Aniñón
From Wikipedia, the free encyclopedia
Aniñón ye un conceyu d'España, na provincia de Zaragoza, Comunidá Autónoma d'Aragón. Tien un área de 52,56 km² y una población de 740 habitantes (INE 2016).
 Aniñón | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Aragón | ||||
| Provincia |  provincia de Zaragoza | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'Aragón | ||||
| Alcalde d'Aniñón | José Manuel Sebastián Roy | ||||
| Nome oficial | Aniñón (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
50313 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 41°26′45″N 1°42′17″W | ||||
  Aniñón Aniñón (España) | |||||
| Superficie | 52.455764 km² | ||||
| Altitú | 729 m[2] | ||||
| Llenda con |
Sestrica, Torralba de Ribota (es)  , Cervera de la Cañada (es) , Villarroya de la Sierra (es) , Jarque de Moncayo, Gotor y Illueca (es)
| ||||
| Demografía | |||||
| Población |
676 hab. (2023) - 383 homes (2019) - 323 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0.07% de provincia de Zaragoza | ||||
| Densidá | 12,89 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| aytoaniñon.es | |||||
 | |||||
Aniñón ta asitiáu a 729 msnm nel piedemonte de la sierra de la Virxe, dientro del Sistema Ibéricu, próximu al cursu del ríu Ribota. Forma parte de la Comunidá de Calatayud y falta de la capital comarcal 16 km. Al respective de Zaragoza, atopar a 96 km, tando Tarazona a 103 km.
La so temperatura medio añal ye de 12,8 °C y la so precipitación añal 396 mm.
Esiste un enclave celtíberu a poca distancia de la población, nel llamáu «Cuetu de los Moros». Esti pobláu pudo tar habitáu dende'l sieglu VII e.C. hasta'l sieglu I d.C., nun esistiendo signos de destrucción violenta, polo que se dedució que pudo tener llugar una posible emigración a otru allugamientu. L'área del Ribota tuvo ocupada pol pueblu de los lusones hasta'l sieglu II e.C.[3]
Edá Antigua y Media
Nun se caltienen restos romanos en Aniñón, pero sí esiste un notable exemplu na cercana Villarroya de la Sierra, onde s'escavó un alfar de la dómina. Tampoco queden muertes de la dominación visigoda, pero sábese qu'hacia l'añu 449 yá esistía una sede episcopal en Tarazona. Ésta sumió cola conquista árabe hacia l'añu 714.
Cunta la tradición que Aniñón tomó parte a favor de Torralba nuna batalla contra'l rei árabe de Zaragoza Marsillo, nel añu 912, quien quería conquistar dicha población. La batalla tuvo llugar nes faldes del la sierra d'Armantes, nel ribayu cercanu a la Ermita de la Virxe de Cigüela.
En 1119, Alfonsu I el Batallador restauró la sede episcopal al reconquistar Tarazona, recuperando la ciudá de Calatayud y la so comunidá un añu dempués. Sicasí, al restaurase la sede episcopal de Sigüenza en 1122, Calatayud pasó a formar parte d'ella. L'obispu de Tarazona apostó col de Sigüenza poles llendes de les diócesis, consiguiendo de nuevu la ciudá en 1136 tres el conceyu de Burgos. Esiste un documentu con sellu y fecha de 1262 que rellata la visita a Aniñón del monarca Xaime I, y na que-y concede derechos sobre tierres de realengu.
Mientres sieglos, el ríu Ribota sirvió de frontera ente Aragón y Castiella, polo que nos frecuentes enfrentamientos ente dambos reinos, Aniñón viose bien arreyada. Na Guerra de los dos Pedros, asocedida a mediaos del sieglu XIV, Pedru IV el Ceremoniosu ordenó sacupar la población en 1357 —posiblemente por escarecer de castiellu—, cayendo Aniñón en manes castellanes en 1362. Cuasi un sieglu dempués —añu 1452—, les hostilidaes con Castiella punxeron a la llocalidá n'estáu d'emerxencia, siendo Aniñón el cuartel xeneral del exércitu aragonés. Por cuenta de les guerres construyóse alredor de la ilesia una cortil cercada, del qu'inda queden restos.
Edá Moderna y Contemporánea
Nel sieglu XIX y mientres el trieniu lliberal, el territoriu del antiguu reinu d'Aragón estremar en cuatro provincies: Uesca, Zaragoza, Teruel y Calatayud (1822). Aniñón quedó englobada nesta postrera, hasta que dicha división foi revocada en 1823.
L'historiador Pascual Madoz, nel so Diccionario Geográfico-Estadístico-Histórico de España de 1845, refier que Aniñón «tien 417 cases, no xeneral fabricaes de muries de tierra alveadas con yelsu pela parte esterior, los meyores son les de dos pisos, tán distribuyíes n'ocho calles angostes, de pisu desigual y mal empedradas, y delles places, ente les que ye la meyor la llamada de la Constitución, que describe un cuadriláteru de 68 vares de llongura por 14 d'anchu». La llocalidá disponía de posada publica, dos fornos de pan cocer, un molín fariñeru, delles fábriques pal llogru d'aguardiente, dos tiendas de paños y teles, y delles tiendes de abacería.[4]
En 1929 inauguróse'l ferrocarril Santander-Mediterraneu que travesaba la contorna del Ribota y xunía la llocalidá de Calatayud con Soria; la llinia ferroviaria dexó d'utilizase en 1975. Mientres la Guerra Civil, Aniñón permaneció en territoriu de retaguardia y nesti conceyu folgaben y abastecíense los soldaos del exércitu "nacional". Nesti contestu, una de les places del conceyu ta dedicada a Mosén Antonino Peiro, quien, según cunten los vieyos del llugar, evitó mientres la guerra munchos fusilamientos.[3]
El censo d'España de 1857 recueye una población de 1 745 habitantes pa Aniñón, siendo entós el tercer nucleu más pobláu del partíu xudicial de Ateca, al cual pertenecía.[5] Dende 1900, cuando'l conceyu cuntaba con 1 861 habitantes, la so población caltúvose más o menos constante hasta 1950. La segunda metá del sieglu XX traxo consigo un notable descensu demográficu y, en 2014, la población de Aniñón yera de 757 habitantes.
| Gráfica d'evolución demográfica d'Aniñón ente 1900 y 2014 |
 |
|
Población de fechu (1900-1991) según los censos de población del INE. Población de derechu (2001 d'equí p'arriba) d'alcuerdu al padrón municipal del INE. |
Últimos alcaldes de Aniñón
Resultaos eleutorales
| Partíu | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | ||||
| PSOE | 6 | 6 | 5 | 5 | ||||
| PP | 1 | 1 | 1 | 2 | ||||
| PAR | - | 1 | - | |||||
| Total | 7 | 7 | 7 | 7 | ||||
La principal actividá económica del conceyu ye l'agricultura de secanu, siendo los sos principales cultivos la zrezal, l'almendral, la olivar y la vide. A ello hai qu'añader la producción y posterior ellaboración de vinos so la Denominación d'Orixe Calatayud.
La cereza ye'l cultivu típicu y la principal fonte d'ingresos agrícoles en Aniñón. La variedá más importante yera la del Monzón, que se dedica a la industria conservero, anque cada vez hai más variedaes dedicaes al mercáu como la Burlat, de la Vin, Moyares, Castañeres y Picotas.
Arquiteutura relixosa
La Ilesia parroquial de La nuesa Señora del Castiellu ye un templu góticu–mudéxar construyíu nel sieglu XIV sobre la cortil d'una fortaleza de la qu'inda subsiste un muriu almenado. Cuasi tol edificiu correspuende a la fonda reforma acometida nel sieglu XVI, con una gran nave cubierta con bóveda de crucería estrellada. Destaquen la torre y el muriu del hastial. La torre, de base cuadrada, tien 30 m d'altor y tien una cuidada decoración mudéxar. El hastial, tamién mudéxar, ta asitiáu a los pies del edificiu y atópase estremáu en tres tramos horizontales y trés faxes verticales. La decoración ye a base de bandes estreches de esquinillas y dientes de sierra, según decoración cerámica en punta de flecha. La ilesia contién una capiya d'estilu barrocu, que foi añadida p'allugar al Santísimu Misteriu, tela blanco que se salvó d'una quema quedando como úniques marques cinco formes sagraes. Tien un retablu renacentista de Gabriel Yoly y un cristu góticu. L'edificiu foi declaráu Monumentu Nacional en 1981.[10][11]
Otres edificaciones relixoses son la Ilesia de San Pedro Apóstol, qu'entemez estilos con elementos con elementos góticos, mudéxares y barrocos, y les ermites esistentes na redoma. Ente éstes tán la de la Virxe de la Sierra —tamién denomada de la Soledá—, la del Santu, la del Neñu Jesús del Monte y la de Santa Lucia.
Arquiteutura civil
Ye de destacar l'irregular trazáu urbanísticu de la villa, pudiéndose almirar casones de factura popular con fachaes blanques y dos o tres altures.
La Puerta de la Villa, antigua puerta en direición a Calatayud, presenta un arcu ojival sobre'l que se desenvuelve un cuerpu de dos altures de calter popular. Nel primer nivel hai una barandiella volada con cuerpu zarráu; nel nivel cimeru hai otru vuelu y una galería empotrada con trés baldíos con forma apuntada realizada en madera.[12]
En Aniñón atópase'l Muséu del Aceite, allugáu nun antiguu molín que data de 1934 y que la so maquinaria —de la década de 1950— entá funciona. L'espaciu espón el procesu completu de producción del aceite, dende la descarga de l'aceituna, l'arramáu a la foscona, la molienda y el posterior tratamientu de la pasta llograda, que, prensada de nuevu, termina nes balses de decantación.[13]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
