presidente de Sudáfrica y activista anti-apartheid From Wikipedia, the free encyclopedia
Nelson Rolihlahla Mandela (pronunciación en Xhosa: xoˈliɬaɬa manˈdeːla) (Mvezo, 18 de xunetu de 1918 - Johannesburgu, 5 d'avientu de 2013) foi'l primer presidente de la República d'África del Sur en ser escoyíu por medios democráticos baxo sufraxu universal. Tiempu enantes de ser escoyíu presidente foi un importante activista escontra l'apartheid, encarceláu 27 años por participar n'actividaes de resistencia armada. Magar que'l réxime del apartheid y les naciones aliaes a ésti consideráronlu como un terrorista (foi líder del Umkhonto we Sizwe, brazu armáu del Congresu Nacional Africanu), la so llucha foi parte esencial de la campaña contra l'apartheid. El 11 de febreru de 1990 foi lliberáu siendo Presidente de Sudáfrica Frederik de Klerk, entamando d'esta manera'l procesu d'abolición del aparheid y la transición pacífica a la democracia representativo na República d'África del Sur. Nel so tiempu en presión y depués de la so lliberación, Nelson Mandela, recibió más d'un centenar de premios y reconocimientos, ente ellos el Premiu Príncipe d'Asturies de Cooperación Internacional nel añu 1992 y el Premiu Nobel de la Paz al añu siguiente, convirtiéndose depués de la so lliberación nuna figura de primer nivel y una referencia clave a nivel internacional. El so alcuñu de clan ye Madiba y dellos compatriotes llámenlu 'Mkhulu' (güelu).
Nelson Mandela | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
2 setiembre 1998 - 1999 ← Andrés Pastrana - Thabo Mbeki →
10 mayu 1994 - 14 xunu 1999 ← Frederik de Klerk (es) - Thabo Mbeki →
| |||||||
Vida | |||||||
Nacimientu | Mvezo (es) [1], 18 de xunetu de 1918[1] | ||||||
Nacionalidá | Sudáfrica | ||||||
Residencia | Houghton Estate | ||||||
Llingua materna | Idioma xhosa | ||||||
Muerte | Houghton Estate, 5 d'avientu de 2013[2] (95 años) | ||||||
Sepultura | Qunu (es) [3] | ||||||
Causa de la muerte | enfermedad respiratoria (es) | ||||||
Familia | |||||||
Padre | Gadla Henry Mphakanyiswa | ||||||
Madre | Nosekeni Fanni | ||||||
Casáu con |
Evelyn Mase (es) (1944 – div. 1958)[4] Winnie Madikizela-Mandela (1958 – div. 1996)[5] Graça Machel (1998 – 2013)[6] | ||||||
Fíos/es | |||||||
Familia |
ver
| ||||||
Estudios | |||||||
Estudios |
Universidá del Witwatersrand Universidá de Sudáfrica Grau n'Artes Universidá de Fort Hare Universidá de Londres | ||||||
Llingües falaes |
inglés[9] Idioma xhosa | ||||||
Oficiu | políticu, autobiógrafu, abogáu, activista políticu, Presu políticu, guionista | ||||||
Participante
| |||||||
Llugares de trabayu | Sudáfrica | ||||||
Trabayos destacaos | Long Walk to Freedom | ||||||
Premios |
ver
| ||||||
Influyencies | Luis Taruc | ||||||
Miembru de | Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos | ||||||
Creencies | |||||||
Relixón | metodismu | ||||||
Partíu políticu |
Partido Comunista Sudafricano (es) (de década de 1950 a década de 1960) Congresu Nacional Africanu (dende 1943) | ||||||
IMDb | nm0541691 | ||||||
nelsonmandela.org | |||||||
Siendo estudiante de derechu participó na oposición al réxime racista del Apartheid, que negaba a los ciudadanos negros de [Sudáfrica] los sos derechos políticos, sociales y económicos. Afilióse al Congresu Nacional Africanu (CNA) nel añu 1942, fundando dos años depués xunto con Walter Sisulu y Oliver Tambo (ente otros) la que podemos considerar estaya de mocedá del CNA, la Lliga Moza.
Depués de les eleiciones de 1948 nes que gana'l Partíu Nacional de los afrikaners que sofita la política de segregación racial, Nelson Mandela va ganando protagonismu dientro del CNA. Participando nel añu 1955 nel Congresu Del Pueblu qu'asoleya la Carta de la Llibertá, un documentu que se convertiría na principal referencia contra l'Apartheid.
La política del CNA de resistencia non violenta taba inspirada direutamente na de Gandhi. Sicasí dientro del CNA hai tensiones internes por parte de sectores que quieren dar un pasu más na llucha contra'l réxime. El detonante del pasu a la resistencia armaada ye la masacre de Sharpville (21 de marzu de 1960), cuando la policía sudafricano disparó escontra manifestantes negros desarmaos, matando a 69 persones y firiendo a otres 180.
En 1961 conviértese nel comandante del Umkhonto we Sizwe ("Llanza de la Nación"), brazu armáu del CNA. Sicasí, paez que los máximos dirixentes del CNA, Albert Luthuli principalmente, nun taben informaos de la formación d'esta organización. L'Umkhonto we Sizwe entama una campaña de sabotaxes contra obxetivos militares y del gobiernu, planificando al tiempu la posibilidá de tresformase nuna guerrilla en casu que los actos de sabotaxe nun fueren abondo p'acabar col Apartheid. Mandela entamó una serie de viaxes internacionales, principalmente a Arxelia, pa consiguir financiación, asina como campos d'entrenamientu pa les sos actividaes.
N'agostu de 1962, Nelson Mandela ye encarceláu y sentenciáu a 5 años de prisión por viaxar illegalmente al estranxeru y promover fuelgues. El 12 de xunu de 1964 ye sentenciáu nuevamente, esta vegada a prisión perpetua (la intención inicial yera condenalu a muerte), por planificar aiciones armaes, particularmente sabotaxes, y conspirar p'ayudar a otros países a invadir la República d'África del Sur. Nelson Mandela almite los sabotaxes pero niega l'ayuda a la invasión.
Nos siguientes 26 años d'encarcelamientu Mandela ye'l presu 466/64 convirtiéndose nun símbolu contra l'Apartheid mesmo dientro de Sudáfrica que nel restu del mundiu, representando la so falta de llibertá a tolos ciudadanos negros sudafricanos.
Tando en prisión unvió una carta al CNA, que se fadría pública'l 10 de xunu de 1980, onde dicía: "¡Axúntense! ¡Mobilícense! ¡Lluchen! ¡Ente'l xunque que ye l'aición de mases y el martiellu que ye la llucha armaada tenemos que desfacer l'apartheid!".
En febreru de 1985 arrenuncia a la escarcelación que-y ufierta Peeter Botha, presidente del Partíu Nacional y del gobiernu de Sudáfrica, empara de l'arrenuncia a la llucha armada. La so fía Zindzi fai públicu un comunicáu nel so nome nel que diz "¿Qué llibertá ufierten cuando siguen prohibíes les organizaciones de la xente? (en referencia al CNA) Namái los homes llibres pueden negociar. Un presu nun puede entrar neses negociaciones". En marzu de 1982 dellos dirixentes históricos del CNA presos na Illa de Robben (Walter Sisulu, Andrew Mlangeni, Ahmed Kathrada, Raymond Mhlaba y el propiu Mandela) fueren treslladaos a la prisión de Pollsmoor pa facer efectivos contactos col gobiernu sudafricanu en pallabres del ministru Kobie Coetsee.
En 1989, el presidente Botha sufre un derrame cerebral y ye sustituyíu por Frederik Willem de Klerk, que da anuncia de la lliberación de Mandela en febreru de 1990. El 11 d'esi mes faise efectiva esa lliberación asina como'l reconocimientu del CNA como una organización llegal.
En 1992 recibe'l Premiu Principáu d'Asturies de Cooperación Internacional, y nel añu 1993 comparte con Frederik de Klerk el Premiu Nobel de la Paz polos sos esfuercios n'acabar y superar la xebra racial. En mayu de 1994 algama la presidencia d'África del Sur nes primeres eleiciones multirraciales del país. Na formación del gobiernu rodeóse de persones del CNA y tamién d'otres sensibilidaes polítiques buscando representar nel gobiernu la nueva nación del arcu la vieya.
Depués de la so lliberación en 1990, convirtióse nel líder del Congresu Nacional Africanu (CNA), del que diba tiempu yera la gran referencia pública. La so esperiencia na llucha contra l'Apartheid, y la so postura de moderación nel periodu de transición mientres se dinamitaben les estructures llegales de segregación, asina como'l claru oxetivu de ser partícipe de la reconciliación nacional xunto col presidente de Klerk, diéron-y un gran prestixu nel país y nel restu del mundiu. Nelson Mandela ye posiblemente'l políticu con mayor autoridá moral nel continente africanu, lo que-y permitió desenvolver un papel d'interllocutor p'apaciguar tensiones y conflictos.
Como presidente del CNA (de xunetu de 1991 a avientu de 1997) y primer presidente negru d'África del Sur (de mayu de 1994 a xunu de 1999), Mandela dirixó la transición pa superar el réxime segregacionista, ganado'l respetu internacional pola so llucha p'algamar la reconciliación interna y esterna. Sicasí hebo crítiques, tanto dende posiciones africanistes como de posiciones afrikaners, al gobiernu polos cambeos de rumbu nes sos polítiques, principalmente na propagación del SIDA.
Otres crítques veníen pola so amistá con otros líderes internacionales como Fidel Castro (Cuba) y Muammar al-Gadafi (Libia), de los que llamó "hermanos d'armes". La so decisión d'invadir Lesothu pa evitar un güelpe d'estáu ellí, ye tamién motivu de discrepancies.
En 1999, al acabar el so mandatu presidencial, Mandela abandonó la política activa, y centró'l so llabor en delles organizaciones sociales y de derechos humanos.
Depués d'abandonar la política activa nel añu 1999, recibió numberoses distinciones y reconocimientos, como la Orde de San Xuan de mano de la reina Sabela II de Gran Bretaña, o la Medaya Presidencial de la Llibertá de mano de George W. Bush nos Estaos Xuníos d'América.
Nel 2003, Mandela pronuncióse contra la política eaterna que taba desenvolviendo'l presidente de los EE.XX. George W. Bush. Esi mesmu añu entamó una campaña de recaldación de fondos pa financiar campañes contra'l SIDA que se llamó 46664 en referencia al so númberu na cárcele.
En xunu del 2004, anunció qu'abandonaba definitivamente la vida pública. La so salú sufriere un deterioru importante, y quería centrase n'aprovechar el tiempu que-y quedaba de vida cola so familia. Faciendo dalguna esceición, como cuando viaxó a Indonesia pa participar na XV Conferencia Internacional sobre'l SIDA.
La muerte del ex-presidente sudafricanu asocedió la nueche del xueves 5 d'avientu de 2013 en Johannesburgu (República de Sudáfrica) tres seis meses de críticos problemes pulmonares.
Nelson Mandela tien recibío cerca de 50 doctoraos Honoris Causa n'universidaes de tol mundiu. Ye xunto cola Madre Teresa de Calcuta les dos úniques persones que nun son d'orixe indiu que recibieron el Bharat Ratna, la mayor distinción que concede India. Dellos premios mas:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.