Paläozoikum

S Paläozoikum, au Ärdaltertum gnännt, isch s eltscht vu dr drej Ärdzytalter (Äre), wu s Äon Phanerozoikum dryy yydeilt wird in dr geologische Zytskala. S umfasst dr Zytruum vu ca. 542 Millione Johr bis ca. 251 Millione Johr vor hit. Noch em Paläozoikum chunnt s Mesozoikum (Ärdmittelalter).

Ärathem	Syschtem	Serie	≈ Alter (mya)
hecher	hecher	hecher	jinger
Paläo- zoikum	Perm	Lopingium	260,4–251
		Guadalupium	270,6–260,4
		Cisuralium	299–270,6
	Karbon	Pennsylvanium	318,1–299
		Mississippium	359,2–318,1
	Devon	Oberdevon	385,3–359,2
		Mitteldevon	397,5–385,3
		Unterdevon	416–397,5
	Silur	Pridolium	418,7–416
		Ludlowium	422,9–418,7
		Wenlockium	428,2–422,9
		Llandovery	443,7–428,2
	Ordovizium	Oberordovizium	460,9–443,7
		Mittelordovizium	471,8–460,9
		Unterordovizium	488,3–471,8
	Kambrium	Furongium	499–488,3
		3. Serie	510–499
		2. Serie	521–510
		Terreneuvium	542–521
diefer	diefer		elter

Yydeilig vum Paläozoikum

Stellig vum Paläozoikum im Phanerozoikum:

• Äon: Phanerozoikum (542–0 mya)
  • Ära: Känozoikum (Ärdnejzyt) (65,5–0 mya)
  • Ära: Mesozoikum (Ärdmittelalter) (251–65,5 mya)
  • Ära: Paläozoikum (Ärdaltertum) (542–251 mya)

S Paläozoikum wird in die Syschtem unterglideret (obe s jingscht, unte s eltscht):

• • Ära: Paläozoikum (542–251 mya)
    • Syschtem: Perm (299–251 mya)
    • Syschtem: Karbon (359,2–299 mya)
    • Syschtem: Devon (416–359,2 mya)
    • Syschtem: Silur (443,7–416 mya)
    • Syschtem: Ordovizium (488,3–443,7 mya)
    • Syschtem: Kambrium (542–488,3 mya)

D Periode Perm, Karbon un Devon bilde s Jungpaläozoikum, d Periode Silur, Ordovizium un Kambrium s Altpaläozoikum.

Vor em Kambrium lyt s sogännt Präkambrium; s umfasst d Äone ab dr Entstehig vu dr Ärd vor ca. 4.600 mya bis zum Aafang vum Paläozoikum. Des sind s Proterozoikum (2.500–542 mya), s Archaikum (4.000–2.500 mya) un s Hadaikum. (4.600–4.000 mya).

Läbe im Paläozoikum

S Paläozoikum fangt aa mit em Ufdrätte vu chleine, hertschalige Fossilie, dr sognännte small shelly fauna, in dr Stapfle vum Tommotium an dr Basis vum Kambrium. Im Kambrium hän si fascht alli Stämm vum Dierryych entwicklet, wu s hite git.

S Läbe isch am Aafang bschränkt gsi uf d Ozean. Erschti Riffbildner sin Algebildige (Stromatolithe) gsi, wu scho us em Präkambrium bekannt sin. Aber scho im mittlere Ordovizium bilde sich greßeri, komplexeri Riff. Am Änd vum Ordovizium chunt s zytglyych mit dr oberordovizische Veryysig zuen eme Masseuusstärbe. Us em Silur isch e vilgstaltigi marini Riffgmeinschaft bekannt (Stromatopore, Koralle, Bryozoe). Iberräscht vu dr erschte silurische Landbflanze (Psilophyta) sin üiberliferet, d Bflanze hän dr Gump uf s Land wahrschyns scho frieje im spote Ordovizium vollzoge.

Im Devon hän sich d Riffgmeinschafte wyter etnwicklet. Z Dytschland sin vor allem d Chalchmuelde in dr Eifel un im Sauerland e Byschpel doderfir. Us oberdevonische Schichte goht firi, ass au d Dierwält scho s Land eroberet gha het: di erschte Amphibie sin iberliferet, wu zmindescht deilwyys uf em Land gläbt hän. Im Oberdevon het s wider e groß Masseuusstärbe gee, wu vil marini Läbewäse verschwunde sin.

Im Karbon un Perm sin d Kontinänt scho vun ere vilfältige Fauna bewohnt un mit Wälder bewachse gsi. D Fossilie findet mer hite in dr Steichohleflez. Vor allem Arthopode hän in dr suustoffryyche Atmosphäre vum Karbon zem Deil gigantischi Uusmaß entwicklet, zem Byschpel Insekte wie dr Deifelsnagel Meganeura, wu im fycht-warme Klima vu dr Moos gläbt het. Di greschte Dier uf em Land im Perm sin d Therapside gsi, friejer au „sugerähnligi Reptilie“ gnännt.

Am Änd vum Paläozoikum, im obere Perm, het s grescht Masseuusstärb in dr Ärdgschicht gee. Iber e Zytruum vu rund zeh Millione Johr sin 75 un 90 Prozänt vu allne Arte uusgstorbe, wu s dodemol gee het. D Goniatite, d Vorlaifer vu dr Ammonite, wu speter im Mesozoikum eso erfolgryych gsi sin, sin au fascht uusgstorbe, nume zwei oder drej Arte hän d Krise im Perm iberläbt bis in Trias, wu derno chuu isch. D Trilobite, wu syter em Kambrium wyt verbreitet gsi sin, sin vollständig uusgstorbe, un au vil anderi Arte hän dää Yyschnitt nit iberläbt.

Geologischi Befund spräche fir e Veränderig vum Klima as megligi Ursach vu däm Wandel. D Polregione sin im Perm vu Kontinänt deckt gsi, wu sich großi Inlandyysmasse bildet hän. S geografisch Verbreitigsbiet vu vil tropische Arte, wu Wermi bruche, isch uf d Tethys bschränkt gsi, e golfartig Meer, wu vu Oschte här in dr Superkontinänt Pangaea yynegragt isch.

Literatur

• Steven M. Stanley: Wendemarken des Lebens, Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 1998, ISBN 3-8274-0475-4

Weblink

• International Chronostratigraphic Chart 2020/03

S paleomap-project uf http://www.scotese.com bietet plattetektonischi Rekonschtruktione vu dr Kontinäntaaornig im Paläozoikum:

• Kambrium: http://www.scotese.com/newpage12.htm
• Ordovizium: http://www.scotese.com/newpage1.htm
• Silur: http://www.scotese.com/newpage2.htm
• Devon: http://www.scotese.com/newpage3.htm
• Karbon: https://web.archive.org/web/20100702114906/http://www.scotese.com/late.htm
• Perm: http://www.scotese.com/newpage5.htm

Normdate: GND: 4130860-8 | LCCN: sh85097138

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Paläozoikum“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.