Stickstoff

Stickstoff (latiin. Nitrogenium) isch e chemischs Elimänt mit dr Ornigszaal 7 und em Sümbool N. Es läitet sich vo dr latiinische Bezäichnig nitrogenium ab (vo altgriech. νιτρον nitron „Laugesalz“ und γενος genos „Häärkumft“). Die dütschi Bezäichnig Stickstoff erinneret draa, ass molekulare Stickstoff Flamme uslöscht („verstickt“) oder ass in räinem Stickstoff Lääbewääse versticke. Im Periodesüsteem stoot s in dr fümfte Hauptgruppe oder Stickstoffgruppe und in dr zwäite Periode.

Walänzstrichformle vom N₂-Molekül

Äigeschafte
[He] 2s2 2p3 7 N Periodesüsteem
Allgemäin
Name, Sümbol, Ordnigszaal	Stickstoff, N, 7
Serie	Nitmetall
Gruppe, Periode, Block	15, 2, p
Usgsee	Farbloses Gas
CAS-Nummere	7727-37-9
ATC-Kod	V03AN04
Massenaadäil an dr Ärdhülle	0,03 %[1]
Atomar [2]
Atommasse	14,0067 (14,00643 – 14,00728)[3][4] u
Atomradius (berächnet)	65 (56) pm
Kowalänte Radius	71 pm
Van-der-Waals-Radius	155 pm
Elektronekonfigurazioon	[He] 2s2 2p3
1. Ionisierigsenergii	1402,3 kJ/mol
2. Ionisierigsenergii	2856 kJ/mol
3. Ionisierigsenergii	4578,1 kJ/mol
4. Ionisierigsenergii	7475 kJ/mol
5. Ionisierigsenergii	9444,9 kJ/mol
Physikalisch [5]
Aggregatzustand	gasförmig
Modifikazioone	1
Kristallstruktur	hexagonal
Dichdi	1,250 kg/m3[6] bi 273,15 K
Magnetismus	diamagnetisch (${\displaystyle \chi _{m}}$ = −6,7 · 10−9)[7]
Schmelzpunkt	63,05 K (−210,1 °C)
Chochpunkt	77,15 K[8] (−196 °C)
Molars Volume	(fest) 13,54 · 10−6 m3/mol
Verdampfigswermi	5,58 kJ/mol[8]
Schmelzwermi	0,36 kJ/mol
Schallgschwindigkäit	333,6 m/s bei 298,15 K
Spezifischi Wermkapazideet	1040 J/(kg · K) bei 298 K
Wermiläitfähigkäit	0,02583 W/(m · K)
Chemisch [9]
Oxidazionszueständ	−3, −2, −1, 1, 2, 3, 4, 5
Oxid (Basizidäät)	N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5 (stark sauer)
Elektronegatividäät	3,04 (Pauling-Skala)
Isotop
Isotop NH t1/2 ZA ZE (MeV) ZP 13N {syn.} 9,965 min ε 2,220 13C 14N 99,634 % Stabil 15N 0,366 % Stabil 16N {syn.} 7,13 s β− 10,419 16O
Witeri Isotop lueg Liste vo de Isotop
NMR-Äigeschafte
Spin γ in rad·T−1·s−1 Er(1H) fL bei B = 4,7 T in MHz 14N 1 1,934 1,01 ·10 −3 7,224 (2,348 T) 15N 1/2 −2,712 3,85 · 10 −6 10,133 (2,348 T)
Sicherhäitshiiwiis
GHS-Gefaarstoffkennzäichnig [6] Achtung H- und P-Sätze H: 280 P: 403 [6]
Sowit wie mööglig und gebrüchlig, wärde SI-Äihäite verwändet. Wenn nüt anders gschriibe isch, denn gälte d Daate, wo aagee si, bi Standardbedingige.

Elementar chunnt dr Stickstoff nume in dr Form vo zwäiatomige Molekül vor (molekulare Stickstoff, au Distickstoff, Summeformle N₂); er isch mit 78 % dr Hauptbestanddäil vo dr Luft. In dr Ardkruste chunnt anorganisch bundnige Stickstoff sälte vor; vo Bedeutig isch er nume in Salpetervorkomme.

Im Lauf vo dr Evoluzioon het sich e Stickstoffkräislauf vo de Ökosüsteem usbildet: As Bestanddäil vo Protein und vile andere Naturstoff isch dr Stickstoff essenziell für Lääbewääse, won en im ene energiiintensive Brozäss (Stickstofffixierig) organisch binde und eso nutzbar mache. Das bassiert zum Bischbil enzymatisch am ene Eisen-Schwefel-Cluster, won e Kofaktor vom Enzym Nitrogenase isch.

Litratuur

• Markus Bernhardt-Römermann, Jörg Ewald: Einst zu wenig, heute zuviel: Stickstoff in Waldlebensgemeinschaften. Gefahrstoffe – Reinhaltung der Luft 66(6), S. 261–266 (2006), ISSN 0949-8036.
• Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente – das Periodensystem in Fakten, Zahlen und Daten. S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3

Weblingg

 Commons: Stickstoff – Sammlig vo Multimediadateie