Amerikaanse Burgeroorlog

Die Amerikaanse Burgeroorlog (Engels: American Civil War), ook Oorlog tussen die state of net Burgeroorlog in die Verenigde State, was 'n oorlog in Noord-Amerika tussen die Verenigde State van Amerika en die Gekonfedereerde State van Amerika, wat op 12 April 1861 met die aanval op Fort Sumter begin het en op 10 Mei 1865 met die unifikasie van die Gekonfedereerde State van Amerika met die VSA, en die afskaffing van die slawerny geëindig het.

Amerikaanse Burgeroorlog
Die Amerikaanse Burgeroorlog
Datum 12 April 1861 - 10 Mei 1865[1] (laaste skoot geskiet op 22 Junie 1865) Ligging suidelike Verenigde State, noordoostelike Verenigde State, westelike Verenigde State, Atlantiese Oseaan Resultaat Oorwinning van die Unie Slawerny afgeskaf Territoriale integriteit van die Verenigde State van Amerika bewaar Sluipmoord op Abraham Lincoln vyf dae ná Lee se oorgawe Ontbinding van die CSA Begin van die Heropbou
Strydende partye
Verenigde State	Gekonfedereerde State
Aanvoerders
Abraham Lincoln Edwin M. Stanton Ulysses S. Grant William T. Sherman David Farragut David D. Porter	Jefferson Davis Judah P. Benjamin Robert E. Lee Joseph E. Johnston Raphael Semmes Josiah Tattnall
Sterkte
2 100 000	1 064 000
Ongevalle en verliese
110 000 soldate gesneuwel in aksie/dood deur wonde[2] 25 000 soldate dood in Konfederale tronke[2] 2 260 Matrose/Mariniers gesneuwel[3] ~365 000 totaal gesneuwel[4] 275 200 gewond	75 000 soldate gesneuwel in aksie/dood deur wonde (onvolledige inligting)[3] 26 000-31 000 soldate dood in Unie tronke[3] ~260 000 totaal gesneuwel 137 000+ gewond

Oorsake

Slawerny

Jefferson Davis, president van die CSA (1861–1865)

Die Amerikaanse Burgeroorlog was nie gevoer om die afskaffing van slawerny, soos baie mense dink nie. Die oorlog was egter 'n hoogtepunt in die poging om die uitbreiding van slawerny na die nuwe gebiede van Amerika. Teen die middel van die 19e eeu het slawerny slegs bestaan in die suidelike state van die VSA, wat sterk op landbou (veral katoen vir die Europese tekstielnywerheid en tabak) gerig was. In die suidelike state het almal geredeneer dat slawerny noodsaaklik was vir hulle ekonomie. In die noordelike state, waar die ekonomie op nywerheid gerig was, het die afkeur van slawerny gegroei. Tydens elke gebiedsuitbreiding van die VSA (die nuwe territories) het die konflik tussen die noordelike en suidelike state vererger.

Ekonomiese verskil en belasting

Gedurende die eerste helfte van die 19e eeu het die verskil in rykdom tussen die noorde en suide drasties vergroot, as gevolg van die basiese verskil in beide gebiede se ekonomiese samestelling. Die suide het aangedring om net belasting te betaal vir blanke burgers en nie vir enige swart slawe nie. Die noorde het toe geskik dat die suide vir elke 5 swart slawe die bedrag vir 3 blanke burgers moet betaal. Die suide het dit onder protes aanvaar. Die kompromie het ook behels dat vir die bepaling van die aantal afgevaardigdes in die Senaat, die slawe ook vir 3/5e deel tel, wat die mag van die suide verder beperk het.

Direkte aanleiding

Abraham Lincoln, 16de president van die VSA (1861–1865)

Op 6 November 1860 word Abraham Lincoln gekies as president van die VSA. Hy stel nie afskaffing van slawerny voor nie, maar in sy veldtog sê hy hy staan uitbreiding van slawerny na ander dele in die weste teen. Dis 'n moeilike stap vir die suide en op 20 Desember 1860 verlaat Suid-Carolina die VSA. Tussen 20 Desember en 1 Februarie 1861 verlaat ook Mississippi, Florida, Alabama, Georgia, Louisiana en Texas die VSA. Op 4 Februarie verenig hulle sig in die Gekonfedereerde State van Amerika (CSA). Hulle kies Jefferson Davis as president. Die soldate in Fort Sumter in Suid-Carolina het nie oorgeloop na die CSA nie en Suid-Carolina het die fort beleër. Op 12 April 1861 vuur die kanonne op die fort en begin die oorlog. Virginië, Arkansas, Tennessee en Noord-Carolina sluit ook aan by die CSA in die dae daarna.

Die verloop van die oorlog

Eerste fase

██ Deelstate van die Unie ██ Gebiede van die Unie ██ Deelstate van die Konfederasie ██ Gebiede van die Konfederasie

In 1861 word algemeen in die noorde en die suide gedink dat die oorlog net een veldslag sou wees. Beide leërs kry baie entoesiastiese burgers wat aanmeld. Op 21 Junie 1861 vind die eerste Slag van Bull Run (naby Washington) plaas. Hoewel die Unie meer soldate gehad het, het die CSA die slag gewen. Die Unie is geskok oor die uitslag en neem 'n resolusie aan dat hulle nie vir die afskaffing van slawerny veg nie, maar vir die behoud van die VSA.

Die Unie verander hul taktiek. Die Anaconda-plan behels dat die suide afgesonder word van die wêreld deur 'n skeepsblokkade, wat sedert April 1861 uitgevoer word deur die seesoldate van die Unie. Die suide kan slegs 10% van hulle katoenproduksie uitgevoer kry na Brittanje en Europa, en verswelg letterlik in hul katoen oorskot.^[5] Tot 1863 word baie veldslae gevoer (meestal op grondgebied van die CSA), met wisselende sukses vir beide partye.

Slag by Gettysburg

Die slag by Gettysburg

Na twee jaar se oorlog is die beslissende slag nog nie gelewer nie, maar die Unie het meer soldate, wapens en geld. Ook Frankryk en die Verenigde Koninkryk wat goedgesind is heens die suide, besluit om hulle nie in te meng in die oorlog nie. Die CSA begryp dat as hulle hul onafhanklikheid wil behou, hulle die Unie 'n swaar slag moet toedien. As hulle die gebied van die Unie kan beset om Washington te bedreig, sal hulle dalk vrede kan sluit onder gunstiger toestande.

Op 1 Julie 1863, naby Gettysburg (op gebied van die Unie), begin die grootste veldslag van die oorlog en een van die grootste veldslae ooit: Die slag by Gettysburg. Generaal George Meade van die Unie veg met 80 000 soldate teen 75 000 soldate van Generaal Robert E. Lee van die CSA. Die veldslag het drie dae geduur en 7 000 mense het gesterf. Die CSA het die slag verloor en daarmee hul kans verloor om die oorlog te wen.

Die einde van die oorlog

Na die oorwinning deur die Unie-magte by Gettysburg verhoog hulle die druk op die suide. Die meeste veldslae in 1864 en 1865 word gewen deur die noorde. In die lente van 1865 gee die verskillende weermagte van die CSA oor. In November 1865 gee ook die seesoldate van die CSA oor. Die oorlog het geëindig in 'n oorwinning vir die Unie.

Nasleep

Na die einde van die oorlog, word slawerny dadelik afgeskaf in die suide en die swart bevolking verkry ook burgerregte.

Die ekonomie van die suide is verlam en moet herstel word sonder slawerny. Tydens die heropbou word die ekonomie van die suide hervorm en heelwat noorderlinge trek na die suide as loonarbeiders. Die blanke bevolking in die suide was baie ontevrede oor die gevolg van die oorlog. Selfs al verbeter die ekonomie grootliks en bly die voormalige opstandige state 'n volwaardige deel van die VSA, word die Klu Klux Klan na die oorlog gestig deur 'n voormalige generaal van die CSA wat verdink word van oorlogsmisdade. Na vele jare word baie burgerregte vir swart mense teruggetrek in die suide; 'n situasie wat bly voortduur het tot 1985.

Verwysings

Wikimedia Commons bevat media in verband met Amerikaanse Burgeroorlog.

1. "IMPORTANT PROCLAMATIONS. – The Belligerent Rights of the Rebels at an End. All Nations Warned Against Harboring Their Privateers. If They Do Their Ships Will be Excluded from Our Ports. Restoration of Law in the State of Virginia. The Machinery of Government to be Put in Motion There" (in Engels). New York: NYTimes.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Desember 2017. Besoek op 19 November 2012.
2. (en) Fox, William F. Regimental losses in the American Civil War Geargiveer 1 Maart 2014 op Wayback Machine (1889)
3. (en) Official DOD data Geargiveer 6 Desember 2017 op Wayback Machine
4. Chambers 1999, p. 849.
5. (en) Dean B. Mahin, One war at a time: the international dimensions of the American Civil War (2000) ch 6

Bronne

• (en) Commager, Henry Steele (ed.). The Blue and the Gray. The Story of the Civil War as Told by Participants. (1950).
• (en) Hesseltine, William B. ed.; The Tragic Conflict: The Civil War and Reconstruction (1962).
• (en) Simpson, Brooks D. et al. eds. The Civil War: The First Year Told by Those Who Lived It (Library of America 2011).