Wannie Carstens

Wannie Carstens (11 Maart 1952 – ) is ’n Afrikaanse taalkundige, professor en direkteur van tale aan die Noordwes-Universiteit. Hy was ook voorsitter van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns (2011-2014) en die Afrikaanse Taalraad en dien op die bestuur van verskeie ander organisasies. As skrywer is hy verantwoordelik vir studies oor die taalkunde en die geskiedenis van Afrikaans.

Lewe en werk

Willem Andreas Meyer (Wannie) Carstens is op 11 Maart 1952 gebore. In 1970 matrikuleer hy in die eerste klas in Windhoek in Suidwes-Afrika (tans Namibië). Hierna studeer hy verder aan die Universiteit van Stellenbosch en verwerf die B.A.-graad in 1973, die B.A. Honneurs-graad in Afrikaans-Nederlands in 1974, die Senior Onderwysdiploma in 1975 en die M.A.-graad in Afrikaans Taalkunde in 1977. Op universiteit dien hy op verskeie komitees en in 1976 is hy primarius van sy koshuis en assistent in die Departement Afrikaans-Nederlands. Van 1 April 1977 tot Desember 1979 is hy lektor in Taalkunde aan die Universiteit van Stellenbosch, waarna hy vanaf Januarie 1980 tot 30 Junie 1991 ’n soortgelyke pos beklee aan die Universiteit van Kaapstad. In die tydperk 1978–1979 gee hy deeltyds klas in Semantiek aan die Universiteit van die Wes-Kaap. Hy promoveer in 1985 (D.Litt.-graad) aan die Universiteit van Stellenbosch met ’n proefskrif oor “’n Kontekstuele analise van Afrikaanse bepaalde voornaamwoorde”. Vanaf Julie 1991 is hy medeprofessor in Afrikaans Taalkunde aan die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys en hy word dan aangestel as vol professor van Januarie 1995. Op 1 September 1995 lewer hy sy intreerede oor die onderwerp “Die Afrikaanse taalkunde – In diens van die gemeenskap”. Van Januarie 2001 is hy direkteur van tale aan hierdie universiteit, wat vanaf 2004 die Potchefstroom kampus van die Noordwes-Universiteit is. Vanaf 2007 word hy vir ’n tweede termyn van vyf jaar in hierdie pos aangestel. Hy is op 25 Maart 1978 getroud met Wilma van Jaarsveld en die egpaar het drie kinders, Ihan (1981), Rikus (1983) en Annari (1984). Hulle bly op Potchefstroom.

By twee geleenthede besoek hy die Verenigde State van Amerika om navorsing te doen en om ’n reeks lesings te gee oor die sosiolinguistiek van Afrikaans en die taalpolitiek aan universiteite. In 1989 gee hy lesings aan die University of California in Santa Barbara, die University of Nevada in Las Vegas en die University of Texas in Austin, terwyl hy ook verskeie ander universiteite besoek. In 1997 gee hy lesings aan die University of California in Los Angeles, Pennsylvania State University in State College en University of North Carolina in Chapel Hill in Noord-Carolina. Tydens ’n besoek aan België in Julie 2003 gee hy lesings oor Afrikaanse taalkunde in Diepenbeek, terwyl hy op ’n besoek aan België en Nederland in Maart 2005 lesings oor Afrikaans gee aan die Universiteit van Antwerpen, die Vlaamse Hogeschool voor Vertalers en Tolken in Antwerpen, die Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde in Gent en die Rijksuniversiteit in Leiden.  Tydens hierdie besoek is hy instrumenteel in die besluit om Afrikaans vanaf Oktober 2006 aan te bied as akademiese vak aan die Universiteit van Antwerpen in België. In die tydperk 2007 tot 2012 is hy dan ook gasprofessor aan hierdie universiteit.

Wannie speel ’n besonder belangrike rol in die kultuurlewe en in die bevordering van Afrikaans. Hy is ten nouste betrokke by die vestiging van die Afrikaanse poësieversameling in 1998 by die Poëziecentrum in Gent in België, waar meer as 1400 bundels Afrikaanse poësie reeds opgeneem is. Dit is die grootste versameling Afrikaanse poësie buite Suid-Afrika en is begin met die skenking van Ernst van Heerden se private versameling deur sy erfgenaam, die digter Lucas Malan. Wannie se professionele lidmaatskappe sluit in volle lidmaatskap sedert 1992 van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, waar hy van 2009 tot 2011 dien as Assistent-voorsitter en in 2011 verkies word tot voorsitter, ’n pos wat hy tot 2014 beklee. Tydens sy ampstydperk as voorsitter beywer hy hom vir die transformering van die Akademie en die uitbouing van internasionale bande. Samewerkingsooreenkomste word dan ook gesluit met die Koninklijke Vlaamse Academie in Brussel in België en die Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde in Gent, terwyl bande met die plaaslike Akademie vir Wetenskap van Suid-Afrika verstrek word. Vir verskeie termyne is hy lid van die Taalkommissie van die Akademie. Hy is ook ondervoorsitter en later voorsitter van die Nasionale Taalliggaam vir Afrikaans, lid van die Suid-Afrikaanse Vertalersinstituut, die Taalkundige Vereniging van Suid-Afrika, die Suid-Afrikaanse Vereniging vir Taalonderwys en sedert 1985 die Internationale Vereniging voor Neerlandistiek.

In die tydperk 1988–2006 dien hy op die publikasiekomitee van die SA Journal for Linguistics, vanaf 1995 op die publikasiekomitee van Lexikos en sedert 2008 op die publikasiekomitee van Voortgang, die jaarboek van die Stichting Neerlandistiek in Amsterdam. Hy is sedert 1991 lid van die redaksie van die tydskrif Literator en vanaf 2001 ook van die Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Sy vele bestuursposisies sluit in Voorsitter van die Provinsiale Taalkomitee van die Noordwes-provinsie in die tydperk 1999–2005, lid van die Pleknamekomitee van die Noordwes-provinsie tussen 2003 en 2006, lid van die Raad van Direkteure van die Buro vir die Woordeboek van die Afrikaanse Taal (W.A.T.) vanaf 2000, lid van die Raad van die Afrikaanse Taalraad vanaf 2002 en voorsitter sedert 2010, asook lid van die Raad van die Afrikaanse Taalmuseum vanaf 2003 en voorsitter van die Nasionale Forum vir Afrikaans vanaf 2005 tot 2007. Verder is hy raadslid van die Universiteit van Stellenbosch en saam met ander is hy ook op die paneel van ’n nuwe vertaling van die Bybel in Afrikaans. In 2014 word hy verkies tot ondervoorsitter van die Pan-Suid-Afrikaanse Taalraad (PanSAT), die organisasie wat meertaligheid in die land moet bevorder.

By verskeie geleenthede woon hy plaaslike en internasionale konferensies by, waar hy referate lewer. Internasionale geleenthede sluit in “Afrikaans in een veranderende context” (Januarie 1994 in Amsterdam in Nederland), “Organisation in discourse” (Augustus 1994 in Turku in Finland), “Germanic Linguistics in America Conference” (April 1997 in Los Angeles in die Verenigde State van Amerika), “34th Colloquium of Linguistics” (September 1999 in Germersheim in Duitsland), “Janus at the Millennium” (Junie 2000 in Berkeley in die Verenigde State van Amerika) en “Multilingualism and exclusion: perspectives on language and society” (November 2007 in Antwerpen in België). Hy is ook ’n gegradeerde navorser van die Nasionale Navorsingstigting.

As aktivis beywer hy hom vir die bevordering van Afrikaans maar ook die lewering van aanvaarbare kwaliteit dienste deur die regering. Hy is in Maart 2012 in ’n onaangename voorval betrokke terwyl hy op pad is na sy ma se begrafnis op Upington in die Noord-Kaap. Naby Ottosdal ry hy deur ’n slaggat wat twee van die motor se bande so erg beskadig dat hy en sy vrou nie verder kan ry nie en die begrafnis noodgedwonge moet misloop. Hierna stel hy ’n eis in die hof in vir die emosionele verlies wat hy gely het omdat hy nie van sy ma kon afskeid neem en saam met sy familie kon treur om berusting te kry nie. Die provinsiale regering skik dan met hom en hy word eindelik R115 000 uitbetaal.

Skryfwerk

Dit is op taalkundige gebied wat hy sy vername bydrae tot Afrikaans maak. Hy skryf die boek “Norme vir Afrikaans”, waarin hy riglyne verskaf vir die korrekte gebruik van die taal. Die boek verskyn die eerste keer in 1989, waarna hy dit grondig verwerk en hersien vir ’n tweede uitgawe in 1991, ’n derde uitgawe in 1994, ’n vierde uitgawe in 2003 en ’n vyfde uitgawe in 2011. Hierdie boek word wyd voorgeskryf aan Suid-Afrikaanse universiteite. “Afrikaanse tekslinguistiek” is ’n inleiding tot hierdie onderwerp wat fokus op hoe ’n teks (’n stuk taalgebruik wat as eenheid funksioneer) ontwikkel en verstaan word. Saam met Kris van de Poel (professor aan die Universiteit van Antwerpen) skryf hy ook “Teksredaksie”, wat geskryf is as deel van ’n meertalige boekprojek. ’n Engelse uitgawe verskyn dan ook in 2012 as “Text editing”. Saam met Edith Raidt skryf hy “Die storie van Afrikaans: uit Europa en van Afrika”, ’n manuskrip wat hulle in 2014 voltooi en waaraan hy meer as twee jaar gewerk het, onder meer tydens vyftien maande sabbatsverlof. Afrikaans se Europese en Afrika-geskiedenis word hierin op omvattende wyse beskryf en die boek bring hulde aan die mense van talle rasse wat bygedra het tot die ontwikkeling van Afrikaans.

Sy gereelde artikels oor taalkundige onderwerpe word gepubliseer in tydskrifte soos Taalfasette, Tydskrif vir Geesteswetenskappe, Klasgids, SA Journal of Linguistics, Tydskrif vir Taalonderrig, Journal for Language Teaching, Literator, Didaktikom en Tydskrif vir Nederlands en Afrikaans. Hierbenewens lewer hy ook bydraes tot verskeie boeke, insluitende “G.S. Nienaber – ’n Huldeblyk”, “Rondom Roy – Studies opgedra aan Roy H. Pheiffer”, “Sintaksis op die voorgrond”, “Taallandskap” (’n huldigingsbundel vir prof. M.C.J. van Rensburg) en “Speaking in Unison”. Hy is ’n gereelde gas op “Tel jou woorde” en “Die tale wat ons praat”, radioprogramme wat oor Radiosondergrense uitgesaai word, terwyl hy ook deelneem aan televisieprogramme oor die taal.

Eerbewyse

In 1992 en weer in 1997 en 1999 huldig die Noordwes-Universiteit hom met ’n toekenning vir uitnemendheid in opvoeding, terwyl hy in sy loopbaan verskeie navorsing- en reisbeurse vir die uitbreiding van sy kennis en die produksie van taalkundige werke verwerf. In 2003 ken die Suid-Afrikaanse Akademie die C.J. Langenhoven-medalje aan hom toe as lid van die Taalkommissie wat verantwoordelik was vir die ontwikkeling van die negende uitgawe van die “Afrikaanse Woordelys en Spelreëls”. Die Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging (ATKV) vereer hom in 2006 met ’n Woordwyser-toekenning vir die vierde uitgawe van die boek “Norme vir Afrikaans” en in 2008 ontvang hy ’n toekenning van die Rapportryersbeweging vir sy werk met die ontwikkeling en bevordering van Afrikaans.

In 2021 word die C.J. Langenhovenprys aan hom toegeken.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1989	Norme vir Afrikaans
1997	Afrikaanse tekslinguistiek: ’n inleiding
2002	Afrikaanse Woordelys en Spelreëls (negende uitgawe) (as lid van en saam met die ander lede van die Taalkommissie van die S.A. Akademie)
2010	Teksredaksie (saam met K. van de Poel)
2012	Text editing (saam met K. van de Poel en J. Linnegar)
	Redakteur
2006	Ek wil kongres toe gaan. Wat nou?

Bronnelys

Tydskrifte en koerante

• Carstens, Wannie: “Afrikaans? Nie vir sissies” “By” 6 Augustus 2011
• Cilliers, Susan: “Prof wil premier se bates gryp oor slaggat” “Rapport” 7 September 2014
• Cilliers, Susan: “’n Sterk Akademie-stem” “Beeld” 16 September 2014
• Cilliers, Susan: “Prof kry R115 000 oor hy begrafnis mis” “Beeld” 6 Oktober 2014

Internet

• Maroela Media: http://maroelamedia.co.za/author/wanniecarstens/
• Noordwes-Universiteit: http://www.nwuexperts.co.za/files/cvwannie1360306038_88.pdf%5Bdooie+skakel%5D
• Noordwes-Universiteit: http://www.nwu.ac.za/af/nwu-potchefstroomkampus-nuus-passie-vir-afrikaans-wannie-carstens Geargiveer 3 Oktober 2018 op Wayback Machine