From Wikipedia, the free encyclopedia
Die Eleusiniese misterieë (Grieks: Ἐλευσίνια Μυστήρια) was ’n instelling wat elke jaar vir die kultus van Demeter en Persefone gehou is en gebaseer was by Eleusis in Antieke Griekeland. Dit was die "beroemdste van die geheime godsdienstige rituele van Antieke Griekeland".[1] Dit was deel van ’n ou landelike kultus[2] en daar is getuienis dat dit afgestam het van die ou godsdiensgebruike van die Miceense tydperk.[3][4]
Die misterieë hou verband met die mite van die ontvoering van Persefone van haar ma, Demeter, deur die koning van die onderwêreld, Hades, in ’n siklus met drie fases: die verlies, die soektog en die terugkeer. Die hooftema was die terugkeer van Persefone en die hereniging met haar ma. Dit was ’n groot fees in die Hellenistiese tydperk en het later na Rome versprei.[5] Soortgelyke godsdiensrituele het voorgekom in die landbougemeenskappe van die Nabye Ooste en Minoïese Kreta.
Die rites, seremonies en geloofsopvattings is geheim gehou. Vir die ingewydes het die hergeboorte van Persefone die ewigheid van die lewe gesimboliseer wat van geslag tot geslag gevloei het; hulle het geglo daar wag ’n beloning vir hulle in die hiernamaals.[6] Daar is baie skilderye en potskerwe wat verskeie aspekte van die misterieë uitbeeld. Omdat dit visioene en die oproep van ’n hiernamaals behels het, glo sommige geleerdes die rituele, seremonies en ondervindings is so lank (twee millenniums) volgehou omdat ’n psigedeliese dwelm betrokke was.[7]
"Eleusiniese misterieë" was die naam van die misterieë van die stad Eleusis. Die stad se naam is pre-Grieks en kan verband hou met die godin Eileithyia.[8] Haar naam (ook Ἐλυσία, Elysia) hou moontlik verband met die maand Eleusinios en die stad Eleusis,[9] maar dit word betwis.
Die misterieë hou verband met ’n mite oor Demeter, die godin van landbou en vrugbaarheid in die Griekse mitologie, volgens ’n lofsang van Homeros. Volgens die lofsang het Demeter se dogter, Persefone (na wie ook verwys word as Kore, "meisie"), die taak gekry om al die blomme op aarde te verf. Terwyl sy daarmee besig was, het die god Hades haar gegryp en na sy onderwêreldse koninkryk ontvoer.
Demeter het oral na haar dogter gesoek en in ’n poging om Zeus te oorreed om opdrag te gee dat haar dogter teruggebring word, het sy ’n groot droogte teweeggebring waarin baie mense van honger omgekom het. As dit aangehou het, sou dit beteken het die gode kry nie offerande en word nie aanbid nie. Zeus het dus ingegee en Persefone toegelaat om terug te keer na haar ma.[10]
Volgens die mite het Demeter tydens haar soektog lang ente gereis en baie avonture op pad gehad. Sy leer onder meer aan Triptolemus die geheime van landbou.[11] Toe Persefone terugkeer, het die aarde teruggekeer na sy vorige toestand en het die eerste lente aangebreek.
Dit was egter ’n reël van die skikgodinne dat iemand wat in die onderwêreld geëet of gedrink het, vir ewig daar moes bly. Voordat Hades haar laat gaan het, het hy haar met ’n skelmstreek sover gekry om vier granaatpitte te eet (of ses, na gelang van die mite), en daarom moes sy noodgedwonge vir vier (of ses) maande van elke jaar na die onderwêreld terugkeer. Die res van die jaar kon sy by haar ma deurbring.
Wanneer Persefone nie by haar was nie, het Demeter getreur en nagelaat om ’n ogie oor die landbou te hou. Dan was dit herfs en winter. Wanneer Persefone terug was, was Demeter bly en het sy weer na die aarde omgesien. Dan was dit lente en somer.
Persefone se hergeboorte (wanneer sy uit die onderwêreld teruggekeer het) is simbolies van die herlewing van alle plantlewe en van die ewigheid van die lewe van geslag tot geslag.
Die Eleusiniese misterieë kom vermoedelik uit die vroeë antieke tyd. Volgens sommige vondste in die tempel Eleusinion in Attika was die basis daarvan ’n ou landelike kultus.[12] Sommige praktyke is vermoedelik oorblyfsels uit die Miceense tydperk, en dus van voor die Griekse Donker Middeleeue.[3][4] Uit opgrawings blyk dit daar was in die Miceense tyd ’n privaat gebou onder die Telesterion (Groot Saal), en daaruit word afgelei die kultus van Demeter was aavanklik privaat. In die Homeriese lofsang word die paleis van koning Keleos genoem.[13]
Moderne geleerdes glo die misterieë was bedoel om "die mens uit die menslike sfeer tot die goddelike te verhef, en so sy verlossing te verseker en onsterflikheid aan hom te gee".[14] Daar is vergelykings tussen hierdie Griekse rituele en soortgelyke – soms ouer – stelsels, onder meer in die Nabye Ooste. Sulke kultusse sluit in die misterieë van Isis en Osiris in Egipte, dié van Adoniac van Siriese kultusse, die Persiese misterieë en die Frigiese Kabeire-misterieë.[15]
Sommige geleerdes glo die Eleusiniese kultus is ’n voortsetting van die Minoïese kultus[16] en dat Demeter ’n papawergodin was wat die papawer uit Kreta na Eleusis gebring het.[17][18]
By Eleusis is inskripsies wat verwys na "die godinne" wat vergesel word van die landbougod Triptolemos (moontlik die seun van Ge en Okeanos),[19] en die "god en godin" (Persefone en Plouton) asook Eubuleus, wat hulle moontlik uit die onderwêreld vergesel het.[20] Die mite het drie fases gehad: die "afdaling" of verlies, die soektog en die "opvaring" of terugkeer (Grieks: "anodos"). Dit het teenoorgestelde emosies, van hartseer tot vreugde, opgeroep wat die volgelinge tot jubeling aangespoor het. Die hooftema was die terugkeer van Persefone en haar hereniging met haar ma, Demeter.[21]
Aan die begin van die fees het die priesters twee spesiale houers gevul en die inhoud uitgegooi, die een weswaarts en die ander ooswaarts. Die mense het na die lug én die aarde gekyk en in magiese rym geskree: "Reën en word swanger." In ’n ritueel is ’n kind uit die herd (die goddelike vuur) ingewy. Die woord pais ("kind") kom in die Miceense inskripsies voor.[22] Dit was die ritueel van die "goddelike kind", wat oorspronklik Ploutos was. In die Homeriese lofsang word die ritueel verbind met die mite van die landbougod, Triptolemos.[23] Die godin van die natuur oorleef in die misterieë waar die volgende woorde geuiter word: "Magtige Potnia het die lewe aan ’n groot seun geskenk."[3] Potnia ("dame") is ’n Miceense titel vir die godinne[24] en moontlik die vertaling van ’n soortgelyke titel van pre-Griekse oorsprong.[25]
Die hoogtepunt van die fees was "’n koringaar wat in stilte gesny is", wat die krag van die nuwe lewe verteenwoordig het. In die begin het die idee van onsterflikheid nie in die misterieë bestaan nie, maar die ingewydes het geglo hulle sou ’n beter lewe in die onderwêreld hê. Die dood was steeds ’n werklikheid, maar terselfdertyd ’n nuwe begin soos die plant wat groei uit ’n saad wat begrawe is.[4] ’n Uitbeelding uit die ou paleis van Phaistos is na aan die beeld van die "anodos" van Persefone. ’n Godin sonder arms en bene groei uit die grond, en haar kop verander in ’n groot blom.[26]
Volgens die Griekse argeoloog George E. Mylonas is die kleiner misterieë "gewoonlik een keer per jaar in die vroeë lente, in die maand van blomme, die Anthesterion (ons Februarie), gehou". Die groter misterieë is ook een keer per jaar gehou, maar elke vier jaar met spesiale glans in wat bekend was as die penteteris.[27] Die Hongaarse geleerde Carl Kerenyi stem hiermee saam.[28] In die Homeriese lofsang aan Demeter is koning Keleos een van die eerste mense wat die geheime rituele van haar kultus se misterieë geleer het. Hy was ook een van die oorspronklike priesters.[29]
Onder die Atheense heerser Peisistratos het die Eleusiniese misterieë pan-Hellenisties geword en pelgrims het ook van buite Griekeland gekom om deel te neem. Omstreeks 300 v.C. het die staat beheer oor die misterieë oorgeneem; dit is bestuur deur twee families, die Eumolpidae en die Kerykes. Dit het gelei tot ’n groot toename in ingewydes. Almal wat Grieks kon praat en wie se hande nie met bloed besmet was nie, kon ingewy word: mans, vroue en selfs slawe.[30]
Die weergawe hier onder is in ’n neutedop; ’n groot deel van die inligting oor die Eleusiniese misterieë is nooit neergeskryf nie. Mense wat wou deelneem, moes ’n eed van stilswye aflê. Net ingewydes het byvoorbeeld geweet wat in die kiste (’n heilige kis) en die kalatos (’n mandjie met ’n deksel) was.
Daar was twee Eleusiniese misterieë: die groter en die kleiner misterieë. Volgens die neoplatonis Thomas Taylor "het die dramatiese vertonings van die kleiner misterieë okkulties uitdrukking gegee aan die ellendes van die siel terwyl dit aan die liggaam onderwerp was, en dié van die groter misterieë het deur mistieke en luisterryke visioene die geluksaligheid van die siel te kenne gegee beide hier en hierna, wanneer dit gereinig is van die bevlekkings van ’n materiële aard en konstant opgehef word tot die werklikhede van intellektuele [spirituele] visie". Volgens Plato was "die eindelike doel van die misterieë om ons terug te lei na die beginsels waarvan ons afkomstig is . . . ’n perfekte genieting van intellektuele [spirituele] welsyn".[31]
Die kleiner misterieë het plaasgevind in die maand Anthesteria onder toesig van Athene se archon basileus ("hoofmagistraat"). Om vir inwyding te kwalifiseer moes deelnemers ’n jong vark aan Demeter en Persefone offer en hulle dan ritueel in die rivier Illisos reinig. Nadat hulle die kleiner misterieë voltooi het, is deelnemers as mystai ("ingewydes") beskou wat waardig was om getuies van die groter misterieë te wees.
Want onder die baie uitstekende en inderdaad goddelike instellings wat julle Athene voortgebring en tot die mensdom bygedra het, is geen na my mening beter as daardie misterieë nie. Danksy hulle is ons uit ons barbaarse en onbeskaafde lewenswyse gebring en opgevoed en verfyn tot ’n toestand van beskawing; en omdat die rituele "inwydings" genoem word, het ons inderwaarheid uit hulle die begin van die lewe geleer, en die mag gekry om nie net gelukkig te lewe nie maar ook met ’n groter hoop te sterf.
Die groter misterieë het plaasgevind in Boedromion, die derde maand van die Attiese kalender – dit was in die laat somer rondom September – en dit het 10 dae geduur.
Die eerste aktiwiteit (op die 14de Boedromion) was die bring van heilige voorwerpe van Eleusis na die Eleusinion, ’n tempel aan die voet van die Akropolis van Athene.
Op die 15de Boedromion, wat Agyrmos ("die Samekoms") genoem is, het die priesters die aktiwiteite geopen en die ritueel hiereía deúro uitgevoer.
Die "see-inwydings" (halade mystai) het op die 16de Boedromion in Athene begin met die priesters wat hulle by die hawestad Falero in die see gewas het.
Op die 17de het die deelnemers die Epidauria begin; dit was ’n fees vir Asklepios wat genoem is na sy hoofheiligdom by Epidauros. Met hierdie "fees binne ’n fees" is die held se aankoms in Athene saam met sy dogter Hugieia gevier. Dit het bestaan uit ’n optog na die Eleusinion (waartydens die mystai blykbaar tuis gebly het), ’n groot offerande en ’n deurnagfees (pannykhís).[32]
Die optog na Eleusis het op die 19de by Kerameikos (die Atheense begraafplaas) begin wanneer mense met die "Heilige Weg" (Hierá Hodós) langs geloop het terwyl hulle takke genaamd bacchoi rondswaai. Op ’n sekere plek op die pad het hulle onwelvoeglikhede geskree in herinnering aan Iambe, ’n ou vrou wat Demeter met haar vuil grappies laat glimlag het terwyl die godin oor die verdwyning van haar dogter gerou het.
Met hul aankoms by Eleusis was daar ’n nagwaak (pannychis), volgens Mylonas[33] en Kerenyi.[34] – dalk in herinnering aan Demeter se soektog na haar dogter. Die een of ander tyd het ingewydes ’n spesiale drankie geniet wat kykeon genoem is en gelei het tot spekulasies dat die chemiese middels daarin ’n psigoaktiewe uitwerking gehad het.
Op die 20ste en 21ste Boedromion het ingewydes na die Telesterion ("Groot Saal") gegaan. In die mddel het die Anaktoron ("Paleis") gestaan waarin net die priesters kon gaan; dit is waar heilige voorwerpe gehou is. Voordat mystai die Telesterion binnegegaan het, het hulle opgesê: "Ek het gevas, ek het die kykeon gedrink, ek het uit die kiste ("kis") geneem en nadat ek dit bewerk het, het ek dit in die kalatos ("mandjie") teruggesit.[35]
Daar word algemeen aanvaar dat die rituele in die Telesterion drie elemente bevat het:
Saam was die drie elemente bekend as die aporrheta ("onherhaalbare dinge"); die straf vir die openbaring daarvan was die dood.
Volgens Athenagoras van Athene, Cicero en ander antieke skrywers was dit (onder meer) vir dié misdaad dat die Griekse digter Diagoras in Athene tot dood veroordeel is;[37][38] die dramaturg Aischulos is na bewering verhoor omdat hy geheime van die misterieë in sy toneelstukke verklap het, maar hy is vrygespreek.[39] Die verbod op die onthulling van die rituele van die misterieë was dus volkome, en dit is moontlik hoekom feitlik niks vandag bekend is van wat daar gebeur het nie.
Twee moderne teorieë bestaan oor die hoogtepunt van die misterieë. Sommige meen die priesters het die visioene van die heilige nag onthul; dit het bestaan uit ’n vuur wat die moontlikheid van die lewe ná die dood onthul het en verskeie heilige voorwerpe. Ander glo nie dié weergawe is genoeg rede dat die misterieë soveel invloed gehad en so lank geduur het nie; hulle voel die ondervindings was inwendig en is bemiddel deur ’n kragtige psigoaktiewe bestanddeel in die kykeon.
Die Pannychis, ’n deurnagfees, het gevolg op hierdie deel van die misterieë. Dit het gepaardgegaan met danse en ’n vrolikheid, asook die offerande van ’n bul laat die aand of vroeg die volgende oggend. Op daardie dag (die 22ste Boedromion) het die ingewydes hulde aan die afgestorwenes gebring deur drankoffers uit spesiale houers te gooi.
Op die 23ste Boedromion het die misterieë ten einde geloop en almal teruggekeer huis toe.[40]
In 170 n.C. is die Tempel van Demeter deur die Sarmate verwoes, maar Markus Aurelius het dit laat herbou. Aurelius was die eerste niegeestelike wat toegelaat is om die Anaktoron binne te gaan. Terwyl die Christendom in die 4de en 5de eeu in gewildheid toegeneem het, het Eleusis se aansien begin taan. Die laaste heidense keiser van Rome, Julianus, het van 361 tot 363 regeer ná sowat 50 jaar van Christelike heerskappy. Julianus het probeer om die Eleusiniese misterieë te herstel en was die laaste keiser wat ingewy is.[41]
Keiser Theodosius I het sowat 30 jaar later, in 392 n.C., die heiligdomme laat sluit tydens die vervolging van heidene. Die laaste oorblyfsels van die misterieë is in 396 n.C. uitgwis toe Christene onder Alarik, koning van die Gote, die ou heilige terreine verwoes en ontheilig het.[42][43]
Volgens die historikus Hans Kloft het elemente van die kultus op die Griekse platteland bewaar gebly. Daar is Demeter se rituele en godsdienspligte deeltelik deur boere en herders oorgedra aan sint Demetrios van Thessaloniki, wat geleidelik die plaaslike beskermer van die landbou en die "erfgenaam" van die heidense moedergodin geword het.[43]
Verskeie geleerdes het voorgestel dat die groot invloed van die misterieë gekom het uit die kykeon se werking as ’n psigoaktiewe agent.[7] Die gebruik van drankies vir magiese of godsdienstige doeleindes was redelik algemeen in Griekeland en die antieke wêreld.[44] Die ingewydes, wat opgerui is deur hul vas en voorbereidingseremonies, kon deur die uitwerking van ’n kragtige psigoaktiewe drankie aangevuur gewees het tot ’n onthullende geestestoestand met groot spirituele en intellektuele gevolge.[45] In teenstelling hiermee wys skeptici op die gebrek aan voldoende bewyse en lê hulle klem op die kollektiewe eerder as die individuele aard van die inwyding in die misterieë.[46]
Verskeie agente is al genoem as die psigoaktiewe bestanddeel van kykeon, maar sonder konsensus of oortuigende bewyse. Dit sluit in ergot, ’n swamparasiet van gars of rog; dit bevat alkaloïede ergotamien, ’n voorloper van LSD, en ergometrien.[45] Moderne pogings om ’n kykeon voor te berei met gars wat deur ergot besmet is, het onoortuigende resultate opgelewer. Volgens Alexander Shulgin en Ann Shulgin het beide ergometrien en ergien ’n soortgelyke uitwerking as LSD.[47][48]
Psigoaktiewe sampioene is nog ’n kandidaat. Terence McKenna het gespekuleer die misterieë was gesentreer om ’n vareïteit van die genus Psilocybe. Ander psigoaktiewe swamme soos Amanita muscaria (rooihoedamaniet) is ook al voorgestel.[49] Volgens ’n onlangse hipotese het die antieke Egiptenare Psilocybe cubensis op gars gekweek en dit met die god Osiris verbind.[50]
Nog ’n kandidaat vir die psigoaktiewe dwelm is ’n opioïed wat verkry word van die papawer. Demeter se kultus het dalk die papawer uit Kreta na Eleusis gebring; dit is ’n feit dat opium op Kreta vervaardig is.[51]
Nog ’n kandidaat is DMT, wat op baie wilde plante van die Mediterreense gebied voorkom, insluitende Phalaris (kanariegras) en Acacia (akasias).[52] Om aktief te wees as dit mondelings ingeneem word, moet dit gekombineer word met ’n monoamine-oksidasiestremmer soos Siriese wynruit (Peganum harmala), wat oral in die Mediterreense gebied groei.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
