From Wikipedia, the free encyclopedia
D Insekte (Insecta) si die arteriichsti Klass vo de Gliiderfüesser (Arthropoda) und au die arteriichsti Klass vo de Dier überhaupt. Mindestens 80 Prozänt vo de bekannte Dierarte oder vil meh as e Million Arte ghöre drzue. Noch verschiidene Hochrächnige dänkt mä allerdings, ass es e Vilfachs vo däm siig, und ass vor allem in de tropische Rägewälder no Millione vo unentdeckte Arte läbe. Fossil löön sich Insekte zum erste Mol im Devon oder vor öbbe 400 Millione Johr nochwiise.
| Insekte | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Honigbeieli (Apis mellifera) | ||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Wüsseschaftlige Name | ||||||||||||
| Insecta | ||||||||||||
| Underchlass | ||||||||||||
|
Dr Name „Insekt“ isch im 18. Johrhundert us em latiinische insectum iidütscht worde. Das ghört zu in-secare = „iischniide“ und bedütet aso eigetlig „igschnittnigs (Dier)“, was sich uf d Körperdeil bezieht, wo stark vonenander abgsetzt si. Es isch e Lehnübersetzig vom griechische éntomon = „Insekt“ (zu entémnein = „iischniide“), was sich hüt in Begriff wie dr Entomologii (Insektekund) spieglet. Dr Begriff „Kerbdier“ goht uf e dütsch Schriftsteller Philipp vo Zese zrugg. Früehner isch au dr wüsseschaftlig Name Hexapoda (griechisch für „Sächsfüesser“) bruucht worde, wo hüte für en übergordneti Gruppe reserviert isch.
Drei Gruppe, wo traditionell as Urinsekte zu de Insekte zehlt worde si, d Springschwänz (Collembola), d Doppelschwänz (Diplura) und d Beitastler (Protura) gälte hüt nüme as eigentligi Insekte. Si wärde zsämme mit dene innerhalb vo dr übergordnete Gruppe vo de Sechsfüesser (Hexapoda) gfüehrt. D Hexapoda wie au d Insekte as sonigi gälte ufgrund vo ihre typische Merkmol (Apomorphie) as gsichereti Taxa. Die datsächlig Schwöstergruppe vo de Insekte innerhalb vo de Hexapoda isch allerdings umstritte.
D Insekte wärde hüfig au as Freichiifler (Ectognatha) de Sackchiifler (Entognatha) gegenüber gstellt, wo us dr Taxa vo de Urinsekte bestöhn. Si hai als wichtigsti Merkmol e Geisselantenne mit eme Grundglied (Scapus) und eme Pedicellus mit eme Johnstonsche Organ. Die eigentligi Geissle goht uf s ursprünglig dritte Gliid vo dr Antenne zrugg, wo sich in en underschiidligi Zahl vo Geisselsegmänt ufdeilt het. Wiiteri Apomorphie si die rückwärtige Est vom Tentorium, ere Skelettstruktur im Chopf, paarigi Chralle am Praetarsus mit ere glänkige Verbindig zun em. Au dr Tarsus, wo primär in fümf Tarsegliider gliideret isch, und d Umbildig vo de hindere Abdominalextremitäte zu Gonopode und deren ihre Deil am Legapparat (Ovipositor) vo de Wiibli wird as jungs Merkmol agluegt. S Merkmol, wo ursprünglig dr Name ge het, die freiligende Chiifer, isch drgege en ursprüngligs Merkmol (Plesiomorphii), wo scho bi de gemeinsame Vorfahre vo de Chräbsdier, Hundertfüessler, Duusigfüessler und Hexapoda vorhande gsi isch.
Innerhalb vo de Insekte wärde in dr klassische Systematik hüte je noch dr Quelle underschiidligi Zahle vo Underklasse, Überornige und Ornige underschiide. Das hängt mit dr datsächlige Verwandtschaft vo de Insektegruppe underenander, wo deilwiis no nig verstande wärde, zsämme und mit dr unterschiidlige Asicht vo de Beschriiber über d Aaornig innerhalb von ere klassische Hierarchiibeschriibig.
S phylogenetische System vo de Insekte basiert vor allem uf allgemeine Merkmol vom Körperbau, vo de Flügel, de Extremitete und de Muulwärkzüüg. E wichtigs Merkmol isch usserdäm d Form vo dr Entwicklig, wo die Holometabole Insekte, won e vollständigi Metamorphose und Pupperueh duuremache, vo de ursprünglichere Insekte abgränzt. Au wenn s an vile Stelle vom System no Unklarheite über die gnaui Zueornig git, isch System noch em Bernhard Klausnitzer vo 1996 vo de meiste akzeptiert:
────Insekte
├──Felsespringer
└──Dicondylia
├──Fischli
└──Fluginsekte
├──Eidagsfliege
└──Metapterygota
├──Libelle
└──Neuflügler
├──Paurometabola
│ ├──N.N.
│ │ ├──Steifliege
│ │ └──Tarsespinner
│ │
│ └──Orthopteromorpha
│ ├──Blattoptiformia
│ │ ├──Grilleschabe
│ │ └──N.N.
│ │ ├──Ohrewürm
│ │ └──Blattopteroida
│ │ ├──Fangschrecke
│ │ └──Blattodea
│ │ ├──Schabe
│ │ └──Termite
│ └──Orthopteroida
│ ├──Langfüehlerschrecke
│ └──Caeliferoida
│ ├──Churzfüehlerschrecke
│ └──N.N.
│ ├──Gladiatore
│ └──Gspängstschrecke
│
└──Eumetabola
├──Paraneoptera
│ ├──Bodelüüs
│ └──Acercaria
│ ├──Psocodea
│ │ ├──Staublüüs
│ │ └──Tierlüüs
│ └──Condylognatha
│ ├──Franseflügler
│ └──Schnabelkerfe
└──Holometabola
├──N.N.
│ ├──Netzflüglerartigi
│ │ ├──Kamelhalsfliege
│ │ └──N.N.
│ │ ├──Grossflügler
│ │ └──Netzflügler
│ └──Coleopteroida
│ ├──Chäfer
│ └──Fächerflügler
└──N.N.
├──Huutflügler
└──Mecopteroida
├──Amphiesmenoptera
│ ├──Chöcherfliege
│ └──Summervögel
└──Antliophora
├──Schnabelfliege
└──N.N.
├──Zweiflügler
└──Flöh
 |
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Insekten“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
