Amsterdam

Amsterdam is 'n gemeênte en stad in de provincie Noord-'Olland. De gemeênte ei 931.000 inweuners, de stad 908.000.

Gemeênte Amsterdam

Nederlands	Amsterdam
'Ollands	'tzelfde
Liggienge
Kaerte
Land	Nederland
Provincie	Noord-'Olland
Streêken	Amstelland Vechtstreek, Waeterland
Oôdplekke	Amsterdam
Oppervlakte	244 km²
- land	188 km²
- waeter	56 km²
Inweuners	931.000 (2024)
Dichteid	4951 inw./km² (land)
Coördinaot'n	52°22’ N 4°54’ L

Amsterdam (Jiddisch ok wè Mokum) is d'n offisjelen oôdstad van Nederland. ’t Is eên van de steeën in de Randstad. De stad leit an de mond van d'n Amstel en an 't IJ. De Amsterdamse aeven is via ’t Noôrdzeêkanaol verbonden mie de Noôrdzeê. In de Gouwe Eeuwe was Amsterdam ien van de belangriekste steden van de waereld.

Op 24 maerte 2022 ging Weêsp op in de hemeênte Amsterdam. De gemeênte is onderverdeêld in verschillende stadsdeêlen die-an weêr onderverdeêld bin in buurten en wieken.

Stadshezicht

Kenmerk'nd voe den Amsterdamse binn'nstad, zelfs voe 'n Nederlanse stad, zien de waeterwehen. Neffen 't Ie en den Amstel, wiran a de stad zen naem te dank'n ei, zien der de Heêrnhracht, de Prinsehracht en de Keizershracht, die an in een rienge om de ouste binn'nstad lihhen. De oôdhrachen worn wee mie dwarshrachen verbon'n. Vee mensen maekn een tochje deur de hrachen.

'n Aore bekende Amsterdamse plekke is d'n Dam, wiraon 't Paleis op de Dam, de Nieuwe Kerke en Madame Tussaud staene, saemen mie 't momenemt voe de hevaln in de Twidde Waereldoôrlog. Aore bekende heboun zien de Beurs van Berlahe en de vele hrachenuzen. Ok 'n in 't oôhe spriengend hebouw is den Amsterdam Arena, tuushaevene van Ajax. In de jaeren '70 is Amsterdam-Zuudoôst 'ebouwd. Ier stô vee gallerieflats, aol worre die de leste jaeren wel vervange deur geweune huuzen. Een nieuw uutbreidingswiek van de stad is IJburg, dat is 'ebouw in het IJmeer.

Amsterdam is wereldwied bekend as libaraole stad, vanwehe de Rosse Buurte (Wallen) en de vrie verkriegbaere softdrugs. Vanwehe onger meer geweld tehen homo's en Joden, veelal deu allochtone daoders ao dit imaogo wè een flienke deuk op'eloôpe.

Politiek

Gemeênteraed

De gemeênteraed sins 1990:^[1]

Zetelverdieling
Partij	2022	2018	2014	2010	2006	2002	1998	1994	1990
PvdA	9	5	10	15	20	15	15	14	12
GL	8	10	6	7	7	6	7	6	7
D66	7	8	14	7	2	3	4	8	9
VVD	5	6	6	8	8	9	9	8	7
BIJ1	3	1
PvdD	3	3	1	1
Volt	2
SP	2	3	6	3	6	4	3	1
JA21	2
DENK	2	3
CDA	1	1	1	2	2	4	3	3	5
FVD	1	3
Partij van de Ouderen		1	1
CU		1
Red Amsterdam				1
Trots op Nederland				1
Leefbaar Amsterdam '92						2
De Groenen ¹						1	3	1	2
Mokum Mobiel '99						1	1
Centrumdemocraten (CD)								4	2
Centrumpartij '86 (CP'86)									1
Totael	45	45	45	45	45	45	45	45	45
Opkomst	47%	52%	50%	53%	53%	48%	48%	57%	51%

¹ 1998+2002: Amsterdam Anders/De Groenen

Burgemeêsters

Dit is 'n lieste mee burgemeêsters sins 1808:^[2]

Ambtsperiode	Naem burgemeêster	Partij of stroôming	Biezonderheên
1808 - 1810	Jan Wolters van de Poll		Franse tied, 'enoemd deu konienk Lodewiek Napoleon
1811 - 1813	Willem Joseph van Brienen van de Groote Lindt		Franse tied
	verscheie burgemeêsters
1813 - 1824	Pieter Alexander van Boetzelaer	reheriengs'ezind
1813 - 1824	Jan Brouwer Joachimszoon
1813 - 1828	David Willem Elias	conservaetief	vanof 1824 allien burgemeêster
1814 - 1816	Paul Ivan Hogguer
1816 - 1824	Gerrit Blaauw
1821 - 1824	Andries Adolf Deutz van Assendelft	reheriengs'ezind
	weer één burgemeêster
1828 - 1836	Frederik van de Poll	reheriengs'ezind-conservaetief
1836 - 1842	Willem Daniël Cramer
1842 - 1849	Pieter Huidekoper
1850 - 1853	Gerlach Cornelis Joannes van Reenen	conservaetief
1853 - 1853	Hendrik Provó Kluit	liberaol
1854 - 1854	Johannes van Iddekinge		waernemend
1855 - 1858	Cornelis Hendrik Boudewijn Boot	conservaetief-liberaol
1858 - 1866	Jan Messchert van Vollenhoven	conservaetief
1866 - 1868	Cornelis Fock	liberaol
1868 - 1880	Cornelis den Tex	liberaol
1880 - 1891	Gijsbert van Tienhoven	liberaol
1891 - 1901	Sjoerd Vening Meinesz	liberaol
1901 - 1910	Wilhelmus Frederik van Leeuwen	liberaol
1910 - 1915	Antonie Röell	liberaol
1915 - 1921	Jan Willem Tellegen	Vriezinnig-Democraotische Bond (VDB)
1921 - 1941	Willem de Vlugt	ARP
1941 - 1945	Edward Voûte	liberaol	lid van Germaensche SS in Nederland, na d'n oôrlog veroôrdeeld
1945 - 1946	Feike de Boer	Liberaole Staetspartij (LSP)
1946 - 1956	Arnold Jan d'Ailly	PvdA
1957 - 1967	Gijs van Hall	PvdA
1967 - 1977	Ivo Samkalden	PvdA
1977 - 1983	Wim Polak	PvdA
1983 - 1994	Ed van Thijn	PvdA
1994 - 2001	Schelto Patijn	PvdA
2001 - 2010	Job Cohen	PvdA
2010 - 2010	Lodewijk Asscher	PvdA	waernemend
2010 - 2017	Eberhard van der Laan	PvdA	overleje in 2017
2017 - 2018	Jozias van Aartsen	VVD	waernemend
2018 - noe	Femke Halsema	GL

Trivia

• Amsterdam stoôt op plekke 23 van vuulste lucht van Nederland.^[3]

Bekende inweuners

• Abraham Jacob van der Aa, letterkundige
• Jan van Aartsen, politicus
• Ahmed Aboutaleb, politicus (wetouwer)
• Ina Adema, politicus
• Frits Bolkestein, politicus en schriever
• Els Borst, politicus
• Sharon Dijksma, politicus (wetouwer)
• Piet Hein Donner, jurist en politicus
• Willem Drees, politicus (premier)
• Louis van Gaal, voebaltrainer
• Wim van Gelder (CDA), politicus
• Glennis Grace, zangeres
• Meindert Hobbema, kunstschilder
• Jaap de Hoop Scheffer, diplomaot en politicus
• Frits Korthals Altes, advocaet en politicus
• Abraham Kuyper, predikant, journalist en politicus (premier)
• Ahmed Marcouch, politicus (raedslid)
• Hans van Mierlo, journalist en politicus
• Annabel Nanninga, politicus (raedslid)
• Rob de Nijs, zanger en acteur
• Jan Paternotte, politicus (raedslid)
• Rembrandt van Rijn, kunstschilder
• Raymond de Roon, politicus
• Annie M.G. Schmidt, schriefster
• Sylvana Simons, presentatrice en politicus (raedslid)
• Joop den Uyl, politicus (premier, wetouwer)
• Henk Vonhoff, politicus
• Loes Vonhoff-Luijendijk, politicus (raedslid)
• Hans Wiegel, politicus
• Bob Wttewaall van Stoetwegen, politicus
• Dilan Yeşilgöz, politicus (raedslid)