Grootrivier (Gourits)

Die Groot-, Gamka- en die Olifantsriviere en hul baie sytakke is die bolope van die Gouritsrivier. Die Grootrivier dreineer die westelike deel van daardie deel van die Karoo wat in die Wes-Kaapprovinsie val.

Vir ander gebruike, sien Grootrivier (dubbelsinnig).

Grootrivier
Treinbrug oor die Buffelsrivier, die boloop van die Grootrivier naby Laingsburg Treinbrug oor die Buffelsrivier, die boloop van die Grootrivier naby Laingsburg
Die blou lyn toon die Grootrivier
Stroomgebied	Karoo, Suid-Afrika
Oorsprong	Komsberg, saamvloei van Touws- en Buffelsriviere
Monding	Gouritsrivier
Oorsprong-hoogte	1200 m
Monding-hoogte	82 m
Grootrivier Ligging van die Grootrivier se monding in die Gouritsrivier
Koördinate: 33°53′18″S 21°39′22″O

Sytakke en opvanggebied

Die Buffelsrivier by die Buffelspoort

Die Grootrivier ontstaan deur die samevloeiing van die Klein-Swartbergrivier en die Buffelsrivier.^[1]

• Die Touwsrivier ontspring in die Matroosberge by Ceres en De Doorns op hoogtes wat wissel tussen 300 en 1 900 m meter bo seespieël. Die jaarlikse neerslag wissel tussen die 200 en 1 500 mm per jaar en val gewoonlik in die baie laat somer tot winter, maar ook dwarsdeur die jaar. Die Touws loop oos deur die dorp Touwsrivier en verder suidwaarts in die Klein-Karoo. Dan sluit dit 25 km wes van Van Wyksdorp by die Grootrivier aan.
• Die Buffelsrivier ontspring in die Kromberge in die Moordenaarskaroo, op so 'n 1 700 m bo seevlak. Die jaarlikse reënval is gewoonlik minder as 500 mm en val in die laat somer. Die rivier loop suid deur Laingsburg en die Buffelspoort in die Klein-Swartberge na die Klein-Karoo. Ongeveer 50 km voor die samevloeiing met die Touws (by die Van Zylsdamme) verander die Buffels se naam na Grootrivier. Dit vloei daarna suid en waar die Touws aansluit, draai die rivier oos, verby Van Wyksdorp en verder tot dit saamvloei met die Gourits. Die grens tussen die Noord- en die Wes-Kaap vorm so rofweg die waterskeiding vir hierdie rivierstelsel.

Bevolking en dorpe

Die streek het 'n bevolking van 21 500 waarvan 60% in dorpe en ander nedersettings woon. Touwsrivier, Laingsburg en Matjiesfontein lê aan die N1 en Ladismith aan die R62. Van Wyksdorp lê aan 'n grondpad, die R327. Weens die gebrek aan 'n ekonomiese trekpleister word verwag dat die bevolking op hierdie syfer sal bly, of dalk nog sal verminder. Die trek van inwoners van die plase na die dorp sal waarskynlik voortduur.

Boerdery

In die gebied word geboer met skape en volstruise en met lusern, vrugte en wingerd op droë land en onder besproeiing. Besproeiing word belemmer deur die gebrek aan water.

Damme

• Floriskraaldam
• Die Bellairreservoir lê in die Brakrivier, 'n sytak van die Touws, op 'n afstand van 40 km oosnoordoos van Montagu. Hierdie dam kan 10,1 miljoen kubieke meter water berg.
• Miertjieskraaldam
• Verkeerdevlei (dam) het 'n opgaarvermoë van 5,5 miljoen kubieke meter. Hierdie dam lê langs die R46 tussen De Doorns en Touwsrivier in die Smalblaarrivier, nog 'n sytak van die Touws.
• Vyftig kilometer wes van Ladismith aan die suidelike helling van die Anysberg/Prinsberg lê die Prinsrivierdam. 33°30′32,2″S 20°45′12.5″O
• Van Zylsdamme in die Grootrivier lê suid van die Buffelspoort in die Klein-Swartberge.

Ekologiese stand

Oor die algemeen verkeer hierdie rivierstelsel in 'n redelik goeie ekologiese toestand. By Laingsburg en Van Wyksdorp is beperkte aktiwiteite wat die ekologie versteur. Dit is die reguitmaak van die rivierstroom, die bou van keerwalle en die gelykmaak van die vloedvlakte. Dit veroorsaak afsettings op die bodem en gevolglik verswakte spoed in die vloei. Oppervlaktewater is oor die algemeen brakkerig en word geag as minder geskik vir verbruik. Boorgatwater word gewoonlik gebruik vir huishoudelike doeleindes en suiping vir vee. Uitheemse vissoorte soos kurper en baars leef van die inheemse vissoorte en bedreig so hul voortbestaan.

Bronne

• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, dele 1 tot 12. Kaapstad: Nasou, 1970–1976
• Burman, J.: The Little Karoo. Kaapstad: Human en Rousseau, 1981 ISBN 0-7981-1214-X
• River Health Programme. State of Rivers of the Gouritz Water Management Area Geargiveer 30 Oktober 2015 op Wayback Machine. Pretoria. Departement van Waterwese en Bosbou, 2007.
• Suid-Afrika topografiese kaarte 1:50 000
• Departement van Waterwese en Bosbou. www.dwaf.gov.za

Verwysings

1. Gouritz WMA 16