提示：此條目頁的主題不是新維文。拉丁維文（Uyghur Latin Yëziqi）(ULY)，老維文：ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى）是以拉丁字母為基礎的輔助性維吾爾語拼寫方案。它是繼新維文後，維吾爾文的第二套廣泛應用的拉丁化方案。
發展
拉丁維文是2000年後由新疆大學和維吾爾計算機信息協會發起的。[1]最初，方案被稱為維吾爾語計算機文字（Uyghur Kompyutër Yëziqi，ئۇيغۇر كومپيۇتېر يېزىقى），後來為了避免人們把計算機文字理解成機器語言，改名為拉丁維文。拉丁維文的創建最初是為了便於在計算機上使用維文，從而結束了維吾爾文拉丁轉寫雜亂無章的局面。除了新疆維吾爾自治區，拉丁維文還被國際上廣泛接受，特別是海外的維吾爾團體。2008年1月，新疆維吾爾自治區語言文字委員會研究編制並鑑定驗收了維吾爾文拉丁化方案[2]。
特點
- 最初拉丁維文在將老維文的ژ對應為J或Zh的問題上未達成一個統一的意見。到2008年1月，新疆維吾爾自治區語言文字委員會研究編制並鑑定驗收了維吾爾文拉丁化方案，該方案中規定將舊版中的É替換為Ë，Zh對應ژ，j只對應ج。[2]
- 元音開頭的詞首無需添加符號（老維文需加ئ），不過在詞中兩個元音間或造成歧義的複輔音間須使用分隔號（'）分隔。
- 拉丁維文和其他拉丁字母文字一樣，存在大小寫字母，句首字母必須大寫；二合字母的大寫形式，只大寫首字母，如ShUAR（Shinjang Uyghur Aptonom Rayon，新疆維吾爾自治區）。對於外來詞，均採用維語的讀音拼寫，如：Nyu York（紐約）、Bëyjing（北京）。專有名詞第一個字母必須大寫，如Ürümchi（烏魯木齊）。
- 對於一些國際單位、特殊縮寫，保持原始寫法，如：cm（厘米），MTV。
字母表
維文比較表
| 順序 | UEY | ULY | USY | UYY | IPA |
|---|---|---|---|---|---|
| 01 | ئا | A a | А а | A a | /ɑ/ |
| 02 | ئە | E e | Ә ә | Ə ə | /ɛ/~/æ/ |
| 03 | ب | B b | Б б | B b | /b/ |
| 04 | پ | P p | П п | P p | /p/ |
| 05 | ت | T t | Т т | T t | /t/ |
| 06 | ج | J j[note 1] | Җ җ | J j | /d͡ʒ/ |
| 07 | چ | Ch ch | Ч ч | Q q | /t͡ʃ/ |
| 08 | خ | X x | Х х | H h | /χ/ |
| 09 | د | D d | Д д | D d | /d/ |
| 10 | ر | R r | Р р | R r | /r/ |
| 11 | ز | Z z | З з | Z z | /z/ |
| 12 | ژ | Zh zh[note 2] | Ж ж | Ⱬ ⱬ | /ʒ/ |
| 13 | س | S s | С с | S s | /s/ |
| 14 | ش | Sh sh | Ш ш | X x | /ʃ/ |
| 15 | غ | Gh gh | Ғ ғ | Ƣ ƣ | /ʁ/ |
| 16 | ف | F f | Ф ф | F f | /f/ |
| 17 | ق | Q q | Қ қ | Ⱪ ⱪ | /q/ |
| 18 | ك | K k | К к | K k | /k/ |
| 19 | گ | G g | Г г | G g | /ɡ/ |
| 20 | ڭ | Ng ng | Ң ң | Ng ng | /ŋ/ |
| 21 | ل | L l | Л л | L l | /l/ |
| 22 | م | M m | М м | M m | /m/ |
| 23 | ن | N n | Н н | N n | /n/ |
| 24 | ھ | H h | Һ һ | Ⱨ ⱨ | /h/ |
| 25 | ئو | O o | О о | O o | /o/ |
| 26 | ئۇ | U u | У у | U u | /u/ |
| 27 | ئۆ | Ö ö | Ө ө | Ɵ ɵ | /ø/ |
| 28 | ئۈ | Ü ü | Ү ү | Ü ü | /y/ |
| 29 | ۋ | W w | В в | W w/V v | /w/~/v/ |
| 30 | ئې | Ë ë[note 3] | Е е | E e | /e/ |
| 31 | ئى | I i | И и | I i | /i/~/ɪ/ |
| 32 | ي | Y y | Й й | Y y | /j/ |
例文
下列以維吾爾語世界人權宣言（第1條）為例比較各式維文：
| 傳統維文(UEY): | ھەممە ئادەم تۇغۇلۇشىدىنلا ئەركىن، ئىززەت۔ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا باب۔باراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان. ئۇلار ئەقىلگە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر۔بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك. |
|---|---|
| 西里爾維文(USY): | Һәммә адәм туғулушидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилгә вә виҗданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хас роһ билән муамилә қилиши керәк. |
| 新維文(UYY): | Ⱨəmmə adəm tuƣuluxidinla ərkin, izzət-ⱨɵrmət wə ⱨoⱪuⱪta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular əⱪilgə wə wijdanƣa igə ⱨəmdə bir-birigə ⱪerindaxliⱪ munasiwitigə has roⱨ bilən mu’amilə ⱪilixi kerək. |
| 拉丁維文 (ULY): | Hemme adem tughulushidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. Ular eqilge we wijdan'gha ige hemde bir-birige qërindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kërek. |
| 英語: | All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood. |
註腳
註釋
參考文獻
參閲
外部連結
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
