El matrimoniu[1] (del llatín: matrimonīum) ye una institución social que crea un venceyu conxugal ente los sos miembros. Esti llazu ye reconocíu socialmente, yá sía per mediu de disposiciones xurídiques o pela vía de los usos y costumes. El matrimoniu establez ente los cónyuges —y en munchos casos tamién ente les families d'orixe d'estos— una serie d'obligaciones y derechos que tamién son afitaos pol derechu, que varien, dependiendo de cada sociedá. Otramiente, la unión matrimonial dexa llexitimar la filiación de los fíos procreaos o adoptaos de los sos miembros, según les regles del sistema de parentescu vixente.
El matrimoniu más allá de ser un venceyu conxugal, ye la institución social que constitúi la familia, y poro, atopando rellación direuta coles tases de natalidá de les sociedaes onde se consoliden.[2]
Por ser una institución por demás estendida nel mundu —anque non de manera universal— la definición del matrimoniu ye materia de diverses disciplines. Dende'l puntu de vista del derechu occidental, el matrimoniu constitúi una unión de dos persones que tien por finalidá constituyir una familia. Hasta va pocos años considerábase un elementu esencial de la definición el fechu que dambos contrayentes teníen de ser de sexu opuestu, pero nel últimu tiempu esti elementu foi oxetu de moderaciones por cuenta de la apertura, en dellos ordenamientos, al matrimoniu ente persones del mesmu sexu.
En vista de la información etnográfica llograda de diverses sociedaes, l'antropoloxía del parentescu define'l matrimoniu como la unión de dos o más persones que cumplen roles de xéneru definíos pola sociedá, inclusive tratándose de matrimonios homosexuales.[ensin referencies] El matrimoniu, dende'l puntu de vista antropolóxicu, ye una institución que dexa llexitimar la descendencia d'una muyer y crea rellaciones d'alianza ente los grupos de parentescu de los cualos provienen los sos miembros.[3]
El matrimoniu puede ser civil o relixosu y, dependiendo de la relixón o del ordenamientu xurídicu, los derechos, deberes y requisitos del matrimoniu son distintos. Agora bien, non toles sociedaes establecen la distinción ente matrimoniu civil y matrimoniu relixosu. Esta distinción solo puede esistir naquellos contestos onde l'Estáu atraxo la reconocencia del matrimoniu como una de les sos atribuciones. En dellos países occidentales el matrimoniu civil nun foi reconocíu hasta feches relativamente recién. Por casu, Chile reconocer dende 1884.[4] Arxentina, facer dende 1888, en virtú de la Llei 2393. Dellos estaos qu'adoptaron el matrimoniu civil nun reconocen les uniones conxugales realizaes so les normes relixoses, otros reconocer como opción con validez xurídica equivalente al matrimoniu civil. En contraparte, les relixones nun suelen reconocer el matrimoniu civil como una forma d'unión conxugal acorde colos sos preceptos.
Jan van Eyck.
L'orixe etimolóxicu de la pallabra matrimoniu como denominación de la institución so esi nome nun ye claru. Suelse derivar de la espresión "matris munium" proveniente de dos pallabres del llatín: la primera "matris", que significa "madre" y, la segunda, "munium", "gravame o cuidáu", viniendo significar "curiáu de la madre pol home/padre", en tantu considerábase que la madre yera la que contribuyía más a la formación y crianza de los fíos. Otra posible derivación provendría de "matreum muniens", significando la idea de defensa y proteición de la madre, implicando la obligación del home escontra la madre de los sos fíos.[5][6]
Pa una comprensión más amplia de la espresión "matrimoniu" nel so aspeutu etimolóxicu en munches de les Llingües romániques tien de tenese en cuenta'l conceutu del contratu de matrimoniu consideráu pol Derechu Romanu, que tien el so fundamentu na idea de que la posibilidá de ser madre, que la naturaleza da a la muyer núbil, llevar a procrear una familia con un home. Pa la so meyor comprensión tamién podemos definila como la unión ente un home y una muyer, siendo asina (matris/madre) y monium, curiáu del (Padre/home/home) de la (matris/madre).
Una llectura más neutra -pola so fidelidá a la pura etimoloxía de los dos términos que componen la pallabra- derivar del significáu orixinariu del segundu términu "mònium", que s'atopa tamién en patri-mònium y merci-mònium, y qu'alude a "axente" o "aición"): según tales fontes,[7] el conceutu de matrimoniu unviaría a una aición non meyor definida per parte de la muyer y que paeciera remontase genéricamente al rol preeminente (activu o de conducción) de la muyer nes sociedaes matriarcales.
En contraste con esi conceutu occidental puede mentase el casu del idioma árabe, nel que ye entendíu como «contratu de coitu» o «contratu de penetración», según la traducción de la espresión عَقْد نِكاح (`aqd nikāḩ) al español.[ensin referencies] Con tou, el términu más usáu n'árabe pa referise a esta institución ye زَواج (zawāý), que lliteralmente significa «unión, axugamientu».[8]
Mientres el tercer sieglu de nuesa yera producióse, n'Occidente, el pasaxe d'una sociedá na que'l matrimoniu nun yera de nenguna manera una institución creada pa tola sociedá, a una sociedá na que se da por sentáu, como natural que'l matrimoniu ye una institución fundamental pa toos.[9]
Na sociedá pagana'l matrimoniu nun yera la norma, el matrimoniu yera utilizáu solo polos poderosos, poles clases altes. Na antigua Roma la castidá nun yera una virtú, nun yera necesariu contraer matrimoniu pa tener rellaciones sexuales nin pa tener fíos. Solamente cuando un miembru d'una clase social elevada deseyaba tresmitir el so patrimoniu a los sos descendientes direutos, en cuenta de que lo reciban otros miembros de la familia o los sos amigos, decidía casase. Pero la mayor parte de les vegaes mandábase los bienes a un amigu o una persona bien quería, non a los fíos. Cuando s'escarecía de patrimoniu o bienes el matrimoniu yera un trámite prescindible, los esclavos direutamente escarecíen del derechu de faelo.[9]
El griegu nin siquier tien una pallabra específica pa designar el matrimoniu. Nun esistía un trámite nin civil nin relixosu. Sicasí, dempués del 33DC la pallabra usada para matrimoniu en griegu Koine ye "γαμέω, gaméo" que la so identificación nel diccionariu griegu "Strong" ye G1062; el so significáu ye casase: "matrimoniu, casáu(a), casar."
N'Atenes, na Grecia clásica, pal actu por aciu el cual un home comprometer a xunise a una muyer, utilizábase'l vocablu griegu ἐγγύη, engúê, lliteralmente la garantía, la caución, esto ye, l'actu pol cual el padre cabeza de familia apurría la so fía a otru home. La ciudá nun yera testigu nin rexistraba nenguna acta pa esti acontecimientu priváu ente dos families. Esti contratu solo realizábase cuando esistía patrimoniu pa heredar. Los herederos de la muyer na Antigua Grecia yeren los fíos pero non el maríu.[10]
La dote que la familia de la novia apurría nun yera propiedá del maríu. Cuando la muyer morría ensin fíos o en casu de divorciu, la dote volvía a la familia de la muyer. El tutor de la muyer (el so padre o'l so hermanu) podíen pidir el divorciu (entá en contra del deséu de la muyer) pero ella nun tenía derechu a solicitar la disolución del contratu. Tampoco tenía derechu a escoyer al so futuru maríu. En casu de divorciu nun recibía parte dalguna de los bienes del matrimoniu sinón, a cencielles la devolución de la dote qu'apurrió.
L'oxetivu de la ἐγγύη, engúê yera dar nacencia a fíos llexítimos que pudieren heredar los bienes paternos. Una estricta fidelidá yera riquida de parte de la esposa, en casu d'adulteriu yera devuelta a la casa paterna. Pal home, l'adulteriu, especialmente con esclaves, esclavos o prostitutes, taba dexáu.
N'Esparta los homes nun convivíen coles sos muyeres pero l'oxetivu yera producir mozos fuertes. El home axuntar cola so muyer na escuridá y dempués de tener rellaciones con ella colaba p'axuntase nel so cuartu col restu de los nuevos homes.[10]
Plutarco afirmaba que, asina, los maríos «ignoren l'enfastiu y el cayente del sentimientu que corada una vida de mancomún ensin torgues».[11]
Los homes, que xeneralmente doblaben n'edá a les sos muyeres, yeren afalaos a «emprestar» les sos muyeres a mozos fuertes. Plutarco menta tamién que les muyeres tomaben dacuando un amante por que'l so fíu neñu pudiera heredar dos llotes de tierra en llugar d'unu.
Na Europa del norte, mientres la Edá Media, producióse un lentu reemplazamiento de la llei xermánica -pola que'l contratu matrimonial establecer ente'l noviu y el guardián de la muyer- polos códigos civiles cristianos -onde se riquir el consentimientu de la muyer-. Nel sieglu XII el principiu llegal del matrimoniu por consentimientu taba establecíu y los matrimonios impuestos empezaben a quedar tras. El procesu d'urbanización tamién contribuyó a dichu proceso yá que lliberaba en parte a la muyer de la xera de procreación.[12][13]
La forma tradicional de matrimoniu ye ente un home y una muyer, cola cuenta de constituyir una familia. Esa definición ortodoxa foi cuestionada, d'una parte, porque s'otorgó reconocencia a les uniones ente un home y una muyer con finalidaes práuticamente idéntiques al matrimoniu, pero qu'adopten formes y denominaciones distintes (v. infra les sociedaes de convivencia). Per otru llau, el desenvolvimientu de nuevos modelos de familia desvenceyaron la función reproductiva del matrimoniu: pareyes ensin cásase con fíos o matrimonios ensin fíos (siendo la causa más común d'esto la esterilidá d'unu de los miembros, y non tanto'l nivel socioeconómico), madres y padres solteros o madres y padres con una pareya del so mesmu sexu. Finalmente, en dellos países y estaos producióse una ampliación de derechos que dio reconocencia al matrimoniu ente persones del mesmu sexu.
Nesos casos el matrimoniu realízase, xeneralmente, pola forma civil o d'Estáu, porque les normes de munches relixones nun dexen esti tipu d'uniones nel so senu.
Con tou, en distintos tiempos y llugares reconociéronse otres variedaes de matrimoniu.[14]
La monogamia ye la práutica más común.
El matrimoniu considérase una institución importante porque contribúi a definir la estructura de la sociedá, al crear un llazu de parentescu ente persones (xeneralmente) non cercanes en llinia de sangre (al respeutu, recordemos que tamién hai comunidaes nes que s'acostuma'l matrimoniu ente primos o ente parientes de distintos graos; veanse les entraes alrodiu de la endogamia y el incestu). Una de les sos funciones llargamente reconocíes ye la procreación y socialización de los fíos (magar nun ye absolutamente necesariu casase pa tener fíos, nin tolos matrimonios heterosexuales tener), según la de regular el nexu ente los individuos y la descendencia que resulta nel parentescu, rol social y estatus.
Nes sociedaes d'influencia occidental suel estremase ente matrimoniu relixosu y matrimoniu civil, siendo'l primeru una institución cultural derivada de los preceptos d'una relixón, y el segundu una forma xurídica qu'implica una reconocencia y un conxuntu de deberes y derechos llegal y culturalmente definíos.
El matrimoniu relixosu puede definise como una unión que la so estructura esencial vien esixida polos dogmes de la relixón a la que pertenecen los contrayentes, y non pola naturaleza humana común pa tou ser humanu.[15]
Matrimoniu católicu
Pa la Ilesia católica, el matrimoniu ye una alianza pola qu'un home y una muyer constitúin una íntima comunidá de vida y d'amor. Pola so naturaleza ta ordenada al bien de los cónyuges y a la xeneración y educación de los fíos. Ente bautizaos, el matrimoniu ye, amás, un sacramentu.[16] Por eso, un matrimoniu de paganos que, al cabu de los años, recibiera'l bautismu, nun precisa repitir nengún ritu o ceremonia: nel momentu de recibilo, el so venceyu conxugal convertir en sacramentu.[17]
Según la Ilesia Católica, l'orixe del matrimoniu ente una pareya nun ye solo cultural, sinón que vien de la mesma naturaleza humana en cuantes que (como diz el llibru del Xénesis (1-27), na Biblia) de primeres "Dios crear home y muyer". El matrimoniu sería, por tanto, una institución y non un productu cultural que les sos principales carauterístiques -unidá, indisolubilidad y apertura a la vida- vendríen definíes pola mesma naturaleza del conceutu católicu d'amor ente home y muyer, qu'esixe a los maríos o cónyuges amar l'unu al otru pa siempres y qu'algama la so mayor espresión na procreación. Por eso, la Ilesia Católica opúnxose tradicionalmente al adulteriu, la poligamia, el refugu de la fecundidá y el divorciu.[18] Tamién, apocayá, manifestóse en contra tanto a les llexislaciones que dexen les uniones ente persones del mesmu sexu como a aquelles que fornieren l'estatus xurídicu de diches uniones al del matrimoniu, porque entiende que «significaría non solamente aprobar un comportamientu esviáu y convertilo nun modelu pa la sociedá actual, sinón tamién ofuscar valores fundamentales que pertenecen al patrimoniu común de la humanidá».[19]
Pa los católicos, el fundamentu del matrimoniu alcuéntrase nes siguientes pallabres del Xénesis:
Creó Dios al home a imaxe so, a imaxe de Dios crear, y crear home y fema. Por eso va dexar l'home al so padre y a la so madre y va xunise a la so muyer; y vendrán ser los dos una sola carne...
Otros matrimonios cristianos
Ente les formes de matrimoniu, reconocemos los matrimonios heterosexuales, homosexuales (del mesmu sexu), bisexuales y entemecíos. Una de les formes del matrimoniu entemecíu, o bien de les persones de la orientación sexual distinta, ye matrimoniu lavenda (n'inglés lavender marriage), que ye matrimoniu ente persona heterosexual con una persona homo- o bisexual pa despintar el fechu de que, pol ostracismu social, relixosu o familiar, o pola razón de presión social pela parte de la sociedá, relixón o familia.
El matrimoniu ente persones del mesmu sexu reconoz llegal o socialmente un matrimoniu formáu por contrayentes del mesmu sexu biolóxicu o identidá de xéneru.
Les primeres lleis de la dómina actual en reconocer el matrimoniu ente persones del mesmu sexu fueron aprobaes mientres la primer década del sieglu XXI. A la Fecha-n}}, quince países (Arxentina, Bélxica, Brasil, Canadá, Dinamarca, España, Francia, Irlanda, Islandia, Noruega, Nueva Zelanda, Países Baxos, Portugal, Sudáfrica, Suecia, Uruguái) y delles xurisdicciones subnacionales de Méxicu y los Estaos Xuníos dexen casase a les pareyes del mesmu sexu. Reinu Xuníu promulgó una llei pa llegalizar el matrimoniu ente persones del mesmu sexu, válida n'Inglaterra y Gales, que va entrar a valir a mediaos de 2014.[20] Sicasí, siguen esistiendo países nos que'l matrimoniu homosexual ye illegal, según aquellos que penalicen les soles rellaciones ente persones del mesmu xéneru considerándoles criminales.[21]
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Les carauterístiques xenerales de la institución del matrimoniu incluyíes en dellos ordenamientos xurídicos son la dualidá, la heterosexualidá y el conteníu tocantes a derechos y deberes. A partir del sieglu XX, nes sociedaes d'influencia occidental y procedente del lliberalismu recuéyese tamién el principiu d'igualdá, con un pesu creciente nes regulaciones derivaes.
- La dualidá del matrimoniu ye'l principiu pol que la institución ta prevista, en principiu, pa xunir a dos persones y venceyales pa la so convivencia y procreación. En dellos ordenamientos (n'especial los de base islámica) reconozse la posibilidá de qu'un home contraiga matrimoniu con más d'una muyer. Pero inclusive nesti casu la institución venceya a una persona con otra, pos les diverses muyeres qu'un musulmán pueda tener nun tán xuníes, en principiu, por nengún nexu matrimonial nin tienen derechos y obligaciones ente sigo.
- Tradicionalmente el matrimoniu esixe la pertenencia de cada contrayente a unu de dambos sexos, de manera que un home y una muyer son los únicos que, en principiu, pueden contraer matrimoniu. Esti principiu ta siendo modificáu en dellos países en favor del principiu d'igualdá, con cuenta de reconocer la paridá de derechos y obligaciones ente home y muyer y estender los beneficios qu'implica la institución del matrimoniu a pareyes formaes por persones del mesmu sexu.
- El conteníu tocantes a derechu y deberes de los cónyuges varia en función del ordenamientu xurídicu de cada país, pero polo xeneral toos impónen-yos la obligación de vivir xuntos y guardase fidelidá, de socorrese mutuamente, de contribuyir al llevantamientu de les cargues familiares y d'exercer conxuntamente la potestá doméstica y la patria potestá sobre los hijo, que se presumen comunes salvo prueba en contrariu. Les singularidaes del conteníu del matrimoniu tocantes a derechos y deberes de los cónyuges deriven en cada país de la so propia concepción cultural de la institución, que dio forma a la mesma na so llexislación positiva y na so práutica xurídica.
Efeutos xurídicos
El matrimoniu produz una serie d'efeutos xurídicos ente los cónyuges y frente a terceres persones, de los cualos los fundamentales son los deberes o obligaciones conxugales, el parentescu, l'adquisición de derechos socesorales ente los cónyuges y el réxime económicu del matrimoniu, que tien distintes modalidaes nos distintos países. Amás, en dellos países produz de derechu la emancipación del contrayente menor d'edá, colo cual esta queda llibre de la patria potestá de les sos padres y va poder d'equí p'arriba actuar como si fuera mayor, anque darréu se divorcie.
Matrimoniu forzáu ye'l términu utilizáu pa describir un matrimoniu nel cual una o les dos partes cásase en contra de la so voluntá y a encomalo. Los matrimonios forzaos son comunes n'Asia y África.[22] La mayoría de contrayentes forzaos son muyeres, anque hai casos nos que les víctimes son homes, a los que se fuercia a casar pa llimpiar la honra de la familia de la muyer. El matrimoniu forzáu viola los derechos humanos, ta en contra de la Declaración Universal de los Derechos Humanos y puede ser consideráu una forma d'esclavitú.
El matrimoniu infantil ye un tipu de matrimoniu nel que los menores contraen nupcias de cutiu enantes de la pubertá. Los matrimonios infantiles son comunes en munches partes del mundu, especialmente en partes d'Asia y África. Estos matrimonios son de cutiu forzaos. El matrimoniu infantil ye una práutica habitual nel África subsaḥariana y Asia meridional.[23] El matrimoniu infantil tien efeutos negativos, como abandonu de la educación, problemes de salú y malos tratos.[24] Según ONX, los diez países coles tases más altes de matrimoniu infantil son: Níxer, Chad, República Centroafricana, Bangladesh, Guinea, Mozambique, Malí, Burkina Fasu, Sudán del Sur y Malawi.[25]
Ceremonia del matrimoniu
- Aniellu de boda
- Arres
- Boda
- Dama d'honor
- Esponsales
- Flower boy
- Pastel de bodes
Derechu y matrimoniu
- Arres
- Capitulaciones matrimoniales
- Capitulaciones prematrimoniales
- Convención Europea de Derechos Humanos
- Divorciu
- Dote
- Ius connubii
- Nulidá matrimonial
- Protocolu nᵘ 7 a la Convención Europea de Derechos Humanos
- Réxime matrimonial
- Segundes nupcias
Tipos de matrimoniu
- Llei del levirato
- Matrimoniu alcordáu
- Matrimoniu de conveniencia
- Matrimoniu ente persones del mesmu sexu
- Matrimoniu morganáticu
- Sororato
- Matrimoniu grupal
- Matrimoniu trial
- Matrimoniu civil
Otros
- Affectio maritalis
- Aniversariu de bodes
- Comunidá de bienes
- Confarreatio
- Cónyuge
- Endogamia
- Filiación
- Hipergamia
- Matrimoniu nel cine
- Matrimoniu na Antigua Roma
- Monogamia
- Poligamia
- Pareya de fechu
- Unión civil
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
