Elemento quimico

From Wikipedia, the free encyclopedia

Elemento quimico

O termin elemento quimico fa referencia a una clase d'atomos, toz éls con o mesmo numero de protons en o suyo nuclio. Sindembargo, por tradición, se gosa decir elemento quimico a ixa substancia que puede descomponer-se, por medio d'una reacción quimica, en atras mas simplas.

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Thumb
Tabla periodica d'os elementos quimicos

Cal diferenciar un "elemento quimico" d'una substancia simpla. Asinas l'ozón (O3) y o dioxicheno (O2) son dos substancias simplas, cadaguna d'ellas con propiedaz diferents. Sindembargo, l'elemento quimico que forma istas dos substancias simplas ye l'oxicheno (O). Trobamos un atro eixemplo en o carbonio, que se presenta en a naturaleza como grafito u como diamant (estaus alotropicos).

Se'n conoixe mas de 118 elementos. A mas gran parte s'han trobau en a naturaleza, fendo parte de substancias simplas u de compuestos quimicos. Atros s'han creyau artificialment en acceleradors de particlas u en reactors atomicos. Istos zaguers elementos gosan estar instables y nomás existen que mientres bellas milesimas de segundo.

Os elementos quimicos se troban clasificatos en a tabla periodica d'os elementos. Contino se detallan os elementos conoixius, ordenaus seguntes o suyo numero atomico.

Más información Numero atomico, Nombre ...
Numero atomico Nombre Simbolo Periodo,
Grupo
Masa atomica
(g/Mol)
Densidat
(g/cm³)
a 20°C
Fusión
 (°C)
Ebullición
 (°C)
Anyo d'o suyo
descubrimiento
Descubridor
1HidrochenoH1, 11.00794(7)(2) (3) (4)0.084 g/l-259.1-252.91766Cavendish
2HelioHe1, 184.002602(2)(2) (4)0.17 g/l-272.2-268.91895Ramsay y Cleve
3LitioLi2, 16.941(2)(2) (3) (4) (5)0.53180.513171817Arfwedson
4BerilioBe2, 29.012182(3)1.85127829701797Vauquelin
5BoroB2, 1310.811(7)(2) (3) (4)2.46230025501808Davy y Gay-Lussac
6CarbonioC2, 1412.0107(8)(2) (4)3.5135504827PrehistoriaDesconoixito
7NitrochenoN2, 1514.0067(2)(2) (4)1.17 g/l-209.9-195.81772Rutherford
8OxichenoO2, 1615.9994(3)(2) (4)1.33 g/l-218.4-182.91774Priestly y Scheele
9FlúorF2, 1718.9984032(5)1.58 g/l-219.6-188.11886Moissan
10NeónNe2, 1820.1797(6)(2) (3)0.84 g/l-248.7-246.11898Ramsay y Travers
11SodioNa3, 122.98976928(2)0.9797.88921807Davy
12MagnesioMg3, 224.3050(6)1.74648.811071755Black
13AluminioAl3, 1326.9815386(8)2.70660.524671825Oersted
14SilicioSi3, 1428.0855(3)(4)2.33141023551824Berzelius
15FosforoP3, 1530.973762(2)1.8244 (P4)280 (P4)1669Brand
16IxufreS3, 1632.065(5)(2) (4)2.06113444.7PrehistoriaDesconoixito
17CloroCl3, 1735.453(2)(2) (3) (4)2.95 g/l-34.6-1011774Scheele
18ArgónAr3, 1839.948(1)(2) (4)1.66 g/l-189.4-185.91894Ramsay y Rayleigh
19PotasioK4, 139.0983(1)0.8663.77741807Davy
20CalcioCa4, 240.078(4)(2)1.5483914871808Davy
21EscandioSc4, 344.955912(6)2.99153928321879Nilson
22TitanioTi4, 447.867(1)4.51166032601791Gregor y Klaproth
23VanadioV4, 550.9415(1)6.09189033801801del Río
24CromoCr4, 651.9961(6)7.14185724821797Vauquelin
25ManganésMn4, 754.938045(5)7.44124420971774Gahn
26FierroFe4, 855.845(2)7.8715352750PrehistoriaDesconoixito
27CobolCo4, 958.933195(5)8.89149528701735Brandt
28NíquelNi4, 1058.6934(2)8.91145327321751Cronstedt
29ArambreCu4, 1163.546(3)(4)8.921083.52595PrehistoriaDesconoixito
30ZincZn4, 1265.409(4)7.14419.6907PrehistoriaDesconoixito
31GalioGa4, 1369.723(1)5.9129.824031875Lecoq de Boisbaudran
32ChermanioGe4, 1472.64(1)5.32937.428301886Winkler
33ArseniAs4, 1574.92160(2)5.72613613
(sublimación)
ca. 1250Albertus Magnus
34SelenioSe4, 1678.96(3)(4)4.822176851817Berzelius
35BromoBr4, 1779.904(1)3.14-7.358.81826Balard
36CriptónKr4, 1883.798(2)(2) (3)3.48 g/l-156.6-152.31898Ramsay y Travers
37RubidioRb5, 185.4678(3)(2)1.53396881861Bunsen y Kirchhoff
38EstroncioSr5, 287.62(1)(2) (4)2.6376913841790Crawford
39ItrioY5, 388.90585(2)4.47152333371794Gadolin
40ZirconioZr5, 491.224(2)(2)6.51185243771789Klaproth
41NiobioNb5, 592.906 38(2)8.58246849271801Hatchett
42MolibdenoMo5, 695.94(2)(2)10.28261755601778Scheele
43TecnecioTc5, 7[98.9063](1)11.49217250301937Perrier y Segrè
44RutenioRu5, 8101.07(2)(2)12.45231039001844Klaus
45RodioRh5, 9102.90550(2)12.41196637271803Wollaston
46PaladioPd5, 10106.42(1)(2)12.02155231401803Wollaston
47ArchentAg5, 11107.8682(2)(2)10.49961.92212PrehistoriaDesconoixito
48CadmioCd5, 12112.411(8)(2)8.643217651817Strohmeyer y Hermann
49IndioIn5, 13114.818(3)7.31156.220801863Reich y Richter
50EstanyoSn5, 14118.710(7)(2)7.292322270PrehistoriaDesconoixito
51AntimonioSb5, 15121.760(1)(2)6.69630.71750PrehistoriaDesconoixito
52TelurioTe5, 16127.60(3)(2)6.25449.69901782von Reichenstein
53YodoI5, 17126.90447(3)4.94113.5184.41811Courtois
54XenónXe5, 18131.293(6)(2) (3)4.49 g/l-111.9-1071898Ramsay y Travers
55CesioCs6, 1132.9054519(2)1.9028.46901860Kirchhoff y Bunsen
56BarioBa6, 2137.327(7)3.6572516401808Davy
57LantanioLa6138.90547(7)(2)6.1692034541839Mosander
58CerioCe6140.116(1)(2)6.7779832571803von Hisinger y Berzelius
59PraseodimioPr6140.90765(2)6.4893132121895von Welsbach
60NeodimioNd6144.242(3)(2)7.00101031271895von Welsbach
61PrometioPm6[146.9151](1)7.22108027301945Marinsky y Glendenin
62SamarioSm6150.36(2)(2)7.54107217781879Lecoq de Boisbaudran
63EuropioEu6151.964(1)(2)5.2582215971901Demarçay
64GadolinioGd6157.25(3)(2)7.89131132331880de Marignac
65TerbioTb6158.92535(2)8.25136030411843Mosander
66DisprosioDy6162.500(1)(2)8.56140923351886Lecoq de Boisbaudran
67HolmioHo6164.93032(2)8.78147027201878Soret
68ErbioEr6167.259(3)(2)9.05152225101842Mosander
69TulioTm6168.93421(2)9.32154517271879Cleve
70IterbioYb6173.04(3)(2)6.9782411931878de Marignac
71LutecioLu6, 3174.967(1)(2)9.84165633151907Urbain
72HafnioHf6, 4178.49(2)13.31215054001923Coster y de Hevesy
73TantaloTa6, 5180.9479(1)16.68299654251802Ekeberg
74TungstenoW6, 6183.84(1)19.26340759271783Elhuyar
75RenioRe6, 7186.207(1)21.03318056271925Noddack, Tacke y Berg
76OsmioOs6, 8190.23(3)(2)22.61304550271803Tennant
77IridioIr6, 9192.217(3)22.65241041301803Tennant
78PlatínPt6, 10195.084(9)21.45177238271557Scaliger
79OroAu6, 11196.966569(4)19.321064.42940PrehistoriaDesconoixito
80MercurioHg6, 12200.59(2)13.55-38.9356.6PrehistoriaDesconoixito
81TalioTl6, 13204.3833(2)11.85303.614571861Crookes
82PlumoPb6, 14207.2(1)(2) (4)11.34327.51740PrehistoriaDesconoixito
83BismutoBi6, 15208.98040(1)9.80271.415601540Geoffroy
84PolonioPo6, 16[208.9824](1)9.202549621898Marie y Pierre Curie
85AstatoAt6, 17[209.9871](1)3023371940Corson y MacKenzie
86RadónRn6, 18[222.0176](1)9.23 g/l-71-61.81900Dorn
87FrancioFr7, 1[223.0197](1)276771939Perey
88RadioRa7, 2[226.0254](1)5.5070011401898Marie y Pierre Curie
89ActinioAc7[227.0278](1)10.07104731971899Debierne
90TorioTh7232.03806(2)(1) (2)11.72175047871829Berzelius
91ProtactinioPa7231.03588(2)(1)15.37155440301917Soddy, Cranston y Hahn
92UranioU7238.02891(3)(1) (2) (3)18.971132.438181789Klaproth
93NeptunioNp7[237.0482](1)20.4864039021940McMillan y Abelson
94PlutonioPu7[244.0642](1)19.7464133271940Seaborg
95AmericioAm7[243.0614](1)13.6799426071944Seaborg
96CurioCm7[247.0703](1)13.5113401944Seaborg
97BerkelioBk7[247.0703](1)13.259861949Seaborg
98CalifornioCf7[251.0796](1)15.19001950Seaborg
99EinsteinioEs7[252.0829](1)8601952Seaborg
100FermioFm7[257.0951](1)1952Seaborg
101MendelevioMd7[258.0986](1)1955Seaborg
102NobelioNo7[259.1009](1)1958Seaborg
103LaurencioLr7, 3[260.1053](1)1961Ghiorso
104RutherfordioRf7, 4[261.1087](1)1964/69Flerov
105DubnioDb7, 5[262.1138](1)1967/70Flerov
106SeaborguioSg7, 6[263.1182](1)1974Flerov
107BohrioBh7, 7[262.1229](1)1976Oganessian
108HassioHs7, 8[265](1)1984GSI (*)
109MeitnerioMt7, 9[266](1)1982GSI
110DarmstadtioDs7, 10[269](1)1994GSI
111RoentguenioRg7, 11[272](1)1994GSI
112CopernicioCn7, 12[285](1)1996GSI
113NihonioNh7, 13[284](1)2004JINR (*), LLNL (*)
114FlerovioUuq7, 14[289](1)1999JINR
115MoscovioUup7, 15[288](1)2004JINR, LLNL
116Livermorio o FlyoroviumUuh7, 16[290](1)2006JINR, LLNL(**)
117TenesoUus7, 17(1)2009JINR
118OganesónUuo7, 18[294](1)2006JINR, LLNL(**)
Cerrar

(**)O descubrimiento de l'elemento 118 por un equipo d'o Lawrence Berkeley National Laboratory en 1999 fue dimpués retractau porque no se podio repetir de nuevas o experimento. Retractación d'o LBNL por o escubrimiento de 1999. Experimento de JINR/LLNL (2005)

Acronimos incluyius en a tabla

  • GSI, Gesellschaft für Schwerionenforschung (Sociedat t'a Investigación d'Ions Pesatos), Wixhausen, Darmstadt, Alemania
  • JINR, Joint Institute for Nuclear Research (Instituto Unito t'a Investigación Nucleyarñ), Dubna, Moskvá Oblast, Rusia
  • LLNL, Lawrence Livermore National Laboratory (Laboratorio Nacional Lawrence de Livermore) Livermore, California, Estados Unitos
  • LBNL, Lawrence Berkeley National Laboratory (Laboratorio Nacional Lawrence de Berkeley) Berkeley, California, Estados Unitos

Notas sobre a tabla

  • Plantilla:Fnb L'elemento no tiene un nuclioide estable, y a valura entre gafez, (por eixemplo, [209]), indica o numero masico de l'isotopo d'ixe elemento con mayor durada.
  • Plantilla:Fnb A composición isotopica de bels elementos presents en bels fragmentos cheolochicos puet cambear d'a que se da en a tabla.
  • Plantilla:Fnb A composición isotopica puet cambear en os materials comercials, por o que o peso atomico puede cambiar significativament.
  • Plantilla:Fnb A composición isotopica de cuantos metals terrestres que amenistan una precisión mayor en o suyo peso atomico no se puede dar.
  • Plantilla:Fnb O peso atomico d'o litio comercializau puede variar entre 6.939 y 6.996.

Procedencia d'os nombres d'elementos químicos

Os nombres d'os elementos proceden d'os suyos nombres en griego, latín, anglés u levan o nombre d'o suyo escubridor u ciudat en que s'escubrioron.

  • Hidrocheno (H): d'o griego ‘chenerador d'augua’.
  • Helio (He): de l'atmosfera d'o Sol (o dios griego Helios). S'escubrió por primera vegada en o espectro d'a corona solar mientres un eclipse en 1868, encara que a mayoría d'os cientificos no lo acceptoron dica que se isoló en a Tierra.
  • Litio (Li): d'o griego lithos, ‘roca’.
  • Berilio (Be) de beriio, esmeralda de color verda.
  • Boro (B): de l'arabe buraq.
  • Carbonio (C): carbón.
  • Nitrocheno (N): en griego nitrum, ‘chenerador de nitratos’
  • Oxicheno (O): en griego ‘chenerador d'oxidos’ (oxys).
  • Flúor (F): d'o latín fluere.
  • Neón (Ne): nuevo (d'o griego neos).
  • Sodio (Na): d'o latín sodanum (sosa). O símbolo Na viene d'o latín nátrium (nitrato de sodio).
  • Magnesio (Mg): de Magnesia, comarca de Tesalia (Grecia).
  • Aluminio (Al): d'o latín alumen.
  • Silicio (Si): d'o latín sílex, silice.
  • Fosforo (P) d'o griego phosphoros, ‘portiador de luz’ (o fosforo emite luz en a escuridat porque se crema en combinar-se lentament con l'oxicheno de l'aire).
  • Ixufre (S) d'o latín sulphurium.
  • Cloro (Cl) d'o griego chloros (amariello verdoso).
  • Argón (Ar) d'o griego argos, ‘inactivo’ (debiu a que os gases nobles son poco reactivos).
  • Potasio (K): de l'anglés pot ashes (‘cenisas’), ya que as cenisas de bellas plantas son ricas en potasio. O simbolo K proviene d'o griego kalium.
  • Calcio (Ca) d'o griego calx, ‘calsina’. A calsina ye formada por Ca2CO3.
  • Escandio (Sc) de Scandia (Escandinavia).
  • Titanio (Ti): d'os Titans, os primers fillos d'a Tierra segunte a mitolochía griega.
  • Vanadio (V): d'a diosa escandinava Vanadis.
  • Cromo (Cr): d'o griego chroma, ‘color’.
  • Manganés (Mn): de magnes, magnetico.
  • Fierro (Fe): d'o latín ferrum.
  • Cobol (Co): segunte una versión, proviene d'o griego kobalos, ‘mina’. Unatra versión diz que provién d'o nombre d'un espritu maligno d'a mitolochía chermanica.
  • Niquel (Ni): provién d'o termino sueco koppar nickel y de l'alemán kupfer nickel, ‘arambre d'o dimonio Nick’ u arambre falso (metal que amaneix en as menas d'arambre, pero no pas ye arambre).
  • Arambre (Cu): d'o latín aeramen, bronce.
  • Zinc (Zn): de l'alemán zink, voz d'orichen fosco.
  • Galio (Ga): de Gallia (nombre latín de Francia).
  • Chermanio (Ge): de Chermania (nombre latín d'Alemanya).
  • Arseni (As): arsenikon, orpiment (auripigmentum) amariello.
  • Selenio (Se): de Selene (nombre griego d'a Luna).
  • Bromo (Br): d'o griego bromos, ‘hedor’.
  • Criptón (Kr): d'o griego kryptos, ‘oculto, secreto’.
  • Rubidio (Rb): d'o latín rubidius, royo muit intenso (a la flama).
  • Estroncio (Sr): de Strontian, ciudat d'Escocia.
  • Itrio (Y): de Ytterby, pueblo de Suecia.
  • Zirconio o Zirconio (Zr): de l'arabe zargun, ‘color dorau’.
  • Niobio (Nb): de Níobe (filla de Tantalo).
  • Molibdeno (Mo): de molybdos, ‘plumo’. (Pareixe que os primers quimicos creyeban que yera mena de plumo).
  • Tecnecio (Tc): de technetos, ‘artificial’, porque fue un d'os primers sintetizaus.
  • Rutenio (Ru): d'o latín Ruthenia (nombre romano de Rusia).
  • Rodio (Rh): d'o griego rhodon, color rosau.
  • Paladio (Pd): d'a diosa griega d'a sabiduría, Palas Atena.
  • Archent (Ag): d'o latín argentum.
  • Cadmio (Cd): d'o latín cadmia, nombre antigo d'o carbonato de cinc. (Probablement porque cuasi tot lo cadmio industrial s'obtiene como subproducto en o refinau d'os minerals de cinc).
  • Indio (In): debiu a la color indigo que se veye en o suyo espectro.
  • Estanyo (Sn): d'o latín stannum.
  • Telurio (Te): de tel-lus, ‘tierra’.
  • Antimonio (Sb): d'o latín antimonium. El símbolo Sb, del latín stibium.
  • Yodo (I): d'o griego iodes, violeta.
  • Xenón (Xe): d'o griego xenon, ‘forano, raro’.
  • Cesio (Cs): d'o latín caesius, color azul celeste.
  • Bario (Ba): d'o griego barys, ‘pesau’.
  • Lantanio (La): d'o griego lanthanein, ‘chacer oculto’.
  • Cerio (Ce): por l'asteroide Ceres, descubierto dos anyos antis que l'elemento O cerio metalico se troba mas que mas en una aliación de fierro que se fa servir en as piedras d'os briquez.
  • Praseodimio (Pr): de prasios, ‘verde’, y dídymos, ‘chemelo’.
  • Neodimio (Nd): de neos-dýdimos, ‘nuevo chemelo (d'o lantanio)’.
  • Prometio (Pm): d'o dios griego Prometeu.
  • Samario (Sm): d'o ruso samerskite (`mineral de samario´).
  • Europio (Eu): d'Europa.
  • Gadolinio (Gd): d'o finés Gadolin (antroponimo).
  • Terbio (Tb): de Ytterby, lugar de Suecia.
  • Disprosio (Dy): d'o griego dysprositos, de dificil acceso.
  • Holmio (Ho): de Holmia (nombre latín d'Estocolmo).
  • Tulio (Tm): de Thule, nombre antigo de Escandinavia.
  • Lutecio (Lu): de Lutetia, antigo nombre de París.
  • Hafnio (Hf): de Hafnia, nombre latín de Copenaguen.
  • Tantalo (Ta): de Tantalo, un personache d'a mitolochía griega.
  • Tungsteno (W): d'o sueco tung sten, ‘piedra pesada’.
  • Renio (Re): d'o latín Rhenus (nombre latín d'o Rin).
  • Osmio (Os): d'o griego osme, olor (debito a la pudor que fa o OsO4).
  • Iridio (Ir): d'o iris.
  • Oro (Au): d'aurum, ‘aurora resplandecient’.
  • Platín' (Pt): d'o castellano platina, ‘lamina d'archent’.
  • Mercurio (Hg): o suyo nombre se debe a la planeta d'o mismo nombre, pero a suya abreviadura ye Hg porque Dioscorides le deciba «archent acuatico» (en griego hydrárgyros, hydra: ‘augua’, gyros: ‘archent’).
  • Talio (Tl): d'o griego thallos, tallo.
  • Plumo (Pb): d'o latín plumbum.
  • Bismuto (Bi): de l'alemán weisse masse, masa blanca.
  • Polonio (Po): de Polonia, en honor a o país d'orichen de Marie Curie, co-descubridora de l'elemento, chunto con o suyo mariu Pierre.
  • Astato (At): d'o griego astatos, instable.
  • Radón (Rn): de l'anglés radium emanation (‘emanación radiactiva’).
  • Francio (Fr): de Francia.
  • Radio (Ra): d'o latín radius, ‘rayo’.
  • Actinio (Ac): d'o griego aktinos, ‘rayo’.
  • Torio (Th): de Thor, dios d'a guerra escandinavo.
  • Protactinio (Pa): d'o griego protos (primer) y actinium (nombre latín de l'actinio).
  • Uranio (U): d'a planeta Urano.
  • Neptunio (Np): d'a planeta Neptuno.
  • Plutonio (Pu): d'o planetoide Plutón.
  • Americio (Am): d'America.
  • Curio (Cm): en honor de Pierre y Marie Curie.
  • Berkelio (Bk): de Berkeley, a on se troba una important universidat californiana.
  • Californio (Cf): d'o estau estausunidense de California.
  • Einsteinio (Es): en honor d'Albert Einstein.
  • Fermio (Fm): en honor d'Enrico Fermi.
  • Mendelevio (Md): en honor d'o quimico ruso Dmitri Ivánovich Mendeléiev, precursor de l'actual tabla periodica.
  • Nobelio (No): en honor d'Alfred Nobel.
  • Laurencio (Lr): en honor d'E. O. Lawrence.
  • Rutherfordio (Rf): en honor a Ernest Rutherford, cientifico colaborador d'o modelo atomico y fisica nucleyar.
  • Dubnio (Db): en honor a o Joint Institute for Nuclear Research, un centro de investigación ruso localizado en Dubna.
  • Seaborguio (Sg): en honor a Glenn T. Seaborg.
  • Bohrio (Bh): en honor a Niels Bohr.
  • Hassio (Hs): se debe a o estau alemán de Hesse a on se troba o grupo d'investigación alemán Gesellschaft für Schwerionenforschung (GSI).
  • Meitnerio (Mt): en honor a Lise Meitner, matematica y fisica d'orichen austriaco y sueco.
  • Darmstadtio (Ds): en honor a lo puesto a on fue descubierto, Darmstadt, a on se localiza o GSI.
  • Roentguenio (Rg): en honor a Wilhelm Conrad Roentgen, descubridor d'os rayos X.

A partir d'o numero atómico 112, se nombra a os elementos con a nomenclatura temporal d'a IUPAC, an que a cada elemento le corresponde como nombre o suyo numero en latín.

Se veiga tamién

Vinclos externos

Referencias

F. Rodés Orquín. Proposa d'una metodolochía lesicochica de l'aragonés estándar ta zenzias esperimentals con un eixemplo: a tabla periodica d'os elementos, en Luenga & fablas, num 8-9 (2004-2005). Consello d'a Fabla Aragonesa. ISSN:1137-8328.


Más información Elementos quimicos ...
Elementos quimicos
Tabla periodica | Nombre | Simbolo atomico | Numero atomico
Grupos:   1 -  2 -  3 -  4 -  5 -  6 -  7 -  8 -  9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18
Periodos:  1  -  2  -  3  -  4  -  5  -  6  -  7
Series:   Metals alcalins  -  Alcalinoterrios  -  Lantanidos  -  Actinidos  -  Metals de transición  -  Metals d'o bloque p  -  Metaloides  -  No metals  -  Halochenos  -  Gases nobles
Bloques:  bloque s  -  bloque p  -  bloque d  -  bloque f  -  bloque g
Cerrar
Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.