ß

ß (uitgespreek as Eszett [ɛsˈt͜sɛt], ook scharfes S of Scharf-S ("stemlose s") genoem) is 'n letter van die Duitse alfabet en die enigste wat uitsluitlik in die Duitse taal voorkom. Dit het oorspronklik uit die ligatuur of koppelletter tussen die lang ſ ('n variant van die letter s) en 'n grafiese variant van die letter z ontstaan.

Die letter ß in verskillende lettertipes

Die ß is 'n medeklinkerletter waarmee die stemlose s-klank (stemlose alveolare frikatief, in die internasionale fonetiese alfabet: [s]) weergegee word. Tans word die ß uitsluitlik in die Duitse skryftaal gebruik, met uitsondering van Switserland en Liechtenstein waar dit gereeld deur ss vervang word (behalwe in publikasies wat op die hele Duitse taalgebied gemik is).^[1] Die Duitssprekende minderhede in België,^[2] Denemarke (Noord-Sleeswyk)^[3] en Italië (Suid-Tirool)^[4] gebruik die „ß“ in hul skryftaal volgens die spelreëls van Duitsland, Oostenryk en Luxemburg.^[5] Dieselfde geld vir Duitssprekende Namibiërs.

Met die Duitse spellingshervorming van 1996 is die voorheen onreëlmatige spelling van ß en ss by die uitspraak aangepas. Tans kan die ß slegs op 'n lang klinker of 'n diftong volg (soos byvoorbeeld in Fuß, Spaß, weiß). Kort klinkers vereis nou die ss-spelling (muss, Fass, Russland - voor 1996: muß, Faß, Rußland).

Alhoewel die ß tans in ander tale, insluitende Afrikaans en Engels, nie meer gebruik word nie, het dit as ſs-ligatuur nog tot in die 18de eeu deel uitgemaak van 'n aantal alfabette, waaronder Sweeds. In baie middeleeuse, maar ook in moderne dokumente kom 'n teken, wat baie op die letter ß lyk, as afkorting vir sch voor, byvoorbeeld vir die geldeenheid Schilling.

Tot op 29 Junie 2017 was die ß die enigste letter in die Duitse alfabet sonder 'n amptelike hoofletter.^[6]

Verwysings

1. "Schweizerische Bundeskanzlei: Leitfaden zur deutschen Rechtschreibung. Derde uitgawe 2008". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Oktober 2013. Besoek op 8 April 2014.
2. Deutschsprachige Gemeinschaft in Belgien: Zuständigkeiten
3. "Webtuiste van die Duitstalige dagblad „Der Nordschleswiger" (Denemarke)". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Desember 2007. Besoek op 8 April 2014.
4. "Landmaus Nr 12". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Oktober 2016. Besoek op 8 April 2014.
5. "Mady Delvaux-Stehres, minister van onderwys en beroepsopleiding: Communiqué – Neuregelung der deutschen Rechtschreibung im luxemburgischen Schulsystem, 3 Augustus 2005". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Oktober 2011. Besoek op 8 April 2014.
6. Rat für deutschte Rechtschreibung. "Amtliches Regelwerk der deutschen Rechtschreibung aktualisiert (Pressemitteilung)" (PDF) (in Engels). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 13 November 2018. Besoek op 29 Junie 2017.