From Wikipedia, the free encyclopedia
Na mitoloxía griega, Hermes (en griegu antiguu Έρμῆς) ye'l dios olímpicu mensaxeru, de les fronteres y los viaxeros que les crucien, l'inxeniu y del comerciu polo xeneral, de l'astucia, de los lladrones y los mentirosos.[1] Na posterior mitoloxía romana yera denomináu como Mercuriu. Fíu de Zeus y la pléyade Maya. El himnu homéricu a Hermes invocar como'l «de multiforme inxeniu (polytropos), d'astutos pensamientos, lladrón, cuatreru de gües, xefe de los suaños, espía nocherniegu, guardián de les puertes, que bien llueu habría de faer rumbu de glorioses fazañes ante los inmortales dioses».[2] Hermes tamién ye protagonista de munchos mitos, como, por casu, el de Filemón y Baucis.[3]
| Hermes | ||
|---|---|---|
| Personaxe d'Ilíada | ||
 | ||
| Información | ||
| Sexu | masculín | |
| Ocupación | mensaxeru | |
| Conexones | Dioses Olímpicos | |
| Cónxuxe |
Antianeira (es)  y Daera (es) | |
| Padres |
Zeus Maya (es) | |
| Fíos |
Hermafrodito, Echion (en) , Céfalo (es) , Autólico (es) , Eurytus (en) , Angelia (es) , Abdero (es) , Pan (es) , Mirtilo (es) , Eleusis (es) , Cidón (es) , Bounos (en) , Polybus of Sicyon (en) , Etálides (es) , Norax (es) , Damascus (en) , Prilis (es) , Cérix (es) , Pharis (en) , Eudoro (es) , Arabio (es) , Dafnis (es) , Príapo (es) , Sileno (es) , Tryphon (en) , Tyche (es) , Antias (en) , Aptale (en) , Cynosurus (en) , Dolops (en) , Eurymachus (en) , Eurestus (en) , Saó de Samotràcia, Damascus (en) y Palaestra (en) | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
El so calter orixinal de divinidá de la naturaleza pelasga o arcadia sume gradualmente nes lleendes. Como heraldu de los dioses, preside sobre l'habilidá nel usu de la pallabra y la elocuencia polo xeneral, pos los heraldos son oradores públicos nes asamblees y otres ocasiones.[4][5][6][7] Como diestru orador, yera especialmente emplegáu como mensaxeru cuando se riquir elocuencia pa llograr l'oxetivu deseyáu.[8][9][10] D'ende que les llingües de los animales sacrificaos fuéren-y ufiertaes.[11][12]
Como los heraldos y mensaxeros solíen ser homes prudentes y circunspectos, Hermes yera tamién el dios de la prudencia y l'habilidá en toles rellaciones d'intercambiu social.[13][14] Estes cualidaes taben combinaes con otres asemeyaes, tales como l'astucia, tantu nes pallabres como nes aiciones, ya inclusive el fraude, el perxuriu y l'enclín al robu, polo que se-y acomuñar al arquetipu del trickster. Ye'l dios del engañu, de lo incierto, de lo que pasa d'un sitiu a otru, polo cual tamién conducía les almes de los muertos a la otra vida. Los actos d'esti tipu yeren cometíos por Hermes siempres con cierta habilidá, maña ya inclusive elegancia.[15][16][17][18] Según el prominente folclorista Meletinskii, Hermes ye un tramposu divinizáu.[19] Concedía los poderes qu'él mesmu tenía a los mortales y héroes que gociaben del so favor, según a tolos que tenía so la so especial proteición o yeren llamaos fíos sos.[20][21][22][23]
Como inventor del fueu,[24] Hermes ye un paralelu col titán Prometeo. Amás de la siringa y la llira, Hermes inventó dellos tipos de carreres y el deporte de la llucha, y por esto foi nomáu patrón de los atletes.[25]
Hermes tamién actuaba como un psicopompo o guía de los difuntos, a quien se-yos ayudar a atopar el so camín hasta'l Inframundu. En munchos mitos griegos, Hermes ye representáu como l'únicu dios amás de Hades y Perséfone que podía entrar y salir del Inframundu ensin problemes. Amás d'escoltar a los muertos, Hermes solía ayudar a los viaxeros a tener un viaxe seguru y ensin contratiempos. Munchos griegos dedicáben-y sacrificios antes de viaxar.[26][27][28][29][30]
Los sos símbolos yeren el gallu y la tortúa, y puede ser reconocíu pol so monederu o bolsa, les sos sandalies alaes, la so pétaso (sombreru d'ala ancha) y la so caduceo o vara d'heraldu. Hermes yera'l dios de los lladrones porque yera bien astutu y alvertíu, y porque él mesmu foi un lladrón dende la nueche en que nació, cuando s'escapó de Maya y fugóse pa robar el ganáu del so hermanu mayor Apolo.
Na adautación romana de la relixón griega (vease interpretatio romana), Hermes foi identificáu col dios romanu Mercuriu, quien, anque heredáu de los etruscos, desenvolvió munches carauterístiques asemeyaes, como ser el patrón del comerciu. Na interpretación griega de los dioses exipcios, oldear a Tot.
Dende la demostración de Müller,[31] creyóse que'l nome «Hermes» vien de la pallabra griega ἕρμα, 'herma', qu'alude a una pilastra cuadrada o rectangular cola cabeza de Hermes (de normal con barba) afatando'l so estremu cimeru y con xenitales masculinos itífalos debaxo. Sicasí, debíu al testimoniu del dios nel panteón micénicu, como Hermes Araoia ('Hermes Carneru') nes inscripciones en llinial B en Pilos y la Cnosos micénica,[32] ye más probable que la conexón asocediera nel sentíu contrariu, dende el dios hasta les representaciones nes pilastres. De la subsecuente asociación d'estos finxos —que fueron usaos n'Atenes pa evitar el mal y tamién como moyones en caminos y fronteres por toa Grecia— Hermes adquirió'l patronalgu de los viaxes per tierra.
El epítetu de Hermes Argifonte (Ἀργειφόντης, 'asesín de Argos'; en llatín Argicida) recuerda l'encargu que recibió de Zeus de matar al xigante de múltiples güeyos Argos Panoptes, que taba vixilando a la ninfa Ío nel santuariu de la mesma Hera.
El so epítetu Logios ye la representación del dios nel actu de declamar, como orador, o como dios de la elocuencia. Ello ye que xunto con Atenea, yera la representación divina estándar de la elocuencia na Grecia clásica. L'himnu homéricu a él dedicáu (probablemente del sieglu VI e.C. ) describir dando un esitosu discursu dende'l trubiecu pa defendese de la (verdadera) acusación de robar ganáu. Daqué dempués, el comentariu de Proclo sobre La República de Platón describe a Hermes como dios de la persuasión. Entá más tarde, los neoplatónicos veríen a Hermes Logios más místicamente como orixe d'una cadena hermaica» de lluz y radiación emanando del intelectu divín (nous). Esti epítetu tamién produció un tipu escultóricu.
Otros epítetos de Hermes son:
Anque había templos dedicaos a Hermes por toa Antigua Grecia, un centru principal del so cultu taba en Feneo (Arcadia), onde les fiestes nel so honor llamábense Hermeas (Ἔρμαια; en llatín, Hermaea). Un mitu señalaba que Licaón, fíu de Pelasgu, mandó construyi-y el primer templu.[34]
Como franquiador de fronteres, Hermes Psicopompo ('guía de l'alma') encargar de llevar les almes recién muertes al Inframundu y al Hades. Nel himnu homéricu a Deméter, Hermes emponía a la Coré (Perséfone) de vuelta con Deméter. Tamién llevaba los suaños a los mortales vivos.
Otra función importante de Hermes yera'l so rol como patrón de tolos xuegos ximnásticos de los griegos. Esta idea paez ser d'orixe tardíu, pos nos poemes homéricos nun hai rastru dalgunu de la mesma y l'apariencia del dios, tal como ye descrita, resulta bien distintu de lo que podría esperase del dios del arte ximnástico. Pero les sos imáxenes fueron alzaes en tantos llugares, ente ellos a la entrada de los ximnasios, que la resultancia natural foi que, como Heracles y los Dioscuros, fora consideráu como proteutor de los mozos y los exercicios y concursos ximnásticos.[35] y que nuna dómina posterior los artistes griegos derivaren el so ideal del dios dende'l ximnasiu, y representar como un mozu que los sos miembros taben bella y armoniosamente desenvueltos gracies a exercicios ximnásticos. Atenes paez ser el primer llugar nel que foi adoráu nesti papel.[36][37][38] Tien De reparase que les diverses funciones del dios llevaron a dalgunos de los antiguos a asumir que delles deidaes compartíen el so nome. Cicerón estrema cinco.[39] Servio estrema cuatro.[40]Pero estes cifres tamién inclúin les divinidaes foranes, que fueron identificaes polos griegos col so propiu Hermes.
La idea de Hermes como heraldu y mensaxeru de los dioses, de los sos viaxes d'un sitiu a otru y decidiendo trataos, implicaba necesariamente la noción de que yera'l promotor del intercambiu social y el comerciu ente los homes, y que yera amistosu con ellos.[41][42] Nesti puestu yera consideráu'l mantenedor de la paz, y como dios de los caminos, que protexía a los viaxeros y castigaba a quien refugaben ayudar a los que s'equivocar de ruta.[43] Por ello los xenerales atenienses, al preparar una espedición, ufiertaben sacrificios a Hermes, apellidado Hegemonio o Agetor, y munches estatues del dios fueron alzaes nos caminos y nes puertes, circunstancia pola que recibió dellos epítetos. Como dios del comerciu, yera llamáu διέμπορος, ἐμπολαἳος, παλιγκάπηλος, κερδέμπορος, ἀγοραἳος, etcétera[44] y como'l comerciu ye l'orixe de la riqueza, Hermes ye tamién el dios de les ganancies y les riqueces, especialmente de les repentines ya inesperaes, como les adquiríes por aciu el comerciu. Como dador de riqueza y bona suerte (πλουτοδότης), tamién presidía sobre'l xuegu de los dados, y quien xugaben refundiaben una fueya d'olivar sobre los dados, y primero tiraben esta fueya.[45] Yá se señaló que Hermes yera consideráu l'inventor de los sacrificios, y por tanto non yá actúa na parte d'un heraldu nos sacrificios[46] que ye tamién el proteutor de los animales sacrificiales, y creíase en concretu qu'amontaba la fertilidá de les oveyes.[47] Por esta razón yera adoráu especialmente polos pastores, y mentar en rellación con Pan y les ninfes.[48] Esta faceta de la personalidá de Hermes ye un restu de l'antigua relixón arcadia, na que foi'l dios fertilizador de la tierra, que confería les sos bendiciones a los homes, y delles otres traces d'esti calter apaez nos poemes homéricos.[49]
Ente los helenos, como suxer la pallabra rellacionada «herma» ('piedra fronteriza'), Hermes personificaba l'espíritu del encruz: pensábase que se manifestaba en cualquier tipu d'intercambiu, tresferencia, transgresión, trescendencia, transición, tránsitu o travesía, toes elles actividaes qu'arreyen dalgún tipu d'encruz per un sitiu. Esto esplica la so rellación coles transiciones na mesma suerte, colos intercambios de bienes, pallabres ya información implicaos nel comerciu, la interpretación, la oratoria y l'escritura, cola forma na que'l vientu puede tresportar oxetos d'un llugar a otru y cola transición al otru mundu.
Munches inscripciones dedicaes a Hermes fueron topaes nel ágora d'Atenes, en rellación col so epítetu Agoreo y el so papel como patrón del comerciu.[33]
Orixinalmente, Hermes yera representáu como un dios fálicu, vieyu y barbudu, pero nel sieglu VI e.C. esti Hermes tradicional foi reimaginado como un mozu atléticu. Estatues d'esti nuevu tipu de Hermes alzar nos estadios y ximnasios de toa Grecia. Ente les coses a él consagraes pueden nomase la palmera, la tortúa, el númberu cuatro y dellos tipos de peces, y los sacrificios que se-y dedicaben consistíen en inciensu, miel, pasteles, gochos y especialmente corderos y cabritinos.[50]
Na temprana Grecia Antigua, Hermes foi un dios fálicu de les fronteres. El so nome, na forma «herma», designaba a un montón de piedres usáu pa marcar los caminos y delimitar fronteres y propiedaes. Cada viaxeru que pasaba pel camín añadía la so piedra al montón, indicando asina la so presencia. Sobre'l 520 Hiparco, fíu de Pisístrato, sustituyó los montones de piedra que señalaben el puntu mediu ente cada pueblu (deme) del Ática y el ágora d'Atenes por pilastres cuadraes o rectangulares de piedra o bronce coronaos por un bustu de Hermes, con barba y un falu erecto na base. Nes más primitives hermas «cilenas», la pilastra de piedra o madera yera a cencielles un falu talláu. En Atenes, les hermas asitiábense fora de les cases p'atraer la bona suerte. Como señaló Walter Burkert, «resulta estelante qu'un monumentu d'esta clase pudiera ser tresformáu nun dios olímpicu».[51]
En 415 e.C. , la nueche anterior a la partida de la flota ateniense escontra Siracusa mientres la Guerra del Peloponeso, toles hermas atenienses fueron vandalizadas, lo que se consideró un mal badagüeyu. (Vease Espedición a Sicilia). Los atenienses de la dómina creyeron que fuera obra de sabotiadores, bien de Siracusa o de pacifistes de la mesma Atenes. Abarruntábase que Alcibíades, pupilu de Sócrates, taba implicáu. Anque ésti negar y amosóse dispuestu a ser xulgáu, Sócrates pagó indireutamente la impiedad cola so vida.
Dende estos oríxenes, les hermas incorporar al repertoriu de l'arquiteutura clásica.
_ex_parte_veterum_religio_explicatur_(1581)_(14561939809).jpg)
Hermes suel ser retratáu llevando'l sombreru d'ala ancha qu'usaben los viaxeros pa protexese del sol y l'agua (llamáu pétaso) o un gorru aláu. En dómines posteriores esti atributu foi afatáu con dos ales pequeñes, magar dacuando éstes sálen-y del pelo, nun llevando entós sombreru.
Tamién lo representa calzando sandalies con ales. Anque Homero nun diz nin suxer que tuvieren provistes d'ales, en dómines posteriores apaecen con ales, d'onde-y lo llama πτηνοπέδιλος o alipes.[52]
Otru de los sos atributos yera'l caduceo (ῥάϐδος o σκἣπτρον), mentáu frecuentemente nos poemes homéricos como lu vara máxica cola que cierra y abre los güeyos de los mortales, nun diciéndose de qué persona o dios recibir, nin que tenga les culiebres enxareyaes con qu'apaez n'obres d'arte posterior. Según l'himnu homéricu a Hermes y Apolodoro, recibir de Apolo, y paez que tienen d'estremase dos blagos, que depués fueron xuníos n'unu: primero, varar d'heraldu ordinaria[53] y segundu varar máxica, como les qu'otres divinidaes tamién teníen.[54] Los llazos blancos colos que la vara d'heraldu taba orixinalmente afatada fueron camudaos por artistes posteriores por dos culiebres[55] anque los mesmos antiguos xustificar bien como muerte de dalguna carauterística del dios, bien considerándoles representaciones simbóliques de la prudencia, la vida, la salú y similar. En dómines posteriores, el caduceo foi afatáu tamién con un par d'ales, espresando la rapidez cola que'l mensaxeru de los dioses mover d'un llugar a otru.
.JPG)
Hermes foi fíu de Zeus y Maya, una de les Pléyades, fía d'Atles. Nació nuna cueva del monte Cilene en Arcadia.[56] Sicasí dalguna tradición asitia la so nacencia nel Olimpo.[57]Dacuando aplícase-y los epítetos de Atlantiades o Cilenio.
Nes sos primeres hores de vida, escapar del so trubiecu, foi a Pieria —alderícase si tratar d'un llugar asitiáu en Acaya o d'otru alcontráu en Tesalia— y llevóse dalgunos de los gües d'Apolo.[58] Na Ilíada y la Odisea nun se menta esta tradición, magar Hermes ye carauterizáu como un astutu lladrón.[59] Otres versiones, inclusive, refieren el robu de los gües a una dómina más avanzada de la vida del dios.[60] Pa nun ser afayáu polos rastros de los sos pasos, Hermes púnxose unes sandalies y condució los gües a Pilos, onde mató dos y zarró el restu nuna cueva.[61] Les pieles de los animales muertos fueron clavaes a una roca, y parte de la so carne foi cocinada y consumida, y el restu quemada; coles mesmes ufiertó sacrificios a los dioses olímpicos, polo que probablemente fuera llamáu l'inventor de l'adoración divina y los sacrificios.[62]
Tres esto volvió darréu a Cilene, onde atopó una tortúa a la puerta de la so cueva natal. Hermes tomó'l cascu del animal, enterrió cuerdes al so traviés ya inventó asina la llira y el plectro. Dalgunos dicen que'l númberu de cuerdes de la so nueva invención foi trés y otros dicen que siete, y taben feches de tripa de güe o oveya.[63]
Apolo, gracies al so poder proféticu, afayó que foi Hermes quien robó parte del so ganáu, y foi a Cilene a acusalo d'él delantre de la so madre Maya. Ésta amosó al dios el neñu nel so trubiecu, pero Apolo llevó al neñu ante Zeus y esixó la devolución de los sos gües. Zeus ordenólu que cumpliera coles demandes de Apolo, pero Hermes negó robar el ganáu. Sicasí, como vio que les sos afirmaciones nun yeren creíes, condució a Apolo hasta Pilos y devolvió-y el so gües, pero cuando Apolo oyó los soníos de la llira quedó tan encantáu que dexó a Hermes quedase los animales. Hermes inventó entós la siringa y en revelando a Apolo les sos invenciones, los dos dioses entablaron una estrecha amistá.[64]
Apolo agasayó al so mozu amigu la so propia vara dorada de pastor, enseñándo-y l'arte de profetizar per mediu de los dados, y Zeus facer heraldu so y tamién de los dioses del mundu inferior. Apolo refugó enseñar a Hermes l'arte de la profecía y refiriólu pa ello a los trés hermanes que moraben nel Parnasu, pero confirió-y l'oficiu de protexer ganaos y pacionales.[65]
Na mitoloxía griega arreyen a Hermes como negociador con Hades, na so esplicación sobre los cambeos de les estaciones, de la siguiente manera: Hades, el dios del inframundu, sintiéndose bien solo, rapta a Perséfone de la Tierra y convertir na so esposa, dempués de lo que la so madre Deméter (diosa de les estaciones y la tierra fértil, más antigua que Zeus), atristayó y echó maldiciones sobre la Tierra hasta que nun vuelva ver a la so fía, empezando asina un periodu d'agonía pa la humanidá. Ye entós cuando Zeus unvia a Hermes al inframundu a axustar con Hades por que la devuelva. El pactu foi finalmente que Perséfone pasaría seis meses nel inframundu con Hades, y otros seis na Tierra con Deméter; los meses nel inframundu la so madre atristaya (seronda-iviernu), y cuando torna a la Tierra, la so proxenitora vuelve ser feliz (primavera-verano).
El dios griegu de la naturaleza, les oveyes y los fataos, Pan, dicíase de cutiu que yera fíu de Hermes y Dríope. Nel himnu homéricu a Pan, la madre del dios naciellu fuxía d'él, asustada pola so apariencia cabruna.
Hermafroditu foi un fíu inmortal de Hermes con Afrodita. Foi tresformáu en hermafrodita cuando los dioses concedieron lliteralmente a la ninfa Salmacis el so deséu de nun dixebrase enxamás d'él.
Abdero yera un fíu de Hermes que foi taramiáu poles yegües de Diomedes. Abdero había quedáu encargáu de curiales mientres el so amigu Heracles lluchaba colos homes de Diomedes.
Dríope o Penélope
Eupolemía
Herse
Polimela
Quíone
Ctonofile
Los sos servicios a Zeus nun se llindaben a los oficios d'heraldu y mensaxeru, sinón que tamién yera'l so auriga y coperu.[66] Como los suaños son unviaos por Zeus, Hermes, el ήγήτωρ δυείρων, conducir hasta los homes, y por eso tamién ye descritu como'l dios que tenía nel so poder unviar el suañu reconfortante o retiralo.[67]
Na Guerra de Troya Hermes tuvo del llau de los griegos.[68] El cuerpu de Sarpedón foi sacáu del campu de batalla polos dioses alaos ximielgos Hipnos (Suañu) y Tánatos (Muerte). La pareya descríbese vistida con armadura y supervisada por Hermes Psicopompo nel cantar XVI de la Ilíada:
[Apolo] entrególo a los rápidos conductores y hermanos ximielgos: el Hipno y la Muerte. Y éstos, tresportándolo con presteza, dexar nel ricu pueblu de la vasta Licia.[69]
Amás, Hermes ayudó al rei Príamo de Troya a internase nel campamentu aqueo pa enfrentase con Aquiles y convencelo de que-y devolviera'l cuerpu del so fíu Héctor.[70]
Nel Llibru V de la Odisea, Hermes ye unviáu por orde de Zeus a lliberar a Odiseo de la islla de Calipso. Nel Llibru X protexe a Odiseo de Circe dándo-y una yerba ensin identificar denomada moly que lo protexería del so conxuru. Odiseo, el protagonista principal de la Odisea, baxa per llinia materna de Hermes.[19]
Cuando la ninfa Io, una de les amantes de Zeus, foi atrapada por Hera y puesta so la vixilancia del xigante de cien ojos, Argos Panoptes, Zeus ordenó a Hermes que robara a la xata, pero foi denunciáu por Hiérax. Hermes tuvo que matar a Argos. Por esti asesinatu ye bien comúnmente llamáu Argifonte.[71] N'otra versión, Hermes salvó a Io dormiendo al xigante con hestories y cantares y degollándolo entós con una espada con forma de media lluna. Los güeyos de Argos fueron puestos na cola del pavu real, símbolu de Hera.[72]
Hermes ayudó a Perseo a matar a la gorgona Aguamala dándo-y les sos sandalies alaes y la focete de Zeus. Tamién-y dio'l cascu d'invisibilidá de Hades y díxo-y que lo usara por que les inmortales hermanes d'Aguamala nun la vieren fuxir. Atenea tamién ayudó a Perseo emprestándo-y el so pulíu escudu. A lo último, Hermes emponer al Inframundu.
En delles versiones, Hermes foi quien arreyó a Prometeo n'El Cáucasu.[73]
Na traxedia Prometeo encadenáu, atribuyida a Tosquilo, Zeus unvia a Hermes a enfrentase col titán encadenáu Prometeo por una profecía qu'aseguraba que'l titán derrocaría al primeru de los dioses. Hermes regaña a Prometeo por non ser razonable y querer enllargar la so tortura, pero Prometeo rehúsa da-y detalles sobre la profecía.
Cuando Hermes amaba a Herse, una de los trés hermanes que sirvíen a Atenea como sacerdotises (partenos), la so celosa hermana mayor Aglauro interponer ente ellos. Hermes tresformar en piedra y foi padre de Céfalo con Herse, de Eumolpo con Aglauro y de Cérix con Pándroso.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
