Melodie

’n Melodie (uit Grieks μελῳδία, melōidía, "sang"),^[1] ook wysie, stem of lyn, is ’n liniêre opeenvolging van musieknote wat die luisteraar as ’n eenheid waarneem. In die letterlikste sin is ’n melodie ’n kombinasie van toonhoogte en ritme, terwyl die term in meer figuurlike sin die ander elemente van musiek, soos toonkleur kan insluit. Dit kan as die voorgrond beskou word van die begeleiding in die agtergrond. ’n Lyn of party hoef nie ’n voorgrondmelodie te wees nie.

’n Maat uit J. S. Bach se Fuga No. 17 in A-mol, BWV 862, uit Das wohltemperierte Klavier (Deel I), ’n voorbeeld van kontrapunt. Die twee stemme (melodieë) op elke balk kan onderskei word deur die rigting van die dwarsbalkies.
, ,
,

Melodieë bestaan dikwels uit een of meer musikale frases of motiewe, en word gewoonlik in verskillende vorme deur ’n hele komposisie herhaal. Melodieë kan ook beskryf word deur hulle melodiese beweging of die toonhoogtes of die intervalle tussen note (hoofsaaklik konjunk of disjunk of met verdere beperkings), omvang van toonhoogte, spanning en oplossing, kontinuïteit en koherensie, kadens en vorm.

Elemente

Met die oog op hoeveel verskillende elemente en style van melodie daar is, "beperk baie bestaande verklarings [van melodie] ons tot spesifieke stilistiewe modelle, en hulle is te eksklusief".^[2] Paul Narveson het in 1984 beweer dat meer as driekwart van melodiese onderwerpe nie deeglik ondersoek is nie.^[3]

Die melodieë wat in die meeste Europese musiek wat voor die 20e eeu geskryf is, bestaan, asook in populêre musiek deur die 20e eeu heen, het "vaste en maklik herkenbare frekwensiepatrone", herhalende "gebeurtenisse, dikwels periodies, op alle struktuurvlakke" en "herhaling van tydsdure en patrone tydsduur".^[2]

In the 20e eeu het melodie "gebruik gemaak van ’n groter verskeidenheid noothulpbronne was wat in enige ander tydperk van Westerse musiek die gewoonte was". Hoewel die diatoniese toonleer nog gebruik is, het die chromatiese toonleer "in algemene gebruik" geraak.^[2] Komponiste het ook ’n strukturele rol toegeken aan "die kwalitatiewe dimensies" wat vroeër "byna uitsluitlik vir toonhoogte en ritme behou is". Kliewer sê: "Die noodsaaklike elemente van enige melodie is tydduur, toonhoogte en kwaliteit (toonkleur), tekstuur en klanksterkte."^[2] Al is dieselfde melodie moontlik herkenbaar wanneer dit met ’n groot verskeidenheid toonkleure en dinamiek gespeel word, is laasgenoemde moontlik steeds ’n "element van liniêre ordening".^[2]

Voorbeelde

Verskillende musiekstyle wend melodie op verskillende maniere aan. Byvoorbeeld:

• Jazz-musikante gebruik die term "lead" of "head" om na die hoofmelodie te verwys, wat as die beginpunt vir improvisasie gebruik word rockmusiek, melodiese musiek en ander vorme van populêre musiek en volksmusiek is geneig om een of twee melodieë (vers en refrein) te kies en daarby te hou; die frasering en woorde kan verskil.
• Indiese klassieke musiek steun swaar op melodie en ritme, en nie soveel op harmonie nie, aangesien die musiek geen akkoordwisseling bevat nie.
• Balinese gamelanmusiek maak dikwels gebruik van ingewikkelde variasies op ’n enkele melodie wat gelyktydig gespeel word. Dit word heterofonie genoem.
• In Westerse klassieke musiek lei komponiste dikwels ’n aanvanklike melodie, of tema, in en skep dan variasies. Klassieke musiek het dikwels etlike melodiese lae, wat polifonie genoem word, soos dié in ’n fuga, ’n soort kontrapunt. Dikwels word melodieë gebou op motiewe of kort melodiese fragmente, soos die opening van Beethoven se Vyfde Simfonie. Richard Wagner het die konsep van 'n leitmotif bekend gemaak: ’n motief of melodie wat geassosieer word met 'n sekere idee, persoon of plek.
• Hoewel toonhoogte en tydduur van primêre belang is in melodieë in die meeste populêre musiek en klassieke musiek uit die tydperk van klassieke Westerse harmonie het die belangrikheid van toonhoogte en tydduur van minder belang geword in kontemporêre musiek van die 20e en 21e eeu en het toonkleur belangriker, soms die belangrikste, geword. Voorbeelde sluit in musique concrète, klangfarbenmelodie, Elliott Carter se Eight Etudes and a Fantasy (wat ’n beweging insluit met net een noot), die derde beweging van Ruth Crawford-Seeger se Strykkwartet 1931 (later geherorkestreer as Andante for string orchestra), wat die melodie skep uit ’n onveranderde stel toonhoogtes deur "dissonante dinamiek", en György Ligeti se Aventures, waarin herhalende spraakklanke die liniêre vorm skep.

Verwysings

1. Henry George Liddell, Robert Scott. "μελῳδ-ία". Melodia. {{cite book}}: |work= ignored (hulp)
2. Kliewer, Vernon (1975).
3. Narveson, Paul (1984).

Verdere leeswerk

• Apel, Willi. Harvard Dictionary of Music, 2e uit., bl. 517–19.
• Edwards, Arthur C. The Art of Melody, bl. xix–xxx.
• Holst, Imogen (1962/2008). Tune, Faber and Faber, Londen. ISBN 0-571-24198-0.
• Smits van Waesberghe, Joseph (nl) (1955). A Textbook of Melody: A course in functional melodic analysis, American Institute of Musicology.
• Szabolcsi, Bence (1965). A History Of Melody, Barrie and Rockliff, Londen.
• Trippett, David (2013). Wagner's Melodies. Cambridge University Press.