Teenpous Johannes XXIII

Vir die wettige pous met dieselfde naam sien Pous Johannes XXIII.

Teenpous Johannes XXIII
Teenpous Johannes XXIII
Geboortenaam	Baldassarre Cossa
Geboorteplek	Procida (of Ischia) Koninkryk van Napels
Geboortedatum	1370
Sterfdatum	22 Desember 1419
Sterfplek	Florence, Italië
Teenpous van	Gregorius XII en Benedictus XIII
Begin van pontifikaat	25 Mei 1410
Einde van pontifikaat	29 Mei 1415

Teenpous Johannes XXIII^[1] gebore Baldasarre Cossa was 'n teenpous gedurende die Westerse Skisma. Hy was die opvolger van Teenpous Alexander V wat aangestel was deur die konsilie van Pisa om die Skisma te beëndig. Hy is uiteindelik afgeset en het tereggestaan vir verskeie vergrype, maar daar is twyfel oor die waarheid van die aantygings.

Biografie

Baldassarre Cossa is gebore op die eiland Procida of die naby geleë Ischia in die koninkryk van Napels. Hy was afkomstig van verarmde adel en het aanvanklik 'n militêre loopbaan gevolg. Sy pa was Giovanni Cossa en sy ma was Cicciole Barile. Hy was ook ver langs familie van Pous Bonifatius IX aan sy moeder se kant. Twee van sy broers is ter dood veroordeel deur Ladislaus van Napels weens seerowery.^[2] Hy studeer regte aan die Universiteit van Bologna en verkry 'n doktorsgraad. In 1392 tree hy in diens van Pous Bonifatius IX eers in Bologna en later in Rome. Die Westerse Skisma het toe reeds begin en daar was twee pouse. Een in Avignon gesteun deur Frankryk en Spanje en een in Rome gesteun deur Italië, Duitsland en Engeland. Hoewel hy nie 'n priester was nie stel Pous Bonifatius hom op 27 Februarie 1402 as kardinaal-diaken en pouslike gesant in Forli in 1403. Cossa het in die tyd verbintenisse gehad met lokale rowersbendes wat hy gebruik het om sy teenstanders te intimideer en hulle koetse te laat aanval.^[3]

Die konsilie van Pisa

Cossa was een van die sewe kardinale wat Pous Gregorius XII verlaat het en saam met die kardinale van Pous Benedictus XIII die konsilie van Pisa georganiseer het. Die doel van die konsilie was om die Westerse Skisma te beëindig. Hulle set Gregorius XII en Benedictus XIII en kies 'n nuwe pous, Teenpous Alexander V. Gregorius en Benedictus het die besluit geïgnoreer en nou was daar drie pouse gelyktydig.

Verkiesing tot Pous

Alexander V sterf tien maande na sy verkiesing en Cossa word op 25 Mei 1410 as pous aangestel en kies die naam Johannes XXIII. Frankryk, Engeland, Boheme, Pruise, Portugal, dele van die Heilige Romeinse Ryk en Italiaanse stede soos Florence en Venesië erken hom as pous. Aragon, Kastilië, en Skotland erken egter vir Benedictus XIII en Gregorius XII word gesteun deur Ladislaus van Napels, Carlo I van Beiere, Louis III van die Rynland-Palts en dele van Duitsland en Pole.^[4]

Die Medici het Cossa gesteun tydens sy verkiesingsstryd om kardinaal en pous te word en na sy verkiesing maak Cossa die Medici-bank die pousdom se bank. Johannes XXIII het ook op groot skaal aflate laat verkoop, iets wat nie ooral in goeie aarde geval nie, veral nie by Johannes Hus in Praag nie.

Johannes XIII se grootste vyand was Ladislaus van Napels wat Gregorius XII gesteun het. Na sy verkiesing bly Johannes 'n jaar in Bologna en trek dan saam met Louis II van Anjou op teen Ladislaus. 'n Aanvanklik oorwinning het nie gehou nie en Ladislaus het Rome verower in Mei 1413. Johannes XXIII vlug na Florence.^[5] In Florence ontmoet Johannes vir Sigismund, keiser van die Heilige Romeinse Ryk. Sigismund wil graag die skisma beëindig en oorreed Johannes om 'n konsilie te belê. Johannes het huiwerig ingestem en die konsilie van Constance het bymekaar gekom op 30 Oktober 1413. Pous Gregorius XII het ook die konsilie gesteun. Die konsilie het bepaal dat al drie die bestaande pouse moes aftree en 'n nuwe pous gekies moet word.^[6]

Vlug en gevangeneming

Die konsilie het nie verloop soos Johannes gehoop het nie en hy vlug uit Constance vermom as 'n posbode.^[6] Volgens die "Klingenberger Chronicle" geskryf deur 'n edelman in diens van Frederik IV, Hertog van Oostenryk, het Johannes per boot op die Ryn na Schaffhausen gevaar, terwyl Frederik met 'n paar manskappe te perd gevolg het. Daar was 'n groot rugbaarheid in Constance toe Johannes se vlug ontdek is en Sigismund was baie kwaad dat sy planne om te skisma te beëindig, gefnuik is. Die keiser het bevele gegee na die Bo-Ryn en Swabe waarin Frederik voëlvry verklaar is en al sy besittings verbeur het. Dit het groot skade aan Oostenryk tot gevolg gehad en die gebied Aargau is ingeneem deur die Switserse Konfederasie.

Johannes en Frederik vlug verder al langs die Ryn tot by Freiburg in Breisgau waar die Hertog van Oostenryk soewerein was. Sigismund se luitenant Ludwig III, keurvors van die Palts het hulle daar ingehaal en hy het Frederik daarvan oortuig dat hy te veel gaan verloor deur Johannes verder te beskerm. Frederik het oorgegee en het Johannes teruggeneem na Constance.^[7][8]

Afsetting

Tydens sy afwesigheid is Johannes deur die konsilie afgeset op 29 Mei 1415 en by sy terugkoms moes hy teregstaan op aanklagte van kettery, simonie, kerkskeuring en immoraliteit. Hy is op al die aanklagte skuldig bevind.^[9] Johannes is oorgegee aan Ludwig III wat hom vir maande gevange gehou het in Heidelberg en Mannheim. Die oorblywende pous in Avignon, Teenpous Benedictus XIII wou nie aftree nie en is geëkskommunikeer. Pous Martinus V is as die nuwe pous gekies in 1417.

Dood en begrafnis

Graf van teenpous Johannes XXIII

In 1418 is Cossa (nou nie meer pous Johannes nie) vrygelaat nadat die Medici-familie 'n stywe som losgeld betaal het. Hy gaan na Florence en onderwerp hom aan pous Martinus. Martinus stel hom aan as kardinaal-biskop van Frascati. Cossa sterf 'n paar maande later. Die Medici-familie het vir hom 'n pagtige grafkelder laat maak deur Donatello en Michelozzo in die Battistero di San Giovanni-kerk in Florence. Pous Martinus V het vergeefs geprotesteer teen die inskripsie "Johannes, die voormalige pous".^[5]

Probleme met die nommering

Teenpous Johannes XXIII moet nie verwar word met die wettige pous Pous Johannes XXIII in die 20ste eeu. Toe Angelo Giuseppe Roncalli as pous verkies is en die naam Johannes gekies het, was daar twyfel of hy Johannes XXIII of XXIV sou wees. Roncalli het self verklaar dat hy Johannes XXIII sou wees en daar mee was die saak afgehandel. Daar was nooit 'n Pous Johannes XX nie, daarom verwys Gibbon na teenpous Johannes as Johannes XXII.

Verwysings

1. John (XXIII). (2008). Encyclopædia Britannica. Deluxe Edition. Chicago: Encyclopædia Britannica.
2. Joseph McCabe (1916). "Chapter XI. John XXIII and the Great Schism". Crises in the History of the Papacy. G.P. Putnam's Sons. ISBN 978-0-7661-7904-2.
3. Greenblatt, Stephen (2011). The Swerve. New York: W.W. Norton & Co. p. 158.
4. Lightbown, R.W. (1980) Donatello & Michelozzo. London: Harvey Miller. Pp. 4–5.
5. Kirsch, J.P., John XXIII, The Catholic Encyclopedia.
6. Miranda, S., The Cardinals of the Holy Roman Church.
7. Brandmüller, Walter, Das Konzil von Konstanz, 1414–1418, Paderborn, 1991–1997
8. Gibbon, E., The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Hfst. 70
9. Gibbon, E. The History of the Decline and Fall of the Roman Empire Vol 3, p2417. New York: The Heritage Press

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.