Eleiciones
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
En política, les eleiciones son un procesu de toma de decisiones nel que los eleutores escueyen, col so votu, ente una pluralidá de candidatos a quien van ocupar los cargos políticos nuna democracia representativa. Hai eleiciones xenerales (les que se convoquen pa escoyer a los miembros del parllamentu o poder llexislativu, y nel so casu al xefe del Estáu o del poder executivu) y eleiciones llocales, d'ámbitu municipal o rexonal. En dalgunos sistemes políticos tamién se someten otros cargos a eleición popular.
Un mecanismu qu'alteria esa igualdá ye la manipulación comenenciuda del tamañu y distribución de les circunscripciones eleutorales (gerrymandering, rotten boroughs). Si reconoz la soberanía popular, tol pueblu tien derechu tanto al sufraxu activu (cuando toos pueden votar, falar de sufraxu universal, si non, de sufraxu acutáu) como al sufraxu pasivu (toos han de poder ser escoyíos). N'ocasiones la llei preve circunstancies nes que se pierde'l derechu de sufraxu o requisitos de distinta naturaleza pal so exerciciu; llimitaciones qu'en dellos casos pueden aportar a tan abusives que desvirtúan los resultaos eleutorales.[1] Les carauterístiques de les eleiciones en cada país regular na llexislación eleutoral, que define'l so peculiar sistema eleutoral, como por casu la so naturaleza d'eleiciones direutes (la totalidá de la ciudadanía escueye direutamente col so votu al cargu escoyíu) o indireutes (hai un cuerpu entemediu, compuestu por representantes escoyíos por tola ciudadanía, que ye'l que toma la decisión). La introducción de novedaes nos sistemes eleutorales denominar reforma eleutoral.
El mecanismu habitual de participación política de los ciudadanos na democracia lliberal son les instituciones denominaes partíos políticos, anque hai otros mecanismos pa la presentación de candidatures eleutorales (coaliciones eleutorales, agrupaciones d'eleutores, etc.)
La caña de la ciencia política qu'analiza científicamente les eleiciones denominar psefología (de psephos ψῆφος, "quixarru" en griegu, polos que s'usaben na democracia griega como papeletes eleutorales -vease tamién ostracon-).[2]
Nel planu internacional, resulta necesariu resaltar qu'en munchos países, como parte del so sistema democráticu estatal, podemos atopar la esistencia d'instituciones políticu eleutorales, que s'encarguen, tantu d'entamar aprender, lo mesmo que de dirimir los diversos conflictos d'esa índole que nellos se someten, ensin dexar de mentar qu'en dellos casos, en solu unu d'ellos recái la obligación d'executar dambes encomiendes.
Remove ads
Quién puede votar
La entruga al respective de quién debi sufragar ye un asuntu central nes eleiciones. Nel eleutoráu xeneralmente nun s'atopa incluyida la población entera; por casu, munchos países prohíben-yos votar a les persones declaraes mentalmente incompetentes; amás, toles xurisdicciones riquen una edá mínima pa votar.
Históricamente, munchos otros grupos fueron escluyíos de les votaciones. Por casu, la democracia de l'antigua Atenes nun dexaba a les muyeres, estranxeros y esclavos el derechu al votu, y la constitución orixinal de los Estaos Xuníos dexaba'l votu solu a homes blancos y propietarios. Gran parte de la historia de les eleición trata sobre la llucha y promoción del votu pa los grupos escluyíos. El movimientu pal sufraxu femenín apurrió-y a les muyeres de munchos países el derechu a votar, y la aseguración del derechu al sufraxu llibre foi'l mayor ésitu del Movimientu polos Derechos Civiles n'Estaos Xuníos. La estensión del derechu al votu d'otros grupos que se caltienen escluyíos en dellos llugares (tales como los convictos por traidoría, miembros de ciertes minoríes y los desaventajados económicamente) continua siendo una meta significativa pa los derechos eleutorales.
En dellos países el votu ye obligatoriu por llei; si un votante nun exerz el so deber, puede trate suxetu a castigos, que van dende multes pequeñes hasta prisión.
Nominación
Nuna democracia direuta, cualquier persona elegible pue ser nomada. En dellos países, solu miembros d'un particular partíu políticu pueden selo. Nos Estaos Xuníos, por casu, los candidatos de partíos precisen una cantidá menor de firmes que sofiten la so nominación a aquellos candidatos que sían independientes.
Quién ye escoyíu
Les posiciones del gobiernu pa les cualos celébrense les eleiciones varien dependiendo de la llocalidá. Nuna democracia representativa, como los Estaos Xuníos, delles posiciones nun son enllenaes por aciu eleiciones, por casu, los xueces son usualmente designaos pa protexer la so imparcialidá, aun así esisten esceiciones a esta práutica.
Ye avezáu l'establecimientu de graos entemedios ente los eleutores y los escoyíos, por casu, el Presidente d'Estaos Xuníos ye escoyíu pol colexu eleutoral, y nel Sistema Westminster, el Primer ministru ye formalmente escoyíu pola "cabeza del estáu" (siendo escoyíu realmente pol parllamentu o pol so propiu partíu).
Xeneralmente les eleiciones direutes y aquelles con segundos graos eleutorales tienen resultaos similares. Sicasí, en dellos casos los sistemes eleutorales dexen la eleición de candidatos que nun reciben la mayor cantidá de votos populares; siendo un exemplu recién la eleición d'Estaos Xuníos del añu 2000 onde foi escoyíu Presidente George W. Bush y del añu 2016 onde foi escoyíu Presidente Donald Trump.
Un fenómenu bien aldericáu na actualidá ye la pertinencia de la reeleición presidencial inmediata, que cunta con partidarios y detractores a tou nivel.
Sistemes eleutorales
Los sistemes eleutorales referir a arreglos constitucionales detallaos y sistemes de votación pa determinar qué individuos y partíos políticos son escoyíos en posiciones de poder.
El primer pasu ye cuntar los votos, pa lo cual úsense distintos sistemes de recuentu de votos y papeletes. La mayoría de los sistemes pueden ser categorizados en sistemes de Representación proporcional y de mayoritarios. [3] Ente los principales sistemes eleutorales tán:
- Sistemes Mayoritarios:
- Mayoría relativa
- Votu en bloque
- Votu alternativu
- Doble ronda
- Sistemes semiproporcionales
- Sistema paralelu
- Votu llindáu
- Votu únicu non tresferible
- Sistemes de representación proporcional
- Representación proporcional por llistes
- Representación Proporcional Personalizada
- Votu únicu tresferible
Remove ads
- Derechu eleutoral
- Eleición per país
- Eleutoráu
- Sistema D'Hondt
- Protocolu nᵘ1 a la Convención Europea de Derechos Humanos
- Plataforma de partíu
- Promesa eleutoral
- Democracia
- Reforma eleutoral
- Mueller, Dennis C. 1996. Constitutional Democracy. Oxford: Oxford University Press.
- Ware, Alan. 1987. Citizens, Parties and the State. Princeton: Princeton University Press.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads