Mogolryk

Die Mogolryk (Oerdoe: مغلیہ سلطنت, Mug̱ẖliyah Salṭanat;^[6] Persies: گورکانیان, Gūrkāniyān)^[7] was 'n ryk wat deur die Persiese kultuur beïnvloed is^[8][9] en oor groot dele van die Indiese subkontinent gestrek het. Dit is deur 'n dinastie van Mongoolse en Tsjagatai-Turkse oorsprong regeer.^[10][11][12] Die Mogolryk het tussen 1526 en 1857 bestaan. Die hoofgrondgebied van die ryk was op die Noord-Indiese Indus-Ganges-vlakte rondom die stede Delhi, Agra en Lahore geleë. Op die hoogtepunt van sy mag in die 17de eeu het die Mogolryk byna die hele subkontinent en dele van die hedendaagse Afghanistan beheer. Op 3,2 miljoen vierkante kilometer het tussen 100 en 150 miljoen mense geleef.

Die Taj Mahal, opgerig tussen 1632 en 1653 onder Mogolkeiser Shah Jahan, is die bekendste baken van die Mogolryk se argitektuur.

گورکانیان (Persies)
Gūrkāniyān
مغلیہ سلطنت (Oerdoe)
Mug̱ẖliyah Salṭanat
Gurkani

↓ 1526–1857 ↓
Vlag Wapen
Ligging of Mogolryk Die Mogolryk tydens die heerskap van Aurangzeb ca. 1700.
Hoofstad	Agra (1526–1571) Fatehpur Sikri (1571–1585) Lahore (1585–1598) Agra (1598–1648) Shahjahanabad/Delhi (1648–1857)
Taal/Tale	Persies (amptelike en hoftaal)[1] Tsjagatais (net aanvanklik) Oerdoe (later tydperk)
Godsdiens	Islam (1526–1857) Din-e Ilahi (1582–1605)
Regering	Monargie
Keiser[2]
- 1526–1530	Babur (eerste)
- 1837–1857	Bahadur Shah II (laaste)
Historiese tydperk	Nuwe Tyd
- Eerste Slag van Panipat	21 April 1526
- Indiese opstand	10 Mei 1857
- Beleg van Delhi	21 September 1857
Oppervlakte
- 1700[3][4]	3 200 000 km2 1 235 527 sq mi
Bevolking
- 1700[3][5] skatting	150 000 000
Digtheid	46,9 /km²  121,4 /sq mi
Geldeenheid	Roepee
Voorafgegaan deur Opgevolg deur Timoeriede Sultanaat Delhi Adil Shahi-dinastie Sultanaat Bengaal Deccan-sultanate Maratha-ryk Durrani-ryk Brits-Indië Staat Hyderabad Koninkryk Mysore

Die heerser is grootmogol of Mogolkeiser genoem. In die staats- en hoftaal, Persies, wat die oorspronklike moedertaal van die Mogols – Tsjagatais, 'n Oos-Turkse taal – vervang het, lui die heerserstitel پادشاه pādšāh. Dit is hoër as die koninklike titel sjah en met 'n keiser vergelykbaar.

Die eerste grootmogol, Baboer (1526–1530), 'n vors van Sentraal-Asiatiese oorsprong van die Timoeriede-dinastie,^[13] het vanuit die gebied van die huidige lande Afghanistan en Oesbekistan die Sultanaat Delhi verower. Akbar die Grote (1556–1605) word as die belangrikste Mogol-heerser beskou. Hy het die ryk militaristies, polities en ekonomies gevestig. Onder Aurangzeb (1658–1707) het die Mogolryk sy grootste uitbreiding beleef. Sy territoriale uitbreiding het hom egter finansieel en militêr geknou, waardeur die ryk in die loop van die 18de eeu tot 'n plaaslike mag binne Indië se politiese struktuur gekrimp het. Verskeie swaar militêre nederlae teen die Marathi, Perse en Afghane, asook die intensifisering van godsdienstige botsings in die binneland tussen die Moslemse "regerende kaste" en die onderworpe meerderheid van die bevolking van landelike Hindoes, het verder sy ondergang verhaas. Ná die Indiese opstand van 1857 is Bahadur Shah II, die laaste grootmogol van Delhi, in 1858 deur die Britte veroordeel, van die troon gesit en na Birma verban. Die gebied het vervolgens deel geword van Brits-Indië.

Vir die nageslag het ryke bewyse van 'n argitektuur, skilderkuns en poësie wat deur Persiese en Indiese kunstenaars geïnspireer is, bewaar gebly.

Verwysings

1. (en) Conan, Michel (2007). Middle East Garden Traditions: Unity and Diversity : Questions, Methods and Resources in a Multicultural Perspective, Volume 31. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. p. 235. ISBN 978-0-88402-329-6.
2. (en) Volume 34 Publisher Printed for Sir Richard Phillips, 1812 Original from Harvard University
3. (en) Richards, John F. (18 Maart 1993). Johnson, Gordon; Bayly, C. A. (reds.). The Mughal Empire. The New Cambridge history of India: 1.5. Vol. I. The Mughals and their Contemporaries. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1, 190. doi:10.2277/0521251192. ISBN 978-0-521-25119-8.
4. (en) John F. Richards, The Mughal Empire, (Cambridge University Press, 1995), 1.
5. (en) John F. Richards, The Mughal Empire, (Cambridge University Press, 1995), 1.
6. (en) Balfour, E.G. (1976). Encyclopaedia Asiatica: Comprising Indian-subcontinent, Eastern and Southern Asia. New Delhi: Cosmo Publications. bl. 460, bl. 488, bl. 897. ISBN 978-81-7020-325-4.
7. (en) Zahir ud-Din Mohammad (10 September 2002). Thackston, Wheeler M. (red.). The Baburnama: Memoirs of Babur, Prince and Emperor. New York: Modern Library. p. xlvi. ISBN 978-0-375-76137-9.
8. (en) John Walbridge. God and Logic in Islam: The Caliphate of Reason. p. 165. Persianate Mogul Empire.
9. (en) John Barrett Kelly. Britain and the Persian Gulf: 1795–1880. p. 473.
10. (en) Richards, John F. (1995), The Mughal Empire, Cambridge University Press, p. 6, ISBN 978-0-521-56603-2, http://books.google.com/books?id=HHyVh29gy4QC, besoek op 13 Februarie 2015
11. (en) Schimmel, Annemarie (2004), The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture, Reaktion Books, p. 22, ISBN 978-1-86189-185-3, http://books.google.com/books?id=N7sewQQzOHUC, besoek op 13 Februarie 2015
12. (en) Balabanlilar, Lisa (15 Januarie 2012), Imperial Identity in Mughal Empire: Memory and Dynastic Politics in Early Modern Central Asia, I.B.Tauris, p. 2, ISBN 978-1-84885-726-1, http://books.google.com/books?id=7PS6PrH3rtkC, besoek op 13 Februarie 2015
13. (de) Annemarie Schimmel: Im Reich der Großmuguln. Geschichte, Kunst, Kultur. Verlag C. H. Beck, München 2000, ISBN 3-406-46486-6, bl. 7

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Mogolryk.
• (en) "Mughal dynasty". Encyclopædia Britannica. Besoek op 21 Mei 2019.
• (en) "The Mughal Empire, 1526–1761". Encyclopædia Britannica. Besoek op 21 Mei 2019.