From Wikipedia, the free encyclopedia
De Christian Schmutz (* 19. Februaar 1970 z Taafersch) isch en Schwyyzer Schurnalischt, Schriftsteler, Tialäktoloog und Kultuurtëëter.
Dialäkt: Züritüütsch |
De Schmutz isch im fryburgische Seisebizirk uufgwachse und hät a der Uniwërsitëët Fryburg Gërmanischtik und Komunikazioonswüsseschaft gstudiert. Abgschlosse hät er 1995 mit em Lizänziaat. Hütt wont er i de Stadt Fryburg.
Pruefflich isch er syt em Jaar 2000 Täilzyyt-Redakter bi de «Fryburger Naachrichte» und syt 2006 – zäme mit em Markus Gasser und em André Perler – Täilzyyt-Mundaartredakter bim Radio SRF. Si sind under anderem verantwoortlich für d Sändig «Schnabelweid».
De Schmutz schryybt näbed schurnalischtische Täggscht au Büecher und Slam Poetry. Äine vo syyne Romään und zwee vo syyne Spoken-Word-Täggscht sind dezue anen uf Toonträäger usechoo.
Drüberusen isch er der Iniziaator vom Gaschtro- und Kultuurprojäkt Wier Seisler, wo 2011 de Taaferscher Gaschthoof St. Martin übernaa hät. Syt 2012 isch er de Presidänt vo dëm sym Kultuurbiräich. Und als Verträtter vo dëm Projäkt sitzt er au im Voorstand vom Veräin «Marke Senseland», wo d Plattform und s Label «seisler.swiss» träit – daas sell de Seisebizirk und syni Projäkt und Dienschtläischtigen as Margge bikannter machen und fördere.
De Schmutz isch hütt dëë Spezialischt für s Seislertüütsch, de hööchschtalemanisch Tialäkt, wo im ganze Seisebizirk, z Gurmus im Seebizirk und zum Täil i de Stadt Fryburg gredt wird. Zäme mit em Walter Haas hät er s über 700syytig Seislertüütsch Wöörterbuech uusgschaffet – s Konzäpt isch vom Haas gsyy, und de Schmutz häts dänn realisiert. S Seislertüütsch Wöörterbuech isch s wüsseschaftlichscht vo alne schwyyzertüütsche Regionaalwöörterbüecher und hät daademit en nöie Standard gsetzt. Näbed de Dissertazioon vom Walter Henzen vo 1927 isch es s wichtigscht Wëërch zu dëre Mundart. Syts im Jaar 2000 s eerscht Maal usechoo isch, häts scho zwoo Nöiuuflaage ggëë.
Syt 2010 schryybt de Schmutz all Monet für s Seisler-Museeum z Taafersch öppis über e seislertüütsches Woort, wo dänn uf de Homepage vom Museeum as «Wort des Monats» publiziert wird. Vo 2012 bis 2015 hät er au i de Fryburger Naachrichte über spraachlichi Theeme plogget. Und für d Promoting-Syyte fribourg.ch hät er en witzige Seislertüütsch-Crashkurs fabriziert. Und 2019 isch s Buech Gang ga ggùgge. Senslerdeutsch endlich verstehen usechoo.
De Schmutz hät zwee hischtoorischi Romään gschribe, nämli «Als die Nachtvögel kreisten» (2007 – scho i dritter Uuflaag dusse) und «Bachab. Falli Hölli verschwindet» (2012). S Materiaal für e wyyters Buech, «Spiegelbilder. Lebensgeschichten aus Freiburg» (2014), hät er zäme mit em Daniel Fasel nach de Metoode vo der Oral History zämeträit. I syneren eerschte Verzelig, D Seisler hiis böös (2017), schrybt er über d Tüütschfryburger im Seise-Bizirk, wo sich alewyyl müend weere – gäge di refermierte Bëërner und gäge di wältsche Fryburger.[1]
Dezue anen isch er Ko-Autoor vo vier Theaaterstuck (zäme mit em Mark Kessler), und au Kaländergschichte, Ggabaré- und Liedertäggscht hät er verfasst.
Aktyyv debyy isch de Schmutz wyyters i de Slam-Poetry-Szeene. Wil syyni Täggscht uf Seislertüütsch sind, säit er vo sich sälber, er sei en Slämsler (zämezogen us Släm-Seisler). Syt 2009 schryybt und prësentiert er all Jaar äis bis zwäi söttigi Spoken-Word-Projäkt. En ganzen Aabig gfüllt hät «Senslerdeutsch soundet richtig» (2010), und e bsunderi Stoossrichtig händ dänn wider «Sprachspielereien am Röstigraben» (2014) und «Mundart für Welsche» (2015) ghaa.
Tialäktoloogischs
Romään und Verzelige
Verzelige
Oral History
Theaaterstuck
Spoken-Word-Projäkt
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.