Algoabaai

Algoabaai (Engels: Algoa Bay) is 'n groot, wye baai aan die Oos-Kaapse kus, sowat 683 km oos van Kaap die Goeie Hoop. Die baai is op plekke tot 436 meter diep. Die hawestad Gqeberha (voorheen Port Elizabeth) en Coega-nywerheidsontwikkeling is langs die baai geleë.

Algoabaai
Uitsig oor Algoabaai
Koördinate:	33°50′S 25°50′O
Ligging:	Oos-Kaap, Suid-Afrika
Soort:	Baai van die Indiese Oseaan
Maksimum diepte:	436 m
Uitvloei:	Indiese Oseaan
Eiland/e:	Voëleiland, St Croix-eiland
Nedersettings:	Gqeberha

Die baai is in 1486 deur Bartolomeus Dias op sy eerste reis om die Kaap die Goeie Hoop ontdek. Dit bied goeie ankerplek vir skepe, maar die suidoostewind was die oorsaak van baie wrakke totdat die huidige dokke gebou is.

Algoabaai is ook 'n vroeëre naam van Port Elizabeth.^[1] Die woord "baai" is ook ingesluit in die teenswoordige naam van die Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit wat in 2001 rondom Algoabaai tot stand gekom het.

Napoleon Bonaparte van Frankryk is finaal verslaan in die Slag by Waterloo in 1815. Vir Brittanje, die oorwinnaar, het dit ook ernstige sosio-ekonomiese probleme beteken. Die land was in die greep van 'n diep ekonomiese resessie, 'n belangrike faktor in die toenemende politieke onrus wat gedreig het om die land te oorweldig.

In hierdie omstandighede het die Britse regering geredelik gehoor gegee aan die pleidooie van Kaapse goewerneur lord Charles Somerset vir immigrante om die oostelike grensgebiede te bewerk, bevolk en help verdedig. Op 12 Julie 1819 het die regering £50 000 bewillig vir 'n skema wat soveel mense moontlik na Suid-Afrika sou neem. Die eerste van 21 skepe het aan die einde van daardie jaar vertrek.

Oor die volgende paar maande het sowat 4 000 mans, vroue en kinders, in 60 ‘partye’ verdeel, na die groot onbekende vertrek. Na 'n dag of twee in die tydelike kamp in Algoabaai, is hierdie nuwelinge op hul eie koste per ossewa na hul toegekende ‘plase’ in die distrik Albanië of die Zuurveld vervoer. Dit was daardie deel van die Oos-Kaap wat deur die Boesmans- en Groot-Visrivier en Grahamstad begrens word. In die eerste vyf grensoorloë teen die Xhosas tot 1819 is die wit boere grotendeels uit hierdie hele gebied verdryf.

Met hulle aankoms op die nuwe grond is hulle en hul besittings op die kaal veld afgelaai. Hul eerste wonings was tente, geleen deur die regering. Hulle het dadelik begin ploeg en saai. Groentetuine het gedy maar die eerste vier koringoeste was 'n volslae mislukking. Teen daardie tyd het hulle op die harde manier geleer dat hulle die matige en voorspelbare Engelse klimaat vir 'n vreemde land verruil het waar die enigste sekerheid was dat 'n paar goeie seisoene gevolg sou word deur 'n droogte wat geen genade aan mens, dier of gewas sou betoon nie. Intussen was daar ook sprinkane en wilde diere. Van 1834 tot 1878 het hulle in vier grensoorloë hulself en hul plase teen die Xhosas verdedig.

Vir baie was die beproewinge net te veel. Hulle het uitgewyk na dorpe soos Grahamstad en Port Elizabeth waar hulle die neringe en ambagte hervat het waarvoor hulle tuis in Brittanje opgelei was. Hiermee het hulle die grondslag gelê vir die tegniese vaardighede waarvoor die Oos-Kaap later beroemd geword het. Die wat op die plase uitgehou het, het 'n basis vir 'n gesonde omvattende landboubedryf vir die gebied gelê deur stelselmatig die mees geskikte vee en gewasse te produseer. Een voorbeeld is die pynappelbedryf, wat sy ontstaan in 'n barbierswinkel in Grahamstad gehad het.

Die Britse Setlaars se erfenis is nie tot die fisieke beperk nie. Hulle het 'n besonderse soort moed en deursettingsvermoë, 'n onwrikbare geloof, 'n sin vir regverdigheid en 'n sterk opvoedkundige tradisie aan Suid-Afrika bemaak. Waarskynlik die grootste enkele prestasie van die ‘klas van 1820’ was dat hulle die begrip van 'n vrye pers ingevoer en jaloers daaroor gewaak het. Dit was die setlaar-digter Thomas Pringle en John Fairbairn wat geweier het om hul koerant, die South African Commercial Advertiser, aan sensuur deur lord Charles Somerset te onderwerp. Sodoende het hulle 'n stewige grondslag vir persvryheid gelê wat vandag nog geld.

Na die Britte het die Duitsers gekom. In 1858 en 1859 is sowat 5 000 in Brits-Kaffrarië gevestig.