From Wikipedia, the free encyclopedia
Puyi (7 de febreru de 1906, Prince Chun Mansion (en) 
– 17 d'ochobre de 1967, Peking Union Medical College Hospital (en) ) foi'l postreru emperador de China. De la dinastía chinu-manchú de los Qing, reinó en China col títulu de Emperador Xuantong (chinu tradicional: 宣統, chinu simplificáu: 宣统, pinyin: Xuāntǒng), dende 1908 hasta l'abolición del gobiernu imperial en 1912. Foi impuestu polos xaponeses como'l Emperador Kangde (康德皇帝) de Manchukuo, ente 1934 y 1945. Na República Popular China, desempeñóse como xardineru y darréu como trabayador históricu na Conferencia Consultiva Política del Pueblu Chinu.
Puyi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
1r marzu 1934 - 17 agostu 1945
1r xunetu 1917 - 12 xunetu 1917
2 avientu 1908 - 12 febreru 1912 ← Guangxu Emperor
Eleiciones: 4th National Committee of the Chinese People's Political Consultative Conference (en) | |||||||||
| Vida | |||||||||
| Nacimientu |
Prince Chun Mansion (en) , 7 de febreru de 1906[1] | ||||||||
| Nacionalidá |
 Dinastía Qing [2]Manchukuo  República de China  República Popular China | ||||||||
| Grupu étnicu |
manchú (es) | ||||||||
| Muerte |
Peking Union Medical College Hospital (en) , 17 d'ochobre de 1967[1] (61 años) | ||||||||
| Sepultura |
grave of Puyi (en) | ||||||||
| Causa de la muerte | cáncer de reñón | ||||||||
| Familia | |||||||||
| Padre | Zaifeng, Prince Chun | ||||||||
| Madre | Youlan | ||||||||
| Casáu con |
Empress Wanrong Li Yuqin Wenxiu (es) Tan Yuling Li Shuxian | ||||||||
| Fíos/es | ensin valor | ||||||||
| Hermanos/es |
Yunhuan Jin Yunying Pujie (es) Jin Youzhi (es)
| ||||||||
| Pueblu | Aisin Gioro | ||||||||
| Estudios | |||||||||
| Llingües falaes | chinu[3] | ||||||||
| Oficiu | xardineru, archiveru, aristócrata, escritor, autobiógrafu | ||||||||
|
Participante
| |||||||||
| Emplegadores |
Jardín Botánico de Pekín (es) (1959 – 1963) Biblioteca Nacional de China (1963 – 17 ochobre 1967) | ||||||||
| Premios |
ver
| ||||||||
| Graduación | Xeneralísimu | ||||||||
| Creencies | |||||||||
| Relixón | budismu | ||||||||
| Partíu políticu | Partíu Comunista de China (dende 1960) | ||||||||
| IMDb | nm0699701 | ||||||||
 | |||||||||
El nome col que se-y conoció tradicionalmente n'Occidente, Puyi, yera en realidá'l so nome de pila. Ye incorreuta, anque bien frecuente, la trescripción "Pu Yi". Al nun tratase d'una combinación d'apellíu y nome sinón d'un solu nome, les regles del hànyǔ pīnyīn esixen que los dos sílabes escríbanse xuntes. Per otra parte, yera un costume manchú que los miembros d'una familia (o cla) pertenecientes a la mesma xeneración compartieren una parte del nome, nesti casu la sílaba Pu (por casu: el so hermanu llamábase Pujie y el so primu PuChia, etc.).[4]
Llamar pol so nome de pila a un emperador yera daqué totalmente inaceptable na China imperial, esti tabú calteníase inclusive dempués de la so muerte, tres la cual al emperador conferíase-y un nome de templu” (庙号, 廟號, miào hào), que yera col que se-y conocería na posteridá.[5] Mientres el soberanu chinu vivía, lo más correcto yera referise a él como: “La so Maxestá l'Emperador” (皇上, Huáng shàng), tamién se-y conocía con títulos como: “El Señor de los Diez Mil Años” (萬歲爺, 万岁爷, Wan-sui-Yeh) o “El Fíu del Cielu” (天子, Tiānzi).[5]
En siendo desallugáu de la Ciudá Prohibida, al últimu emperador empezóse-y a llamar "Señor Puyi" (溥儀先生, Pǔyí Xiānsheng). Amás, el tabú sobre'l so nome de pila, foise estenando mientres el periodu nel que Puyi ocupó'l cargu de Xefe Executivu” de Manchukuo (1932-1934), en virtú del calter puramente civil que naquel momentu tenía'l so puestu.[6] Pa esi entós yá nun se consideraba como una falta de respetu que se-y llamara pol so nome, ente que'l mesmu utilizar en documentos oficiales y d'otru tipu.[6] Sicasí, quien permanecieron lleales a la dinastía manchú, siempres se dirixeron a él como: “La so Maxestá l'Emperador”, lo que d'acordies con Johnston ye téunicamente correutu, considerando que: “los Artículos de Tratamientu Favorable (qu'axustaben que Puyi podía retener el so títulu imperial) nun fueren derogaos por nengún procesu llegal o constitucional”.[6]
El so apellíu tradicional manchú o, pa ser exactos, el so nome de cla, yera Aisin-Gioro en manchú y Àixīn-Juéluò (愛新覺羅) en chinu. Sicasí, los manchúes nun escribíen nunca'l nome de cla xunta al nome de pila, polo que nun ye puramente correutu llama-y "Aixin-Jueluo Puyi", como si tratar d'un nome chinu.
Tamién se-y llama de forma más respetuosa "Emperador Xuantong", Xuantong ye'l llamáu "Títulu de Reináu" (年号, 年號, nián hào), utilizáu pa designar les feches mientres el so reináu y qu'empezaba al añu siguiente de la muerte del so predecesor (por casu: 1909 foi l'añu 1 de Xuantong, ente que La Revolución de Xinhai empezó nel añu 3 de Xuantong, etc.).[5]
Puyi solicitó-y al so tutor, el diplomáticu y académicu escocés Reginald Fleming Johnston, nomes occidentales pa él y los sos acompañantes.[4][7] D'ente los nomes que Johnston suxirió-y al emperador esti escoyó "Henry" (n'alusión al rei d'Inglaterra).[4] Puyi emplegó'l so nome inglés nes sos rellaciones con occidentales, anque esto facer en rares ocasiones y nunca de manera oficial. Resulta un error bien común el que al últimu emperador llámese-y “Henry Pu Yi”. Lo cierto ye que'l nome "Henry", enxamás foi utilizáu en combinación col so nome chinu.[4] La práutica de prefijar los nomes chinos con nomes occidentales, yera llargamente espublizada, pero considerada incorreuta nos círculos más educaos.[4]
En 1898, l'emperador Guangxu foi estremáu del poder nuna intriga orquestado pola so tía, la vieya emperatriz viuda Cixi sofitada polos grupos conservadores de la corte Qing (d'ente quien destaquen: el comandante en xefe del Exércitu del Norte Ronglu y el so subordináu Yuan Shikai). L'emperador pasaría'l restu de los sos díes como un prisioneru de la so tía. Pela so parte, Cixi designó un nuevu herederu al tronu, na persona d'un rapazu llamáu P'o-Tsun, fíu del príncipe Tuan.[8] El príncipe Tuan yera unu de los favoritos de la emperatriz viuda, al compartir con ella'l so completu odiu y rocea escontra los estranxeros y reformadores.[8]
Mientres la rebelión de los bóxers, el príncipe Tuan asumió una postura de total sofitu a éstos, mientres oficiales más moderaos de la corte, como Ronglu alvirtieron a la emperatriz sobre lo peligroso de rellacionase colos violentos rebalbos.[8] Cuando'l movimientu bóxer finalmente colapsó, Cixi degradó al príncipe Tuan y mandar al exiliu, de la qu'atayaba el nomamientu del so fíu. En contraste, la gobernante iguó'l matrimoniu de la fía de Ronglu, col príncipe Chun (mediohermanu de Guangxu), prometiendo que si la pareya tenía un fíu varón, ésti sería designáu herederu al tronu.[8]
El fíu del príncipe Chun, nació'l 7 de febreru de 1906 y foi llamáu Puyi. El 13 de payares de 1908, mientres l'emperador Guangxu amorrentaba, Cixi ordenó que'l príncipe Chun y el so fíu fueren convocaos a la Ciudá Prohibida (llugar nel que Puyi permanecería hasta 1924). En nome del emperador, emitióse un edictu nel que se proclamaba a Puyi como'l socesor de Guangxu y al príncipe Chun como: “Príncipe Rexente”. Guangxu morrería'l 14 de payares, Puyi recuerda na so autobiografía:
Dos díes depués de qu'entré al palaciu, Cixi morrió y el 2 d'avientu tuvo llugar la “Gran Ceremonia de Entronización”, una ceremonia que yo arruiné colos mios lloros.[9]
Puyi recibió'l títulu de: “Emperador Xuantong”, pero con menos de tres años d'edá, la conducción de los asuntos del gobiernu, quedó en manes del so padre y la emperatriz viuda Longyu (vilba de Guangxu). Ello ye qu'en concordanza a les tradiciones de la corte, yera la emperatriz viuda quien tenía la última pallabra nes decisiones del réxime.[5]
El reináu nominal del emperador Xuantong, namái durara tres años cuando empecipió la Revolución china de 1911. Yuan Shikai (el nuevu comandante del Exércitu del Norte), recibió la misión d'encalorar la revuelta, pero coles mesmes empezaba negociaciones colos rebeldes encabezaos por Sun Yat-sen.[5] La resultancia final foi un compromisu que pasaría a conocese como: Artículos de Tratamientu Favorable pal Emperador del gran Qing dempués de la so Abdicación (清帝退位優待條件). El documentu que formalizaba'l fin del gobiernu imperial y l'establecimientu de la república, foi robláu pola emperatriz Longyu el 12 de febreru de 1912.
Los Artículos de Tratamientu Favorable dexaron a Puyi caltener munchos de los privilexos que los sos ancestros esfrutaren.[5] L'emperador Xuantong retuvo'l so títulu y dexóse-y siguir viviendo (temporalmente) na metá norte de la Ciudá Prohibida, amás la República de China comprometer a rindi-y tolos honores correspondientes a un monarca estranxeru y paga-y una subvención añal de cuatro millones de dólares. Como diz Puyi na so autobiografía:
Separáu de la so familia, Puyi vivió la so infancia nun réxime de virtual reclusión na Ciudá Prohibida, arrodiáu de guardias, eunucos y otros sirvientes que lu trataben como una divinidá. La educación del emperador foi un amiestu de mimos y maltratos, el pequeñu tenía que siguir toles regles del ríxidu protocolu imperial chinu y yera incapaz de portase como un neñu normal.[11] Magar, Puyi sí podía ver a la so familia, esto asocedía en rares ocasiones y siempres so les afogadices normes de la etiqueta imperial. La consecuencia foi que la rellación del emperador colos sos padres resultara distante y esti atopárase más apegáu al so nodriza: la señorita Wang (quien lo acompañara a la Ciudá Prohibida).[11] Darréu, Puyi empezó a recibir les visites de los sos hermanos y primos quien apurrieron un ciertu aire de normalidá a la so singular infancia.
Al establecimientu de la República, asocedió un periodu d'inestabilidá política y social en China. Aprovechando esto, el xeneral pro monarquista Zhang Xun executó un golpe d'estáu los primeros díes de xunetu en 1917, restableciendo al emperador Xuantong y asumiendo él mesmu, el cargu de “Rexente del Imperiu”.[12] La República, pela so parte atopó'l sofitu del xeneral Duan Qirui. Metanes les escaramuzas, un avión republicanu realizó lo que se considera'l primera bombardéu aereu na historia de China”, causando dellos daños na Ciudá Prohibida.[12][13] Derrotáu, Zhang Xun foi acoyíu nuna representación diplomática holandesa, ente que Puyi, la so familia y el restu de la corte resultaron absueltos de toa responsabilidá na malograda restauración, polo que siguieron esfrutando de los Artículos de Tratamientu Favorable.[12]
La desorganizada intentona de Zhang Xun duró menos de dos selmanes y namái sirvió pa evidenciar una nueva realidá en China, onde los exércitos convirtiérense nuna propiedá personal de los sos comandantes, que llueu empezaríen a ser conocíos como los Señores de la Guerra.
En 1919, Reginald Johnston entró al serviciu de la corte Qing. Tres la so primer entrevista col emperador, l'académicu rexistró les sos impresiones nun reporte dirixíu a les autoridaes britániques, nesti documentu Johnston menta:
Paez tar físicamente robezu y bien desenvueltu pa la so edá. Ye un mozu bien “humanu”, con vivacidad, intelixencia y un entusiasta sentíu del humor. Entá más, tien escelentes modales y ta totalmente llibre d'arrogancia […] Anque l'emperador nun paez ser malcriáu entá, poles tontures y futilidades que lo arrodien, tarrezo que nun hai esperanza de que resulte ilesu de los peligros morales al traviés de los próximos años de la so vida (años bien críticos necesariamente pa un rapazu na so temprana adolescencia) a menos de qu'él pueda ser alloñáu de la influencia de les hordas d'eunucos y otros funcionarios inútiles qu'anguaño son casi los sos únicos acompañantes. Toi inclináu a pensar que'l meyor cursu d'aición a siguir nel interés del propiu rapazu, sería sacalo de la perxudicial atmósfera de la “Ciudá Prohibida” y unvialo al Palaciu de Branu. Ende sería posible pa él, vivir una vida muncho menos artificial y más feliz de la que puede so les presentes condiciones…[14]
A finales de 1920 Puyi empezó a remanar la so vida con mayor autonomía.[15] L'emperador llogró romper con munches de les convenciones y formalidaes que regulaben la so esistencia, simbólicu d'esto foi'l fechu de que per primer vegada pudiera salir de la Ciudá Prohibida (inda cuando fora a consecuencia del fallecimientu de la so madre'l 30 de setiembre de 1921). Darréu, l'emperador habría de repitir los sos paseos al esterior, a pesar de la fuerte oposición de los conservadores miembros de la so corte. Esi mesmu añu, Puyi conmocionó a la so redolada, al empezar a utilizar antioyos y un añu dempués cuando cortó'l so tradicional trenza manchú.[15]
.jpg)
Dende'l 11 de marzu hasta dempués del 1 d'avientu de 1922, tuvieron llugar los rituales y ceremonies correspondientes a les “Grandes Nupciales” del emperador. Puyi escoyó a una neña llamada Wen Xiu d'ente les candidates a emperatriz.[16] Dicha eleición sicasí provocó la protesta de Duan-Kang (otra vilba de Guangxu y miembru influyente na corte), ante esto, Puyi viose primíu pa escoyer a otra moza de nome Wan Rong, tomando a Wen Xiu como “Consorte Secundaria”.[16] L'emperador nuevamente solmenaba les tradiciones al negase a tener más esposes.[17] Sicasí, dambos matrimonios resultaríen infelices, Wen Xiu solicitó'l divorciu en 1931 y seis años dempués foi reemplazada por una moza de la corte llamada Tan Yuling. Wan Rong pela so parte abellugóse nel consumu de drogues.[18] Puede afirmase que Puyi nunca manifestó nengún tipu d'interés nes sos primeres esposes, tampoco ta documentáu que l'emperador niciara fíos, el mesmu almite:
Yo casé con un total de cuatro esposes o usando los términos emplegaos entós: una emperatriz, una consorte secundaria y dos consortes menores. Pero ello ye que nun yeren esposes verdaderes y namái taben ende d'adornu.[19]
La ceremonia de Grandes Nupciales” tamién implicaba que Puyi llegara a la so mayoría d'edá.[4][16] Según la tradición, este yera'l momentu nel que se convertía nel verdaderu gobernante de China.[20]
Magar l'emperador nun podía aspirar a presidir el so país, a lo menos utilizó la so nueva autoridá pa intentar reformar a la corte, concentrando los sos esfuercios na corrupción qu'aquexaba a la Ciudá Prohibida.[21][22] La situación algamó un puntu críticu cuando l'emperador disponer a realizar l'inventariu d'una de les bodegues imperiales, la madrugada del 27 de xunu de 1923 desamarróse una misteriosa quema nesa bodega. La culpa recayó nos eunucos quien se creía, causaren el fueu pa despintar los sos robos.[22][23] Pocu dempués hubo otra quema que foi conxuráu, nesa ocasión Puyi interpretar como un atentáu contra la so vida y finalmente tomó la decisión d'espulsar a los eunucos.[23] Al mes siguiente y con sofitu de militares republicanos, desallugar a la mayoría de los eunucos de la Ciudá Prohibida.
Puyi consiguió caltenese como residente de la Ciudá Prohibida dempués de la fallida revuelta de Zhang Xun, calteniendo al so llau al so séquitu personal y a los sos servidores eunucos, y siguiendo el so educación so tutelar de Reginald Johnston. La vida diaria de Puyi siguió ensin alteraciones hasta 1924, cuando'l señor de la guerra Feng Yuxiang tomó'l control de Beixín y ordenó que l'ex emperador abandonara la Ciudá Prohibida con tol so séquitu, dexando tras a los sos servidores y a gran parte de les sos riqueces.
En siendo espulsáu de la Ciudá Prohibida, Puyi tenía entá abondu dineru como pa caltener al so séquitu, anque de manera bastante acutada en comparanza a la so infancia en Beixín. Al nun gociar de sofitu políticu dientro de China, Puyi camudar a Tianjin, estableciendo la so residencia na concesión territorial que Xapón caltenía en dicha ciudá. Nesa dómina empezó a frecuentar a diplomáticos y políticos xaponeses qu'alimentaron progresivamente les enganíes de Puyi de volver ser monarca. Tres el Incidente de Mukden en 1931, Xapón empezó una serie d'enfrentamientos armaos con China que desaguaron na conquista xaponesa de Manchuria, en tal contestu la esistencia d'un descontentu ex emperador manchú como Puyi representó una ferramienta útil pal gobiernu xaponés.
En 1932, los xaponeses designaron a Puyi como rexente de Manchuria y depués, en marzu de 1934, Puyi foi oficialmente entronizado como emperador del Manchukuo col nome de Kangde. Sicasí gociar de reconocencia oficial nipón, los poderes de Puyi como monarca fueron bien pequeños por cuenta de qu'en realidá Xapón gobernaba prácticamente'l país, pa distrayer a la Sociedá de Naciones, sobre'l conflictu chinu-xaponés en Manchuria.
Mientres los sos años de reináu, les xeres de Puyi consistieron casi puramente en cumplir col ceremonial palaciegu, viaxar dientro del so Imperiu so vixilancia xaponesa, y aprobar lleis y decretos ellaboraos polos sos asesores xaponeses que desempeñaben el poder real en Manchukuo.
El reináu de Puyi concluyó n'agostu de 1945, cuando los exércitos de la Unión de Repúbliques Socialistes Soviétiques lliberaron Manchuria y deponer como gobernante, xunto a la so gobiernu títere. Depués foi puestu a disposición de les autoridaes tanto soviétiques como chinu-comunistes, que finalmente lo asitiaron na prisión de Fushun de 1949 a 1959, tiempu mientres el cual foi reeducado y condergáu como traidor al so país. Tamién testificó en Tokiu en contra de los dirixentes xaponeses de la guerra.
Lliberáu darréu en 1959, Puyi trabayó nel Xardín Botánicu de Beixín de 1959 a 1963, y depués como archivista de la Biblioteca Nacional de la mesma ciudá hasta la so muerte. Tamién foi un conversu al maoísmu hasta'l so fallecimientu en 1967, en mediu de l'airada desamarrada pola "Revolución Cultural" impulsada por Mao; anque se rumoreó que fuera asesináu polos revolucionarios, sicasí'l fechu ye que posiblemente morriera de cáncer, pos l'informe oficial indica que sufría un cáncer renal, uremia y Insuficiencia cardiaca.
La so vida foi inmortalizada por Bernardo Bertolucci nel filme The Last Emperor y pola telenovela china del mesmu nome.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg)
