onttrekking van waardevolle minerale of ander geologiese materiale uit die aarde From Wikipedia, the free encyclopedia
Mynbou behels die ontginning, deur mynwerkers, van ekonomies-kosbare minerale en ander geologiese materiaal van 'n soom, rif of aar in die aardkors, bevattende die mineraalpakket van ekonomies-ontginbare erts.
Stowwe waarvoor gemyn word sluit in metale, steenkool en olie-skalie, edelstene, kalk, rotssout, kalium (potas), gruis en klei. Myn is meestal die enigste manier om sekere materiaal te bekom, wat nie landboukundig gekweek en geoes, of kunsmatig in 'n laboratorium of fabriek vervaardig kan word nie. Mynbou in 'n breër sin sluit ook die ekstraksie van nie-hernubare bronne soos ru-olie, petroleum en aardgas in.
Die myn van gesteentes, minerale en metale het reeds sedert pre-historiese tye plaasgevind. Moderne mynbou behels die prospekteer vir ertsdraende rots, ontleding van die winspotensiaal van 'n beoogde myn, ekstraksie van die benodigde stowwe en laastens, maar nie die minste nie, die opruim en rehabilitasie van die grond en omgewing nadat die mynaktiwiteit gestaak is.
Die taak van 'n myngeoloog is om geologiese data oor mineraalafsettings wat ontgin kan word te ontleed, sodat voorspel kan word waar om verder te myn en wat die geraamde gehalte van die erts sal wees.
Steenkool word die meeste in Suid-Afrika gemyn.
Die metodes wat in mynprosesse gebruik word, het 'n potensieël negatiewe invloed op die omgewing, beide tydens die myn se bedryf en selfs vir jare ná die myn reeds gesluit het. Hierdie inpak het daartoe gelei dat die meeste lande in die wêreld regulasies in plek gestel het om die negatiewe invloed van mynbou te versag.
Die rehabilitasiefunksie word gewoonlik aan 'n spesialis-opruimingsfirma uitgekontrakteer, maar die oorspronklike mynmaatskappy behoort vir ten minste 20 jaar verantwoordelik gehou te word vir die koste a.g.v. enige skadelike uitvloeisels of ongewenste effekte van die mynaktiwiteit.
Mynbou veroorsaak baie besoedeling, in die lug, water en grond. Mynbou en landbou kan meestal nie saam bestaan nie. Landbou kan vir duisende jare lank onderhou word, terwyl mynbou die omgewing kan verwoes en meestal van korte duur is. Sianied is een van die stowwe wat gebruik word om goud tussen die fyngemaalde rotse te onttrek. Dit is skadelik vir die mens, diere en die omgewing.
Nog 'n aspek van bekommernis is veiligheid in myne, maar moderne praktyke van mynbou het veiligheid heelwat verbeter.
Minerale (nie-plantaardige of nie-dierlike grondstowwe) word meestal uit die aardkors ontgin. Dit kan sowel naby die aardoppervlak as diep ondergronds plaasvind. In albei gevalle word van mynbou gepraat. Na die vroegste primitiewe voorbeelde van mynbou, wat hoofsaaklik die optel van klippe of die grond behels het, is die tegnieke voortdurend verfyn in ooreenstemming met die toenemende behoefte aan meer soorte grondstowwe. Teenswoordig word besonder gevorderde metodes gebruik, waarvan veral die metodes van aardolie-ontginning 'n goeie voorbeeld is. Gedurende die laaste paar jaar het die mynboubedrywighede in toenemende mate teenkanting van omgewingsbewaarders begin kry. Die olie-ontginning ter see kan katastrofies wees en die afvalhope van myne ontsier dikwels die landskap uitermate.
Klippe was van die eerste werktuie van die mens. Reeds gedurende die Paleolitiese Tydperk (die Ou Steentyd) is die meeste werktuie uit vuursteen(SiO2.nH2O) vervaardig, wat goed gebruik kon word vanweë die hardheid en die buitengewone skerp rande wat verkry is wanneer die steen gebreek is. Mettertyd is die stene al hoe meer verwerk en in die Neolitikum (die Nuwe Steentyd) is pragtig gepoleerde en fyn afgewerkte voorwerpe (messe, pylpunte, byle, ensovoorts) gemaak.
Die vuursteen wat hiervoor nodig was, is toe soms reeds deur 'n egte vorm van mynbou bekom. Vuursteenmyne is bekend uit onder meer Engeland, Frankryk, Pole, België en Nederland (vuursteenknolle uit die Limburgse Kryt). Die vuursteen is soms ontgin uit steengroewe wat tot 20 m diep uitgegrawe is, en soms uit ondergrondse myne. 'n Groot omwenteling het plaasgevind toe die mens ook metale leer gebruik het. Die mynbou het toe ʼn alledaagse bedryf geword (Nieu-Neolitikum in Suid-Europa).
Die gesogte erts is op twee maniere uit die myne verkry: deur die rotse in hanteerbare stukke te breek, of deur die rots met vure te verhit en daarna gou af te koel deur koue water oor die warm rots te gooi. Deur die skielike inkrimping van die rots het dit dan in stukke opgebreek. Dieselfde proses is toegepas gedurende die Vroeë Egiptiese tydperk. Die mynbou is toe nie slegs bedryf om grondstowwe te bekom nie, maar ook vir die vervaardiging van weeldeartikels (goud en edelstene).
Gedurende die bloeityd van die Griekse en Romeinse beskawings is die mynbou meer sistematies aangepak. Yster, koper, goud, silwer, kwik, tin en lood is toe oral in Europa ontgin. Hierdie metale was ook in China, Indië en Suid-Amerika bekend. Gelyktydig met die verval van die Romeinse Ryk het ook die mynbou in Europa agteruitgegaan, maar gedurende die Middeleeue het ʼn herlewing ingetree. Die eerste dokument oor die mynbou dateer uit 745 n.C. en is afkomstig van die Hongaarse dorpie Schemnitz.
Gedurende die 16e eeu is ʼn belangrike stap voorwaarts gedoen toe dit moontlik geword het om groot hoeveelhede rots met ʼn relatief klein hoeveelheid plofstof op te breek. Tegelykertyd het die kennis van die mynbou vinnig begin toeneem en dit is saamgevat in die beroemde werk van Georg Agricola (1494- 1555), De remetalica, wat in 1556 gepubliseer is. Die Spaanse ontdekkingsreise het 'n oorvloed van kosbare metale aan Europa besorg, met die gevolg dat die ontginningstempo daarvan in Europa aansienlik afgeneem het.
Die vraag na fossielbrandstof het egter toegeneem en gedurende die 17e, en veral die 18e eeu, het die ontginning van steenkool ʼn belangrike bedryf geword - eers in Engeland en later in Duitsland en Frankryk. In Suid-Afrika was grotbewoners uit die Steentyd die eerste mense wat myne bewerk het. Uitgrawings in die Bomvu-rûens in Swaziland is ongeveer 40 000 jaar gelede gedoen. Oop myne wat by Phalaborwa ontdek is, dateer uit die 8e eeuv.C.
Vroeë ontdekkingsreisigers langs die Suid-Afrikaanse kus is opdrag gegee om die legendariese ryk van Monomotapa te probeer opspoor, waar daar volgens oorlewering ryk goudafsettings en mynbedrywighede was. Hoewel die ryk blykbaar in die teenswoordige Zimbabwe was, het die kaarte van die vroeë reisigers melding gemaak van Vigiti Magna, Davagul, en ander stede wat geleë was aan 'n rivier wat naby Kaap Agulhas in die see sou gevloei het. Een van die kaarte is toegelig deur Johann van Linschoten, ʼn Nederlandse reisiger wie se werk aan Jan van Riebeeck bekend was. Van Riebeeck het dit dus as deel van sy taak beskou om met Monomotapa in aanraking te kom.
Hy het verskeie ontdekkingsreise gelas met die bepaalde doel om ʼn deel van die goudhandel na Tafelbaai te lok. Die soektog na Monomotapa was onsuksesvol. maar Simon van der Stel het wel in 1685 'n suksesvolle ekspedisie na die sogenaamde koperberge in Namakwaland gelei. Drie skagte is gesink en goeie monsters is verkry, maar die koperberge was byna 600 km van Tafelbaai af en ontginning is deur die gebrek aan 'n gerieflike hawe gekortwiek. Die bepaalde probleme van steenkoolontginning (die lae was dikwels maar dun en die gesteentes erg gevou en gebreek) het 'n behoefte aan gespesialiseerde vaklui laat ontstaan.
Die eerste amptelike opleiding het in 1763 in Schemnitz, Hongarye, begin, en later ook by die beroemde skole in Freiburg (1765, Sergbauschule) en Parys (1783, Ecole de Mines de Paris). Die belangrikheid van delf- en brandstowwe het veral gedurende die Industriële Revolusie vinnig toegeneem. In Suid-Afrika het sir James Alexander teen die middel van die 19e eeu geprobeer om koperafsettings naby die Oranjerivier te ontgin en teen 1855 is die eerste kopermyne naby Springbok begin.
Later is myne ook by Okiep en Nababeep geopen. Die eerste grootskaalse goudontginning het in 1873 begin toe groot spoelgoudafsettings by Pelgrimsrus gevind is. Teen 1885 is die eerste goud uit die hoofrif verkry en in 1886 is Johannesburg aangelê. Teen 1910 was daar 67 myne aan die Witwatersrand, van Springs tot by Randfontein. Gedurende die 20e eeu is steenkool, aardgas en aardolie op ʼn al hoe groter skaal gebruik, maar dit het nou duidelik geword dat die olie- en gasreserwes beperk is. Gevolglik het die soektog na uraan, wat 'n belangrike element in die ontwikkeling van kernkrag is, teen die middel van die 20e eeu geweldig uitgebrei.
Na die stigting van die eerste mynbouskole in die tweede helfte van die 18e eeu, het studieinrigtings vir die mynbedryf oral in Europa verrys. Die eerste opgeleide mynboukundiges het gedurende die eerste ontginnings en stormlope uit die buiteland na Suid-Afrika gekom, en vir geruime tyd het Suid-Afrika staatgemaak op die kennis van hierdie buitelandse ingenieurs. Veral die "Cousin Jacks", wat in die tinmyne van Redruth en Camborne hul ambag geleer het, het oor die hele wêreld en ook in Suid-Afrika hul stempel afgedruk.
Die mynskool wat in 1896 by Kimberley gestig is, was gebaseer op die een by Redruth. 'n Afdeling van die Kimberley-skool is later in Johannesburg gestig, wat gelei het tot die stigting van die Universiteit van die Witwatersrand in 1922. Die meeste myningenieurs ontvang teenswoordig hul opleiding aan die universiteit of aan die Universiteit van Pretoria. Dit geld ook vir die metaalkundige, wat ook ʼn belangrike bydrae lewer tot die bedryf. By die opleiding van mynboupersoneel word aandag gegee aan alle aspekte van die opsporing en ontginning van delfstowwe.
Waar die mynbou in Suid-Afrika, met sy oorvloedige mineraalrykdom, die opbrengs van byna elke ander land oortref, is dit geen wonder nie dat Suid-Afrika ook op die gebied van die opleiding van personeel die voorste plek beklee. Suid-Afrikaanse mynboukundiges is vandag dwarsoor die wêreld in aanvraag en die land se kenners bedien mynmaatskappye wêreldwyd van raad.
Die proses vir die opsporing (prospektering) van delfstowwe het gedurende die 20e eeu baie verander. Oorspronklik is daar net ondersoek ingestel na toevallige vondste. Dit is gevolg deur 'n fase waartydens die mens deur middel van ondersoeke na die geologiese geskiedenis van ʼn gebied probeer bepaal het watter delfstowwe daar aanwesig is.
Die ontginning van die aardrykdom is tans so ver gevorder dat daar digby die aardkors geen besondere vondste meer gedoen word nie. Gevolglik speel geochemiese en geofisiese opsporingsmetodes die grootste rol by die opsporing van minerale. By die geochemiese metodes word ʼn ondersoek gedoen na die voorkoms van bepaalde elemente in 'n gebied.
By die geofisiese ondersoek word die geologiese struktuur van die ondergrond bepaal. Dit is veral belangrik by die opsporing van olie en gas bronne, wat hoofsaaklik ophoop in die kruingebiede van antiklinale (plooirûe of boogvormige formasies). Wanneer die bevindings dui op die aanwesigheid van die gesogte delfstof, word daar oorgegaan tot die eksplorasie.
Die eksplorasie is die ondersoek na die gehalte en hoeveelheid van die delfstof. Dit is veral belangrik om vas te stel of ontginning ekonomies lewensvatbaar is. Vir die doel word verskeie monsters deur middel van duur boorprosesse by die betrokke terreine geneem.
Op grond van die gegewens wat so verkry word, word bereken presies hoeveel van die delfstof aanwesig is. Die bepaling omvat ʼn bewese reserwe sowel as ʼn waarskynlike reserwe. Vir die dele van die ondergrond waarvan ʼn mens weinig of geen gegewens het nie, word 'n moontlike reserwe ook soms beraam. Ekonomies ontginbare reserwes word in groot mate bepaal deur die heersende pryse.
Tydens die oliekrisis van 1973/1974, toe die prys van ru-olie die hoogte ingeskiet het, het die ekonomies ontginbare reserwes skielik verdubbel. Sedertdien word daar ook aandag gegee aan die ontginning van olie: uit vaste gesteentes (olieskalie). Indien dit ekonomies ontgin kan word, sal die wêreld se reserwes weer verdubbel. Die grootste olieskaliereserwes is in die VSA.
Die metode van ontginning word bepaal deur die hoeveelheid en die aard van die delfstof.
Die eenvoudigste metode is die dagmynbou. Die delfstof word naby die grondoppervlak uit die steengroef ontgin. Wetlik behoort die ontginde delfstof aan die eienaar van die grond. In die meeste ontwikkelde lande word die metode slegs toegepas vir die verkryging van boumateriaal en vir padbou. In die VSA word bykans 25 % van die steenkool op die manier verkry. 'n Groot voordeel van dagmynbou is die lae produksiekoste, die hoe daaglikse opbrengs (in die groot groewe tot 100 000 m3 per dag), en die relatief groter veiligheid.
Die ontginning van dik lae is minder veilig omdat die gesteente in trappe bewerk word, dikwels gelyktydig op verskillende vlakke. 'n Soortgelyke metode word in Duitsland toegepas in die groot bruinkoolgroewe wat tussen Keulen en die Limburgse grens geleë is. Die gevaar van grondverskuiwings bestaan egter gedurig met die metode. 'n Spesiale vorm van dagmynbou word by baie diamantmyne aangetref. Dikwels lê die diamante in bepaalde stollingsgesteentes, bekend as kimberliet.
Die kimberlietpyp word geleidelik blootgelê en mettertyd ontstaan 'n nagenoeg ronde vertikale skag, byvoorbeeld die Groot Gat by Kimberley. Verskeie kimberlietpype word steeds in Kimberley ontgin. Dagmynbou word hoofsaaklik vir die ontginning van koper, steenkool en ystererts gebruik, asook vir die produksie van nie-metale soos klip, sand, klei, gips, ensovoorts. Die omvang van plofstofladings is gewoonlik groter as by ondergrondse ontginning.
Skietpatrone word uitgewerk sodat groot gebiede op 'n slag oopgeskiet kan word, hoewel die omvang van die skietwerk in die geval van dagmynbou dikwels beperk word deur die nabyheid van woongebiede. 'n Groot deel van die uitgrawing word gedoen deur stootskrapers en meganiese grawe. Die verwydering van water uit oop myne, sowel as die gevaar van oorstromings, geniet baie aandag, veral waar die reënval hoog is en waterdraende rots voorkom.
Sekere mineraalafsettings word deur 'n hidrouliese metode ontgin. Dit kom grootliks daarop neer dat die erts versit word deur middel van 'n sterk straal water uit 'n groot spuitkop. Die hidrouliese ontginningsmetode is verwant aan die baggermetode. Dit geskied met behulp van 'n bagger, gewoonlik op 'n dam of langs die kus. Die bagger het ʼn verdigtingstoestel aan boord en nadat die grondstof deur die toestel gegaan het, word dit aan die anderkant van die bagger uitgestoot.
'n Variasie van die baggermetode is die "ontginning" van uraan uit die slykdam nadat al die goud aan die slyk onttrek is. By die ystermyn by Thabazimbi word sowel dagmynbou as ondergrondse mynbou beoefen, en die Donkerpoortmyn daar naby is van ʼn ondergrondse myn in 'n dagmyn verander.
Delfstowwe wat diep uit die ondergrond ontgin word, behoort wetlik meestal aan die Staat, wat 'n konsessie vir die ontginning aan 'n individu of ʼn maatskappy kan verleen. Die ontginningsmetodes ondergronds kan bale verskil. Die vir olie en gas is in beginsel baie eenvoudig. Die stowwe verkeer dikwels onder sulke geweldig hoe druk dat daar slegs 'n skag na die betrokke laag geboor hoef te word. Die gas of die olie kom dan sommer vanself na bo.
Die praktiese uitvoering van die eenvoudige beginsel is egter hoogs gekompliseer. Namate die olie ontgin word, daal die druk, en gevolglik moet die olie na die aardoppervlak gepomp word. Sodra die pompproses nie meer doeltreffend werk nie, word die druk dikwels verhoog deur water by ʼn bykomstige boorgat in te spuit. By soutontginning word ʼn soortgelyke tegniek gebruik. Warm water word deur 'n boorgat in die soutlaag ingepomp.
Die sout los daarin op en kan na bo gepomp word. By die algemeenste vorm van mynbou word 'n ondergrondse ertsliggaam (byvoorbeeld 'n uraanryke ekstrusie) of 'n stelsel van lae (byvoorbeeld steenkool) opgegrawe. Vir hierdie doel word vertikale skagte gesink, van waar die ertslae langs horisontale gange ontgin word. Hierdie metode vereis besondere tegniek ten opsigte van die bekamping van die hoe ondergrondse temperature, suurstoftoevoer, stof, gevaarlike gasse soos myngas, veral metaan (Ch4) en die gevaar van instortings.
In steenkoolmyne word daar ʼn horisontale gang in 'n steenkoollaag gegrawe, wat aan die een sy ewewydig met die gang verbreed word. Op die wyse word 'n nuwe tonnel, wat deur houtstutte ondersteun word, en 'n verlate gedeelte (die "ou man"), waaruit die stutte geleidelik verwyder word, gevorm. Die "ou man" word gou opgevul deur rotsstortings, waarvan die tekens dikwels by die oppervlak waargeneem kan word (mynskade). Nog 'n nuwe tegniek wat in steenkoolmyne toegepas word, is die vergassing van die steenkool, wat veral nuttig is in die ontginning van besondere dun lae steenkool.
Die proses bring ook mee dat bykans geen materiaal na die bogrond gevoer hoef te word nie. 'n Groot verskeidenheid grondstowwe kom in Suid-Afrika voor. Die land het groot reserwes ystererts, chroom, mangaan, vanadium, platina, goud, steenkool en baie meer. Bowendien het die mynbase reeds aan die begin van die eeu beset dat 'n wetenskaplike benadering tot die bedryf die beste langtermynvoordele sal verseker. Die stabiliteit van rotsmassas waarin die ertsafsettings voorkom, bepaal dikwels die metode van mynbou wat toegepas gaan word.
Die strewe bly steeds 'n metode wat die beste finansiële voordele sal lewer, in ooreenstemming met ʼn redelike mate van veiligheid. Wetenskaplike metodes word gebruik om die spanning, druk en verplasing van rotse in oop myne sowel as ondergronds te meet. Hierdeur word die stabiliteit van rotsstrukture bepaal en gevolglik kan die steunvereistes daarvoor bereken word. Verder word die geologiese faktore ook bestudeer, soos die grootte en vorm van die ertsliggaam, die diepte en aard van die bolaag, die ligging, die strekking en die helling van die afsetting.
Die sterkte en die fisiese aard van die erts en van die omliggende gesteente, asook die aanwesigheid al dan nie van waterdraende rotse in die omgewing, het ook 'n invloed op die keuse van mynboutegniek. Hedendaags word daar grootskaals gebruik gemaak van rekenaars om die moontlike winste en risiko's te bereken en die omvang en aard van die beveiliging van die gekose mynboutegniek vas te stel.
Die grawe van 'n skag is waarskynlik die gevaarlikste operasie by die ontginning van ʼn myn. Die eerste stap is om die boonste 50 m rots met dinamiet los te skiet. Sodra die los rots uit die gat verwyder is, word daar begin met die boor van die skag.
Dit geskied na gelang van die aard van die gesteente waardeur daar geboor moet word. Afgesien van die skagboor wat tot 5 m in deursnee kan wees, word daar ook van plofstof en lug bore gebruik gemaak. 'n Enorme staal platform, wat soos 'n reuse-emmer in die skag hang, sak meter vir meter in die skag af namate dit dieper word. In die vloer van die platform is daar gate waardeur die groot hysemmers met die gebreekte rots na die oppervlak opgehys word. Namate die skag dieper in die aardkors insink, word die wande van die skag deur die werkers op die platform met gewapende beton uitgevoer.
Op vasgestelde dieptes in die skag word "stasies" uitgeskiet waar die sogenaamde skip (skaghysbak) sal stilhou wanneer die myn in werking is. Dit is ook van hierdie stasies af dat daar telkens horisontale tonnels of dwarsgange na die ertsdraende rif gegrawe word.
Sodra 'n dwarsgang deur die rif gaan, word 'n gang reghoekig met die dwarsgang en ewewydig met en ietwat laer as die rif gegrawe. Die effense laer vlak van die ewewydige gang sal die laai van die koekepanne met ertsdraende klip vergemaklik.
Afgesien van algemene boorwerk in die myn vorm boorwerk 'n integrerende deel van die skietwerk van die myn. Verskeie soorte bore word gebruik. Slagbore stamp die rots stukkend deur middel van 'n beitelvormige boorpunt van wolframkarbied. Die sleurpuntdraaiboor skaaf of ploeg die rots weg.
Geoutomatiseerde boormasjiene met verskeie boorpunte, wat van 'n beheerpaneel af beheer word, word vandag algemeen gebruik. In oop myne word groter gate vir plofstof geboor as ondergronds. Die meeste ondergrondse skietwerk word gedoen in gate wat wissel tussen 3 cm tot 8 cm in deursnee. Spesiale boorpunte van etlike meters in deursnee word in spesiale gevalle gebruik, byvoorbeeld in uraanmyne en vir skaggrawing. In kwartsmyne word daar algemeen van die afsplinteringsmetode gebruik gemaak vir die boor of breek van rotse. Hiervoor word ʼn vlamstraalboor gebruik wat die rots deur skielike verhitting laat versplinter.
Die ophys van die mynhyser met sy passasiers of die erts word gedoen deur 'n dubbele kartrolstelsel wat twee mynhysers dra sodat die een mynhyser altyd afdaal terwyl die ander een na die oppervlak styg. Hierdeur word die stelsel gebalanseer. Die hyskabels moet gereeld ondersoek word, aangesien die spanning waaraan hulle onderwerp word, die veiligheid van die passasiers in gevaar kan stel.
Waar die mure of plafonne van ondergrondse gange nie sterk genoeg is nie, word meestal van houtstutte gebruik gemaak om rotsstortings mee teen te werk. Van wee die enorme drukking en onvoorspelbaarheid van die gesteentes in die bolaag word daar in Suid-Afrika van spesiale rekenaars gebruik gemaak om die hoedanighede van die gesteentes in die bolaag te ontleed en sodoende ongelukke te bekamp.
Navorsers in Suid-Afrika het ook 'n spesiale hidrouliese mynstut ontwikkel wat kan meegee sonder dat dit breek. Sir Humphry Davy se beroemde veiligheidslamp word steeds gebruik om die suurstof- en metaangasinhoud in die myn te monitor. Protospanne wat spesiaal opgelei is, staan altyd gereed om tydens mynongelukke die nodige reddingswerk te verrig.
Byna oral waar mynbou beoefen word, word die landskap ontsier en die omgewing versteur. Veral die fauna en flora ly onder besoedeling, wat ʼn onvermydelike deel vorm van die mynbou. Onder druk van omgewingsbewaarders word daar in toenemende mate geprobeer om die versteuring van die natuurlike milieu teen te werk.
Die mynhope word met spesiale grassoorte beplant en die gedagte om mynafval in die myngange terug te plaas, wen steeds meer veld. Waar die gange met verloop van tyd ineenstort en verdere versteurings meebring, kan hulle eerder vir so 'n doel benut word. In Duitsland, waar bruinkool bogronds ontgin word, word die mynbase verplig om uitgewerkte myne weer met die afvalgrond op te vul. Daarna word 'n bolaag landbougrond daaroor gegooi en dit word opnuut verbou. Indien steenkool ooit in die Krugerwildtuin ontgin word, sal dit waarskynlik slegs op hierdie voorwaarde mag gebeur.
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Mynbou.
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir mynbou.Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
