From Wikipedia, the free encyclopedia
El altu saxón (n'alemán Obersächsisch) ye un dialeutu del altu alemán central oriental faláu nel actual estáu alemán de Saxonia y en partes de los estaos vecinos de Saxonia-Anhalt y Turinxa. Anque coloquialmente suélse-y denominar namái como "saxón" (n'alemán Sächsisch), nun se debe confundir col dialeutu baxu saxón, faláu nel norte d'Alemaña y perteneciente a la llingua so-alemana. L'altu saxón ta estrechamente rellacionáu col dialeutu turinxu.
 'Obersächsisch' | |
|---|---|
| Faláu en |  Alemaña |
| Rexón | Saxonia, Saxonia-Anhalt, Turinxa |
| Falantes | 2 millones (1998)[1] |
| Familia | Indoeuropéu Xermánicu |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | {{{iso2}}} |
| ISO 639-3 | sxu |
 Dialeutos del alemán central Altu saxón (8) | |
L'altu saxón evolucionó como nueva variedá linguística mientres el fenómenu migratoriu conocíu como Ostsiedlung, a partir del añu 1100. Entós daquella, los pobladores procedentes del ducáu raigañu de Saxonia y de la vecina Turinxa, falantes de saxón antiguu, treslladar al Margraviato de Meissen ente los ríos Elba y Saale, territoriu hasta entós pobláu por eslavos polabios. La importancia del altu saxón na cancillería alemana creció cola instauración del Electoráu de Saxonia. L'altu saxón yera'l dialeutu nativu de Martín Lutero, que tradució la Biblia en 1534, dando entamu a una revolución cultural y relixoso, non yá nel norte d'Alemaña, sinón en tol continente européu. Sobre la base del altu saxón construyóse la llingua alemana moderna que güei conocemos como alemán estándar.[2][3]
L'altu saxón yera vistu de cutiu como la llingua coloquial de l'Alemaña del Este polos sos vecinos de l'Alemaña Occidental, yá que lo falaben munchos de los líderes comunistes provenientes de la industrializada Alemaña Central como Walter Ulbricht, y entá güei ye oxetu de numberosos estereotipo. Esiste n'alemán el verbu sächseln que significa lliteralmente falar/sonar como (un) saxón.
Ye típica del altu saxón la elevación xeneralizada de les vocales /yː/, /o/ y /oː/ del altu alemán central a /iː/, /o/ y /oː/; asina, tiense por casu Schnii por Schnee ("nieve") y Vulk por Volk ("pueblu"). Les vocales /ö/, /öː/, /ü/, /üː/ y /üe/ del altu alemán central s'arredondien a /y/, /yː/, /i/ y /iː/, lo que da una pronunciación de beese en böse ("malu") y Biine en Bühne ("escenariu"). Tamién son típiques, anque se trata de carauterístiques compartíes con otros grupos dialeutales, la monoptongación de diptongos (Bein "pierna" pasa a ser Been, Baum "árbol" pasa a Boom), y la suavización consonántica (Kardoffeln en llugar de Kartoffeln "pataques", Babba en llugar de Papa "pá"). A diferencia del turinxu, los infinitivos terminen en -en y non en -y. L'apócope ta llargamente ausente; asina, dialeutalmente pronúnciase balde ("llueu") o im Hause ("en casa"), en contraste coles formes bald o zu Hause del alemán normativu. Nel dialeutu de Meissen la palatalización de la consonante k nun ye tan fuerte como n'otros dialeutos más occidentales.
Ye bien carauterísticu del dialeutu altu saxón l'usu de les partícules gramaticales nicht wahr y nicht wahr, nicht? ("¿non?", "¿nun ye asina?", "¿eh ho?", "¿ciertu?") n'oraciones interrogatives, que na práutica pronúnciense norr y norr nin?. Tamién hai que destacar l'usu de les pallabres nu y né, tomaes del sorabo, pa "sí" y "non" (n'alemán normativu ja y nein).
El grau del acentu saxón varia enforma d'un llugar a otru, dende'l relativamente nidiu acentu nes grandes ciudaes como Dresde o Chemnitz hasta'l marcáu acentu de les zones rurales, según el grau d'aplicación de la segunda mutación consonántica xermánica:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
