From Wikipedia, the free encyclopedia
Die NG gemeente Alexandria is ’n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Sinode van Oos-Kaapland.
Die inwoners van Olifantshoek, soos die plek waar die gemeente later gestig is eers bekendgestaan het, het veral gedurende die eerste helfte van die 19de eeu bittere tye beleef weens die Kaapse grensoorloë van 1811, 1819, 1834 en later. Daarom is dit merkwaardig dat die stoere pioniers soveel veral op kerklike gebied tot stand gebring het. Olifantshoek was destyds deel van die uitgestrekte gemeente Uitenhage, as tweede oudste gemeente in die Oostelike Provinsie naas die NG gemeente Graaff-Reinet die moedergemeente van die tientalle gemeentes in die westelike dele van die provinsie.
Die plekkie het in die veldkornetskap van Onder-Boesmansrivier geval. In hierdie wyk het daar op die plaas van Evert Potgieter, Brakfontein, ’n klein gebou gestaan. Hierdie plek het die naam Kerkplaas gekry omdat daar ’n buitekerk gebou is. Dit was die mees afgeleë deel van die moedergemeente en die lidmate in die omgewing van Olifantshoek moes per ossewa Uitenhage toe reis vir huwelike, doop, lidmaatskap en alle ander kerklike voorregte.
Baie jare lank het ds. Alexander Smith gereeld ook die Olifantshoekers op Kerkplaas besoek en bedien en uit erkentlikheid het hulle sy naam op 8 Januarie 1854 aan die nuwe gemeente "Alexandria" gegee. Byna 20 jaar lank was die naam van die gemeente Olifantshoek, maar die Sinode van 1873 het dit na Alexandria verander. Luidens een verklaring is die plek Alexandria vernoem ter ere van koningin Victoria, want dit was haar eerste doopnaam. Dit is egter foutief.
Die grond het oorgegaan in die hande van trustees en so ook die ou kerk wat reeds omstreeks 1830 deur Karel Landman en andere gebou is. Dit was ook hulle wat ’n sustentasiefonds (’n fonds waaruit die leraar vergoed kon word) begin wat op 11 September 1869 reeds £2666.9.7 sterk was. Voor die koms van Alexandria se eerste leraar het ds. Adrian Roux van die NG gemeente Albanie, met sy kernpunt destyds op Riebeek-Oos, van 9 Januarie 1854 tot 6 Junie 1869 as konsulent die groot wyk Olifantshoek op Kerkplaas getrou bedien. Op die eerste kerkraadsvergadering op 9 Januarie 1854 is besluit om die trustees van die kerklike geboue en van Kerkplaas te nader om dit oor te dra in die naam van die kerkraad. Die destydse trustees was C.F. Scheepers, C.G. Holl en P.J. Holtshausen.
In die Cape of Good Hope Almanac van 1855 kom die eerste beskrywing van Alexandria voor: "Alexandria contains some forty houses, with a population of full 150 souls, and a Dutch Reformed Church visited occasionally by two clergyman. It numbers two hotels, several stores, a post office … Alexandria … was named after the Rev. and Venerable Pastor of the Dutch Reformed Church, Alexander Smith." Hieruit is dit duidelik dat, hoewel die gemeente Olifantshoek eers in 1873 sy naam Alexandria ontvang het, die dorp en distrik al lank onder daardie naam bekendgestaan het. Op 16 September 1856 is die gebied bekend as Olifantshoek van Uitenhage afgesny en tot ’n afsonderlike distrik geproklameer.
Eers op 6 Junie 1869 is ds. Johannes Roos as die eerste leraar van Alexandria beroep met ’n traktement van £250 per jaar en 'n gratis huis. As proponent was ds. Roos reeds van 1867 af in die gemeente behulpsaam. Drie en twintig jaar lank tot 1892 het ds. Roos met liefde en takt die leiding gegee en die so uitgestrekte gemeente getrou bedien. Hierin het hy die ondersteuning van die kerkraad geniet. Ds. Roos was ’n "man van ’n baie innemende en vriendelike geaardheid, toegewyd aan die heil van die kerk, wat hy innig liefgehad het en aan wie se belange hy ook sy besondere gawes van administrasie geskenk het" (aangehaal uit ’n onbekende bron). Tydens die 23 jaar op Alexandria is hy getrou bygestaan deur sy begaafde eggenote, die stigter van die Afrikaanse Christelike Vrouevereniging. In 1858 is ’n noukeurige sensus deur die kerkraad opgeneem toe dit blyk daar was slegs 1093 siele en 319 lidmate. Deur die Groot Trek het die gemeente 258 siele verloor, waarvan 91 belydende lidmate was en 167 dooplidmate. Die vervoer was destyds oor haas onbegaanbare paaie met ossewa of te perd en buitedienste moes gereeld op sekere plase gehou word. Veral met Nagmaal het lidmate per ossewa tot 100 km ver na Alexandria gekom.
In 1864 is ’n vleuel aan die ou kerk aangebou het dit die vorm van T aangeneem. Die nuwe kerk is in 1895 voltooi. Die skoolhuis, deur Karel Landman gebou, het dekades lank gestaan; daarin het die vroue en kinders skuiling gevind toe die aanvallende Xhosas die kerkplaas afbrand.
Ds. A.H. Hanekom is op Saterdagoggend, 20 Julie 1912, deur die konsulent, ds. George Rudman, bevestig, maar geen ringspredikante het die geleentheid bygewoon nie. Ds. Hanekom het sy intreepreek in die aand na aanleiding van Hand. 8:35 gelewer. Ds. en mev. Hanekom het hulle gou in die gemeente bemind gemaak, nie alleen deur die deeglikheid en toegewydheid van hul werk nie, maar ook deur hul vriendelike omgang en hul geestelike ontwikkeling wat die gemeente getref het. Mev. Hanekom het haar so opgeoffer dat haar gesondheid selfs daaronder gelei het.
Die gemeente het van 1919 tot 1921 drie jare van bittere droogte deurgemaak en die nood het hoog gestyg. Ná 'n besoek van ds. D.P. van Huyssteen – toe nog leraar van die NG gemeente Montagu, maar van 1937 af organiserende armesorgsekretaris van die Kaapse Kerk – wat deur die administrateur van die Kaapprovinsie afgevaardig is om die gemeentes in verband met die oprigting van koshuise vir behoeftige kinders te besoek, het die kerkraad besluit om so 'n koshuis op te rig, wat dan ook in Augustus 1919 met 22 kosgangers in die ou kerkgebou geopen is. Die orrelis, C. van der Vyver, is as huisvader aangestel.
Teen die end van 1919 was ds. en mev. Hanekom vir drie maande met siekteverlof afwesig. Gedurende dié tyd het ds. H.C. de Wet, Alexandria se leraar van 1893 tot 1903, waarna hy in 1911 op Greyton sy emeritaat aanvaar het, en later eerw. P. Potgieter die gemeentewerk waargeneem. Dit was met groot blydskap dat die gemeente hul leraar na die siekteverlof met herstelde gesondheid kon terug ontvang. Vroeg in 1921 het ds. Hanekom 'n beroep na Albanie (op Riebeek-Oos aangeneem en op 23 April 1921 het hy sy demissie ontvang. Die gemeente het swaar van ds. en mev. Hanekom afskeid geneem soos blyk uit die adresse wat by hul vertrek aangebied is. Die afskeidstoesprake het almal gewag gemaak van sy diep geestelike ontwikkeling, nederigheid, deeglikheid en toegewydheid aan sy werk.
Hendrik Adrian de Wet (Lichtenburg, 25 Februarie 1890 – 5 Julie 1970) was leraar van Alexandria van 1947 tot 1953 toe hy sy emeritaat weens swak gesondheid ontvang. Hy kry sy eerste onderrig by sy vader en daarna op Franschhoek waar hy die goue medalje ontvang vir die beste leerling. Hy ontvang sy teologiese opleiding aan die Kweekskool op Stellenbosch en daarna aan Princeton in die VSA waar hy die graad M.Th. verwerf. Hy word in 1921 gelegitimeer en bedien agtereenvolgens die gemeentes Pietermaritzburg-Wes (November 1921), Rossville (1926), Lusaka (1928), Christiana (1930), Philipstown (1941), Cedarville (1946), Alexandria (1947). Tydens sy bediening op Christiana ontvang hy sy tweede M.Th.-graad, maar nou aan die Universiteit van Stellenbosch. Hy tree tydens die Tweede Wêreldoorlog as veldprediker op. De Wet was ’n praktiese predikant wat lidmate bygestaan het in hul alledaagse probleme. Hy was goed in sport, veral tennis. Die De Wet-stamregister berig: “(Hy) Gebruik kruiemengsels om mans met prostaat en ander intieme probleme te help. Sy nageslag beskou die kruiemengsel as rede waarom geen egskeidings onder hulle voorkom nie.” Ds. De Wet was die stigter van die De Wet-Greeff-sendingfonds. Hy aanvaar sy emeritaat op 18 April 1953 weens swak gesondheid. Hy is in 1918 getroud met Elizabeth Johanna (Lizzie) Ochse. Twee kinders is uit die huwelik gebore.[1]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
