Uzbekistan
From Wikipedia, the free encyclopedia
Uzbekistan[1], ofizialki Uzbekistango Errepublika (uzbekeraz: Oʻzbekiston Respublikasi/Ўзбекистон Респубикаси) Erdialdeko Asiako estatu itsasgabe bat da, estatu itsasgabez inguratua. Historikoki garrantzitsua izan da, Zetaren Bidean baitzegoen. Sei estatu turkiko burujabeetako bat da, eta Sobietar Batasuneko parte izan zen. Hiriburua Taxkent du.
Uzbekistango Errepublika | |||
---|---|---|---|
Oʻzbekiston Respublikasi | |||
Ereserkia: National Anthem of Uzbekistan (en) | |||
| |||
Geografia | |||
Hiriburua | Taxkent 41°18′40″N 69°16′47″E | ||
Azalera | 448.978 km² (56.) | ||
Punturik altuena | Khazret Sultan (4.643 m) | ||
Punturik sakonena | Sarygamyş (−12 m) | ||
Kontinentea | Asia | ||
Mugakideak | Kazakhstan, Kirgizistan, Tajikistan, Afganistan eta Turkmenistan | ||
Administrazioa | |||
Gobernu-sistema | presidentzialismo | ||
President of Uzbekistan (en) | Shavkat Mirziyoyev (en) | ||
Uzbekistango Lehen Ministroa | Abdulla Nigmatovich Aripov (en) | ||
Legebiltzarra | Oliy Majlis (en) | ||
Harreman diplomatikoak | Ikusi mapa Wikidatan | ||
Zeren kide | ikusi
| ||
Demografia | |||
Biztanleria | 34.915.100 (2021) (41.) 1.344.491 (2020) | ||
Dentsitatea | 77,77 bizt/km² (136.) | ||
Talde etnikoak | ikusi
| ||
Hizkuntza ofizialak | ikusi
| ||
Erabilitako hizkuntzak | ikusi
| ||
Ezkontzeko adina | genero guztiak: 17 | ||
Emankortasun-tasa | 2,2 (2014) | ||
Eskolaratu gabeko umeak | 314.944 (2016) | ||
Bizi-itxaropena | 71,314 (2016) | ||
Giniren koefizientea | 35,3 (2003) | ||
Giza garapen indizea | 0,727 (2021) | ||
Ekonomia | |||
BPG nominala | 80.391.853.880 $ (2022) 11.152.950.770 (2021) | ||
BPG per capita | 2.255,2 $ (2022) 272,1 (2021) | ||
BPG erosketa botere paritarioa | 296.689.257.400 nazioarteko dolar (2021) 73.879.312.130 (2017) | ||
BPG per capita EAPn | 8.497,4 nazioarteko dolar (2021) 1.617,832 (2017) | ||
BPGaren hazkuntza erreala | 7,8 % (2016) | ||
Erreserbak | 1.242.300.741 $ (1999) | ||
Inflazioa | 7,9 % (2016) −0,5 (2015) | ||
Historia | |||
Sorrera data: 1991 | |||
Bestelako informazioa | |||
Aurrezenbakia | +998 | ||
ISO 3166-1 alpha-2 | UZ | ||
ISO 3166-1 alpha-3 | UZB | ||
Ordu eremua | ikusi
| ||
Elektrizitatea | 220 V. 50 Hz.Europlug (en) , Schuko (en) eta AS/NZS 3112 (en) | ||
Internet domeinua | .uz | ||
gov.uz… |
Behiala persiar samanida dinastiakoa, eta gero Inperio Timuridokoa, XVI. mende hasieran nomada uzbekoek konkistatu zuten eskualdea: konkistatzaileak ekialdeko hizkuntza turkiko batean mintzatzen zirena Egungo Uzbekistango biztanleriaren gehiengoak jatorri uzbekoa du eta uzbekeraz mintzatzen da.
Uzbekistango ekonomia lehengaien ekoizpenean oinarritzen da, hala nola kotoia, urrea, uranioa, potasioa eta gas naturalaren ekoizpenean. Nahiz eta estatuaren helburuetako bat merkatu-ekonomia izan, Uzbekistanek kontrol ekonomiko zorrotzak ditu oraindik. Nazioarteko erakunde batzuek bertako giza-eskubideen politika kritikatu dute[2]. Uzbekistanen, biztanleriaren % 45 eguneko 1,25 dolar baino gutxiagorekin bizi da.[3]