la tema.[27][28]
.jpg)
.jpg)
Aliméntase principalmente d'inseutos, cuantimás les gates y escarabayos.[29] Ente seronda ya iviernu complementa la so dieta de frutos secos y granes, incluyíes les nueces y fayucos;[30][31] puede sobrevivir l'iviernu ensin granes.[29] Los padres alimenten a les sos críes principalmente d'inseutos y delles granes. L'ave atopa'l so alimentu al percorrer los tueros y cañes, pero tamién esquicen les ramines tamién y pueden atopar comida nel suelu, sobremanera fora de la temporada de reproducción. Como tolos esguiladores, puede baxar o xubir tueros de cabeza, y non como los picatueros y agateadores que solo pueden engatar cabeza arriba los tueros.[20] Puede prindar delles preses mientres el vuelu y estrayer cachos de corteza p'atrapar inseutos, anque nun puede escavase en madera sano como lo fadría un picatueru. Les pareyes pueden xunise en bandaes mistes d'alimentación, si pasen cerca del so territoriu.[3] Reparóse que cuando llega a comederos amuésase agresivu y emburria les otres aves.[32][lower-alpha 1] Tamién puede visitar les meses y comer la grasa, mantega, quesu o pan.[33][34] Mete nueces ya inseutos grandes na corteza pa entartallalos col so fuerte picu.[35]
Fai suministros d'alimentos mientres tol añu, pero especialmente na seronda. Introduz les granes na corteza de los árboles, dacuando nes parés o'l suelu, y despintar con lique, mofu o cachos de corteza.[36] Les poblaciones de Siberia escuenden granes de pinu siberianu nanu (Pinus pumila), les abondes pa durar un añu.[3] Tamién puede esconder pan, y guxanos y otros bárabos dempués cutiles col picu pa inmovilizales.[37] Estes reserves son una estratexa al llargu plazu, y utilícense en climes fríos, cuando la comida arralez, solo hasta tres meses dempués de despintales. Les aves qu'utilicen les reserves tienen meyor sobrevivencia que les demás.[38] Reparóse qu'eviten l'usu de los sos escondites en condiciones relativamente benignes, y prefieren acutar pa temporaes más dures.[38] Cuando dalgunes de les sos reserves nun fueron consumíes, empiecen a crecer xirasoles o ablanars nes parés de los cúmulos o sedar la corteza del árbol.[39][40] La producción de fayucos polos fresnus varien cada añu; dichu árbol representa ye una importante fonte d'alimentos, una y bones la tasa de sobrevivencia de los adultos nun se ve afeutada mientres les males temporaes, ente que'l númberu de mozos aparra na seronda porque muerren de fame o escosamientu.[41] Reparáronse enclinos similares onde l'ablana ye la especie predominante.[42]
Ye monógamu, y la pareya suel protexer el so territoriu mientres l'añu.[3][43][31] N'Europa dichu territoriu puede tomar dos a diez hectárees,[44] pero hasta 30.2 ha en permediu nos montes de coníferes de Siberia, hábitat subóptimo.[45] El machu canta pa defender el so territoriu y atraer a la so pareya.[46] Dambos miembros de la pareya realicen un cortexu, con un llixeru vuelu y trémbole, y el machu fai movimientos circulares cola cola estendida y llevantando la cabeza, y depués alimenta a la fema.[8][47] Pese al axugamientu pa tola vida, una investigación xenética realizada n'Alemaña demostró que siquier el 10 % de los mozos son d'otros machos, polo xeneral de territorios axacentes.[43]
Asitia'l nial nel furacu d'un árbol, usualmente un vieyu nial de picatueru, pero n'ocasiones natural. El nial ta asitiáu ente dos y venti metros del suelu.[48] Delles vegaes, la fema espande la entrada d'un furacu esistente na madera podre y/o cubierta de yerba,[49] hasta un diámetru de 32 mm.[50] Si'l llugar de la entrada ye demasiáu anchu, utiliza folla, magre o cuchu p'amenorgala.[3] Los niales nes entraes más estreches son menos víctimes de los depredadores y, poro, tienen mayor ésitu reproductivu.[51][52] A nivel llocal, una entrada estrecha tamién puede prevenir qu'estorninos pintos (Sturnus vulgaris) apoderar del nial.[3][33] L'interior del nial ye grande, con una capa gruesa de corteza de pinu y otres forgaxes de madera, en delles ocasiones d'otros restos vexetales secos na so parte inferior, onde los adultos protexen los güevos o pequeños pitucos cuando salen del nial p'alloñar la depredación. La fema fai la mayor parte de la construcción, y anubre les parés del interior con folla tamién.[53] Esta xera lléva-y hasta cuatro selmanes,[49] y el nial ye frecuentemente reutilizáu d'un añu a otru.[3] Lleguen a pesar 860 g y tar llenu de cachos de madera.[54]
Reportóse que realicen l'apareamientu nes cueves, especialmente nes zones mineres.[55] La fema pon los güevos ente abril y xunetu. Felicidad puesta xeneralmente tien de seis a nueve güevos, anque pue ser d'hasta trelce. En permediu miden 19.5 × 14.4 mm na subespecie S. y. caesia,[12] y un pesu de 2.3 g que'l so 6 % ye de la cáscara.[56] Son de color blancu y con manches de color marrón. La incubación dura ente 13 y 18 díes y llevar a cabu namái la fema, que ye alimentada pol machu.[57] Los pitucos son altriciales y son alimentaos por dambos padres, anque se reparó que na Selva Negra dalgunu de los padres nun taba presente.[46] Estos tán llistos para emplumecer a la edá de 20 a 26 díes,[58] pero siguen siendo alimentaos polos adultos hasta la so independencia ocho a catorce díes dempués.[59] Los primeros vuelos son alredor de los trés selmanes.[60] Xeneralmente, hai una puesta per añu, escepcionalmente dos.[12][56] S. europaea ye ronciegu a utilizar caja nido artificiales.[33][61] Cuando añera en caja nido grandes el númberu de güevos y pitucos son más altos, magar esto nun ta rellacionáu col tamañu del cuévanu n'allugamientos de anidación naturales;[62] tarda aproximao dos selmanes n'afaelo (recubirlo con folla per dientro, formar el furacu).[63] L'estilu de vida sedentariu d'esta especie significa que los mozos pueden establecer el so propiu territoriu buscando unu que nun tea ocupáu o sustituyendo un adultu que morrió;[64][18] dichu comportamientu reparar a partir de xunetu.[44] N'Europa los mozos siempres se dirixen escontra un nuevu territoriu, ente qu'en Siberia, onde los territorios son muncho más grandes, la mayoría vive nel territoriu de los adultos.[lower-alpha 2] En delles especies la fragmentación de los montes conduz al amenorgamientu de la población de munches especies, pero esto nun tien efeutu dalgunu na fertilidá del rompeablanes.[66] La tasa de sobrevivencia añal (el cociente ente'l númberu d'individuos vivos al terminar l'añu y el númberu d'individuos vivos al empezar l'añu)[lower-alpha 3] ye del 42 a 47 % en Suecia, 51-59 % en Bélxica, 67 % en Siberia,[68] y 53 % a nivel xeneral.[69] La esperanza de vida ye de dos años, pero'l récor pa un espécime n'estáu montés ye de 12 años y 11 meses nel Reinu Xuníu,[70] y otru en Suiza vivió 10 años y 6 meses.[71]
En gran parte del so área de distribución europea'l principal depredador ye'l ferre (Accipiter nisus).[72][73] el azor (A. gentilis),[74] el ferlamicu (Falco subbuteo),[75] el gárabu (Strix aluco),[76] el (Glaucidium passerinum), la papalba (Mustela nivalis)[77][78] y la foína (Martes martes)[39] tamién son conocíos por ser depredadores de la especie. Un informe realizáu en Suecia amosó que'l 6.2 % de los niales d'esguiladores na zona d'estudiu fueron víctimes de depredación. Les especies depredadores nun fueron identificaes, pero na mesma zona'l principal depredador de niales ye'l picatueru (Dendrocopos major), siguíu del Beranín carboneru (Parus major).[79][80] Reparáronse picatueros tratando de derrumbar les parés del nial, pol esguilador machu lo embiste pa estornalo.[81]
L'estornín pintu (Sturnus vulgaris) puede apoderase del nial del esguilador, sobremanera cuando esi constrúyese a lo cimero, lo qu'amenorga'l so ésitu reproductivu.[79][82] La Cotorra de Kramer (Psittacula krameri), una especie introducida n'Europa, tamién puede competir con S. europaea pol accesu a niales disponibles, pero eses cotorres tienden a habitar los montes estazaos de ciudaes ente que los rompeablanes prefier los carbayos vieyos de gran tamañu, lo que llinda la competencia. Un estudiu realizáu en Bélxica en 2010 llegó a la conclusión de qu'eses aves nun plantegen problemes bien graves pa los esguiladores y que'l so sacrificiu nun yera necesariu.[83]
Sábese que l'ácaru Ptilonyssus sittae puede parasitar los cuévanos nasales del rompeablanes.[84][85] Ente los viérbenes intestinales tán los nematodos Capillaria parusi, Aonchotheca longifilla[86] y A. caudinflata.[87] La especie tamién ye'l anfitrión d'acantocéfalos como Mediorhynchus micracanthus y cestodos como Anonchotaenia globata, Orthoskrjabinia bobica, Capiuterilepis naja, Hymenolepis clerci y Passerilepis passeris.[87] Ente los trematodos atopaos en S. europaea tán Platynosomum ventricosum, Echinochasmus beleocephalus, Laterotrema vexans, Mosesia caprimulgi, Urogonimus macrostomum, Leucochloridium phragmitophila, Plagiorchis elegans, P. maculosus y Prosthogonimus ovatus.[87] Delles observaciones n'Eslovaquia y España nun detectaron parásitos nel sangre, pero encuestes más grandes realizaes nel últimu país demostraron que S. europaea puede tar infestáu con Plasmodium.[88][89][90] Haemoproteus sittae, protozóu sanguineu descritu primeramente nel esguilador pechiblanco (S. carolinensis),[91] tamién parasita a S. europaea.[92]
Les zones de cría estender pol hemisferiu norte (rexón paleártica), a lo llargo de la Eurasia templada, dende Gran Bretaña (sacante Irlanda) hasta Xapón.[12][14] Vive nes isotermas de xunetu ente 16 y 20° C, ensin entepasar el paralelu 64 norte, nel oeste de Rusia, y en paralelu 69 en Siberia, onde tamién vive l'esguilador siberianu (S. arctica). En Rusia tamién puede atopase nel sur hasta alredor de los paralelos 54 a 55, y tamién nel norte de Kazakstán y Mongolia. N'Europa reproducir a les veres del Mediterraneu sur, pero non nes islles internes, sacante Sicilia. Tamién aparacen dellos individuos nel Rif marroquín y delles zones costeru y montascosu d'Oriente Mediu. Nel Este vive en gran parte de China oriental, Taiwán y Corea.[12] Tamién ye divagante n'El Líbanu, nes islles de la Canal y informóse delles vegaes de la presencia de S. y. europaea en Finlandia, onde de normal s'atopa la subespecie S. y. asiatica.[8] La mayoría de les poblaciones son sedentarias, sacante na dispersión de los mozos dempués de la temporada de reproducción, y la especie ye ronciega a cruciar inclusive los pequeños cuerpos d'agua. La cría al norte y al este dependen del suministru de granes de pinu siberianu (Pinus sibirica) y pinu cembro (P. cembra),[47] y mientres temporaes males la subespecie S. y. asiatica puede migrar escontra l'oeste, al norte de Suecia y Finlandia na seronda, permaneciendo ellí delles vegaes p'añerar.[93] Tamién S. y. amurensis, del sureste de Rusia y China, puede baxar a la península coreana pel hibiernu.[12] Documentóse tamién que delles subespecies de S. europaea en Siberia percuerren la franxa de bosque boreal euroasiático hasta Finlandia y Suecia; Löhrl supón qu'esta migración interna deber a la superpoblación.[14]
| S. arctica. S. y. europaea. | S. y. asiatica. S. y. albifrons. | S. y. amurensis. S. y. amurensis, enantes «S. y. hondoensis». |
S. europaea prefier los montes d'edá mayor con grandes árboles centenarios qu'apurren tantu comida abondosu como cuévanos p'añerar. N'Europa alcuéntrase en montes caducifolios o mistus, especialmente aquellos con carbayos (Quercus).[14] Esta especie tamién puede vivir en parques, güertos antiguos y otres árees montiegues una y bones estos ufierten una parcela de siquier una hectárea d'hábitat aparente. Nos montes, puede poblar montes d'abetos y pinos, y prefiérense hábitats de pinu en Taiwán. Na mayor parte de Rusia utilicen coníferes p'añerar, pero la densidá de población ye relativamente baxa. En Marruecos la especie añera en carbayos, cedros del Atles (Cedrus atlantica) y abetos (Abies).[14] Ente los hábitats menos comunes inclúin los que tienen enebros nanos (Juniperus sibirica) en Mongolia y ambientes predresos en delles zones del sur de Siberia.[3][14] S. europaea ye principalmente una ave de tierres baxes nel norte del so área de distribución, pero puede habitar hasta la llinia d'árboles en Suiza a 1200 m, o inclusive cimeru, y en delles vegaes reproducir n'altitúes de 1800-2100 m n'Austria. Añera n'elevaciones equivalentes nos montes de Turquía, Oriente Mediu y Asia Central. Sicasí, esta especie ye, sobremanera, de monte nel sur de Xapón y Taiwán, onde vive, respeutivamente, ente 760-2100 y ente 800-3300 m. Nel sur de China s alcuéntrase principalmente n'altitúes baxes, y en montes que tán ocupaes l'esguilador de les Naga (S. nagaensis).[3]
El rompeablanes describióse en 1758 pol naturalista suecu Carlos Linneo nel so llibru Systema naturae y sol so nome científicu actual, Sitta europaea.[lower-alpha 4] Dicha descripción refería a la subespecie tipu, S. europaea europaea, de banduyu blancu, que s'atopa nel sur d'Escandinavia, onde Linneo vivía, y nel norte-esti d'Europa hasta l'oeste de Rusia.
El nome del xéneru deriva del vocablu griegu antiguu σίττη (sittē), que s'atopa na Historia de los animales d'Aristóteles,[97] y probablemente provenga del cantar del esguilador azo o más probablemente del esguilador rupestre occidental (S. neumayer). Darréu, numberosos taxones —consideraos agora como subespecies o sinónimos de S. europaea— fueron descritos, empezando por S. europaea caesia, una subespecie coles partes inferiores agamuzadas y gargüelu blancu qu'habita la mayor parte de la Europa occidental, y descrita en 1810 pol ornitólogu alemán Johann Wolf.[98][11]
Na división en subxéneros del xéneru Sitta, utilizada pocu, el rompeablanes asítiase en Sitta (Sitta) Linnaeus, 1758.[99] S. europaea forma una superespecie con S. arctica, S. nagaensis, S. cashmirensis, S. castanea, S. cinnamoventris y S. neglecta, y les especies componentes sustitúyense xeográficamente ente sigo al traviés de Eurasia.[12] Hasta 2006, S. arctica foi consideráu como una subespecie de S. europaea, pero nun hai dulda que'l so hábitat ye parcialmente simpátrica col rompeablanes, anque non hibriden (o bien pocu) hasta'l momentu.[28][100]
En llinies xenerales, tolos taxones que formen el grupu europaea» non siempres son reconocíos como especies independientes.[101] El grupu de la subespecie «caesia» habita gran parte d'Europa hasta Oriente Mediu, y delles vegaes considérase como un grupu distintu a «europaea» (n'Escandinavia y Rusia) con una zona d'hibridación significativa'l Bálticu hasta'l mar Negru.[102] Dellos zoólogos consideren a S. yunnanensis como Entemedia ente los dos grupos,[103][101] y otros como una subespecie de S. europaea.[104]
El rexistru fósil de los esguiladores ye escasu, y n'Europa llindar a la estinguida Sitta senogalliensis del Miocenu inferior n'Italia y dellos restos d'un periodu posterior de Francia; la familia paez ser d'orixe relativamente recién.[3]
El rompeablanes describióse de munches formes, y delles vegaes la so validez como subespecie ye fluctuante, con más de venti reconocíes a partir de 1967[105] (diches considerancies taxonómiques varien d'alcuerdu al autor).[106] Arrexuntar en tres grupos: S. y. caesia —coles partes inferiores agamuzadas pero con gargüelu blancu, y distribuyíu per Europa, norte d'África y Oriente Mediu—, S. y. europaea —con partes inferiores dafechu blanques, y habitando Escandinavia, Rusia, Xapón y el norte de China— y S. y. sinensis —con partes inferiores dafechu agamuzadas, y partíu nel sur y este de China y Taiwán—. Hasta apocayá estos grupos tán aisllaos ente sigo, pero l'apariencia de les aves intermediaries reconocer nes zones de solapamiento.[lower-alpha 5][3][12] Acordies colos Congresu Ornitolóxicu Internacional (versión 5.2, 2015)[107] y l'ornitólogu británicu Alan P. Peterson[108] esisten quince subespecies:
El grupu S. y. caesia alcuéntrase en gran parte d'Europa, según el norte d'África y Oriente Mediu. Los miembros del grupu tienen el pechu color ante y un gargüelu blancu.
| Subespecies per orde xeográficu[3] | |||
|---|---|---|---|
| Subespecies | Autoridá | Distribución | Descripción |
| S. y. caesia | Wolf, 1810[98] | Gran parte d'Europa sudoccidental dende'l norte d'España, los Alpes, Grecia y Turquía occidental, pel norte de Dinamarca, y hasta l'este nes rexones occidentales de Polonia, Rumanía y Bulgaria. | Partes cimeros de color gris azuláu, llinia ocular negra, gargüelu blancu. El restu de les partes inferiores son color ante anaranxáu, faciéndose coloráu lladriyu na parte posterior y nos lladrales. Franxes blanques so la cola. |
| S. y. hispaniensis | Witherby, 1913[109] | Centru y sur d'España, Portugal y norte de Marruecos. | Similar a S. y. caesia, pero les partes inferiores son más pálidos con tonos rosa-ante. |
| S. y. cisalpina | Sachtleben, 1919[110] | Suiza meridional, Italia (incluyendo Sicilia), sur de Croacia y suroeste de Montenegru. | Similar a S. y. caesia, pero les partes inferiores son más brillosa y con tonos naranjados, picu más curtiu y apuntiáu. |
| S. y. llevantina | Hartert, 1905[111] | Sur de Turquía. | Similar a S. y. hispaniensis, pero les partes inferiores son más arrosaes y menos ante, lladrales pálidos, partes cimeros más pálides y llixeramente grises. |
| S. y. persica | Witherby, 1903[112] | Sureste de Turquía, norte d'Iraq y oeste d'Irán. | Pequeñu, partes cimeros color gris maciu, frente y llista supercilar blanques, partes inferiores cremoses, picu curtiu y delgáu. |
| S. y. caucasica | Reichenow, 1901[113] | Nordeste de Turquía, suroeste de Rusia, Xeorxa, Armenia y Azerbaixán. | Pequeñu, partes cimeros de color gris escuru, frente ablancazada (con frecuenca), partes inferiores de color ante-naranxa brillante.[11] |
| S. y. rubiginosa | Tschusi y Zarudny, 1905[114] | Transcaucasia ya Irán septentrional. | Similar a S. y. caucasica, pero con partes inferiores escures y más pálides, polo xeneral escarez de frente blanca. |
El grupu S. y. europaea alcuéntrase al traviés d'Escandinavia y Rusia hasta China y Xapón. Los miembros del grupu tienen el pechu blancu.
| Subespecies per orde xeográficu[3][lower-alpha 6] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Subespecies | Autoridá | width=28% | Distribución | Descripción |
| S. y. europaea | Linnaeus, 1758[95] | Sur d'Escandinavia y les islles del Bálticu, l'oeste de Rusia, esti de Polonia, Rumanía y Bulgaria, noroeste de Turquía y Ucraína. | Ye la subespecie nominal. Partes cimeros de color gris azuláu, llinia ocular negr. Gargüelu y partes inferiores de color blancu o crema, lladrales y cloaca coloraos ferruñosos.[115] | |
| S. y. asiatica | Gould, 1837[116] | Oeste de Rusia central hasta'l llagu Baikal, norte de Kazakstán y Mongolia occidental. | Similar a S. y. europaea, pero más pequeñu. Picu más curtiu y apuntiáu, frente y llista superciliar blanques.[93] | |
| S. y. arctica[lower-alpha 7] | Buturlín, 1907[117] | Noroeste de Siberia. | Grande con una llinia ocular negra y más curtia que cualesquier otra subespecie, frente y llista superciliar ablancazaes.[3] Pechu y centru de les partes inferiores blanques, lladrales llargamente castaños; la garra trasera ye más llarga y con forma de conjín.[118] | |
| S. y. baicalensis | Taczanowski, 1882[119] | Este de Siberia hasta'l Baikal, Mongolia central y noroeste de China. | Más grande que S. y. asiatica, con un picu y partes cimeros más escuros, frente y llista superciliar ablancazaes.[120] | |
| S. y. sakhalinensis | Buturlín, 1916[121] | Islla de Sakhalin. | Más pequeñu que S. y. baicalensis con partes inferiores llixeramente más pálides y una frente blanca. Picu curtiu. | |
| S. y. clara | Stejneger, 1887[122] | Kuriles meridionales y Hokkaidō. | Más grande que S. y. asiatica, partes cimeros relativamente claros, frente y llista superciliar evidentemente más pálides. | |
| S. y. takatsukasai | Momiyama, 1931[123] | Islles Kuriles centrales. | Tien el picu más grande de toles subespecies. Banduyu blancu puru, partes cimeros más grises, partes cimeros daqué pálides pero non bien azulaes, frente y llista supercilar blanques brilloses. | |
| S. y. albifrons | Taczanowski, 1882[119] | Nordeste de Rusia y Kuriles septentrionales. | Picu llargu y gruesu, partes inferiores escures, banduyu con tono ante.[124] | |
| S. y. amurensis | Swinhoe, 1871[125] | Manchuria ulterior, territoriu de Primorie (Rusia), noroeste de China y Corea. | Picu llargu y prominente, partes inferiores más escures que S. y. baicalensis, unu pocu más blanques, nesti casu, con una frente y llista superciliar blanques.[126] | |
| S. y. hondoensis | Buturlín, 1916[127] | Honshū, Shikoku y sur de Kyūshū. | Similar a S. y. amurensis, pero con partes inferiores llixeramente más pálides y azules, frente y llista superciliar blanca brillosa y con menor tamañu que amurensis. | |
| S. y. roseillia | Bonaparte, 1850[128] | Sur de Kyūshū. | Similar a S. y. amurensis, pero con partes inferiores más escures, con tono ante sol pechu y nel banduyu. | |
| S. y. bedfordi | Ogilvie-Grant, 1909[129] | Islla de Jeju. | Similar a S. y. roseillia, pero'l gargüelu y el pechu son blancos y el banduyu ye de color ante-anaranxáu escuru. | |
| S. y. seorsa | Portenko, 1955[130] | Nordeste de China. | Similar a S. y. asiatica, pero llixeramente más grande, frente y llista superciliar blanques brilloses y pechu ante pálidu. | |
Les subespecies del grupu S. y. sinensis atópense'l sur y este de China, según Taiwán. El pechu y el gargüelu tienen tono ante.
| Subespecies per orde xeográficu[3][lower-alpha 8] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Subespecies | Autoridá | width=28% | Distribución | Descripción |
| S. y. sinensis | Verreaux, 1870[131] | Sur y este de China. | Gargüelu y partes inferiores color ante pálidu, y brillante a los llaos, lladrales traseros color coloráu lladriyu.[13] | |
| S. y. formosana | Buturlín, 1911[132] | Taiwán. | Similar a S. y. sinensis, pero más pequeñu y con un picu llargu, envés pálidu y frente ablancazada. | |
Distintes subespecies de S. europaea pueden hibridase cuando les sos distribuciones entren en contautu, inclusive con otres especies rellacionaes.. N'orde alfabéticu, reparáronse los siguientes híbridos na naturaleza:[102]
| Filoxenia parcial de los esguiladores según Pasquet et al (2014):[137] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
En 2014, Éric Pasquet et al. publicaron una filoxenia basada nel ADN nuclear y mitocondrial de 21 especies d'esguiladores.[137] El grupu europaea avérase a los dos trepadores ambientes predresos, l'esguilador rupestre occidental (S. neumayer) y l'esguilador rupestre oriental (S. tephronota), y estos dos clados dixebrar ente sigo fai trece millones d'años. Dientro del grupu europaea, l'esguilador del Himalaya (S. himalayensis) —y por consiguiente del esguilador birmanu (S. victoriae), magar nun apaez nel estudiu— apaez como basal y el rompeablanes ye cercanu al esguilador de les Naga (S. nagaensis) y al esguilador de Caxmir (S. cashmirensis). L'esguilador indiu (S. castanea), l'esguilador ventricastaño (S. cinnamoventris), l'esguilador indochinu (S. neglecta) y l'esguilador siberianu (S. arctica)[138] nun tán incluyíos nel estudiu. Toles especies del grupu europaea constrúin la entrada del so nial.[137]
Según les creencies de delles tribus indíxenes d'América del Norte, un tótem cola figura d'esti páxaru podía tresmitir les sos cualidaes a los homes. Los seres humanos que fueren capaces de comunicase colos esguiladores adqueríen más enfotu nellos mesmos (un páxaru que se mueve pámpana abaxo nos árboles representa esa cualidá).[140] Na Edda poética, una coleición de poemes del sieglu xiii de la mitoloxía nórdica, un poema cunta la hestoria d'un mozu aventureru, llamáu Sigurd, quien xunto col nanu Regin (el so padre adoptivu), mató al dragón Fafner. Bebió un pocu de sangre del dragón y empezó a entender el llinguaxe de los esguiladores que lu arrodiaben. Estos previniéron-y de la traición del nanu, que quería matalo p'apoderase de les ayalgues del dragón. Sigurd, empuestu polos esguiladores, mató a Regin y dirixióse a la corte del reinu cola ayalga, onde se casó con una bella princesa.[139][140] [141]
Pliniu'l Vieyu creía que los niales de ciertes aves nos cantiles, como de los esguiladores rupestres o les golondrinas, inspiraron al home a construyir cases con lladriyos de magre.[142] El naturalista francés Georges-Louis Leclerc de Buffon informó y comentó nel so Histoire naturelle una interpretación de Pierre Belon sobre les rellaciones ente les pareyes del rompeablanes:[143]
« les paysans ont reparé, dit Belon, que-y mâle bat sa femelle quand il la trouve lorsqu'elle s'est départie de lui, dont ils ont fait un proverbe pour un qui se conduit sagement en ménage, qu'il ressemble au torche-pot » mais quoi qu'il en soit de la sagesse des maris, je ne crois point que, dans ce cas particulier, celui-ci ait la moindre intention de battre sa femme; je croirais bien plutôt que cette femelle, qui se fait désirer si long-temps avant la ponte, est la première à se retirer après l'éducation de sa famille, et que lorsque-y mâle la rencontre après xune absence un peu longue, il l'accueille par des caresses d'autant plus vives, même un peu brusques, et que des gens qui n'y regardent pas de si près, auront prises pour de mauvais traitements.«Los llabradores repararon —diz Belon— que'l machu cute a la fema cuando la atopa depués de qu'esta se dixebró d'él, y tienen un proverbiu: quien sabiamente dirixe un llar paez un esguilador azul», pero anque seya una analoxía a la sabiduría conxugal, nun creo que s'aplique nesti casu particular, una y bones l'esguilador nun tien intenciones de cutir a la so pareya; creo, más bien, qu'esta fema que se fai deseyar tanto tiempu enantes de la puesta de los güevos, ye la primera en dise depués de la educación de la so familia, y que cuando s'axunta col machu dempués d'una ausencia un pocu llarga, este acoyer colos afalagos más vívidas, inclusive un pocu sópites, y que les persones que nun lo ven de cerca van suponer que ye un maltratu.
S. europaea ta bien estendida, la so área de distribución conocida abarca alredor de 23.300.000 km² y cubre gran parte del hábitat disponible y afecho.[144][145] Envalórase que n'Europa hai 22.5 a 57 millones d'individuos, con una población total d'ente 45.9 y 228 millones d'individuos; l'amenorgamientu ye considerablemente estable. En China, Taiwán, Corea, Xapón y Rusia contabilícense siquier 10.000 a 100.000 pareyes reproductores.[144] Por estes razones, la especie ye considerada como de «esmolición menor» pola Xunión Internacional pal Caltenimientu de la Natura.[1] Trátase d'una especie común na mayor parte de la so distribución, anque la densidá ye menor más al norte y nos montes de coníferes. En Siberia los númberos fluctúan en rellación a la disponibilidad de conus de pinu.[12] Nes últimes décades colonizó Escocia y los Países Baxos, y aumentó la so distribución en Gales, norte d'Inglaterra, Noruega y nel Altu Atles. S. y. asiatica reproducir en Finlandia y el norte de Suecia, con variaciones estacionales.[14] La so dependencia de los árboles grandes puede causar amenorgamientos locales en casu de destrucción o fragmentación de los montes vieyos.[8] Un estudiu de 2009 trató de predicir l'impautu que tendría'l cambéu climáticu na distribución de delles especies d'esguiladores n'Asia, y modeló dos escenarios: el rompeablanes podía tener un amenorgamientu de la so distribución un 64.7-64.8 %.[146]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
-_During_foreplay_at_Hodal_I_Picture_0102.jpg)
