From Wikipedia, the free encyclopedia
Omi jẹ́ ohun tí ó ṣe pàtàkì fún gbogbo ohun ẹlẹ́mìí. Omi ò lóòórùn, kò ní àwọ̀ àti bẹ́ẹ̀ ni kò ní adùn, ó jẹ́ èròjà tó pọ̀ nínú afẹ́fẹ́, ilẹ̀ àti òkun. Omi tún wà nínú ara gbogbo ohun ẹlẹ́mìí tí ó ma ń yòrò. [1]
"Omi" ni orúkọ àdàpè tí àwọn Gẹ̀ẹ́sì ń pèé ní H20 [2] ní ipò ṣíṣàn. Ní ipò yìí omi lè di ohun tí ń rọ̀ bíi òjò, tàbí ohun tí afẹ́fẹ́ ń gbé bí kùrukùru. A lè rí ìkùukùu nígbà tí omi àti omi dídì bá ṣù pọ̀ lójú sánmà. Nígbà tí omi náà bá ṣèpínyà, omi dídì oníkírísítálì lè já bọ́ gẹ́gẹ́ bí yìnyín. À ń pè omi onípò gáàsì ní oruku omi. Omi máa ń yí ipò rẹ̀ ní ìpele kọ̀ọ̀kan ti ìyípoyípo omi. Bí ìyípopyípo omi ṣe ń ṣẹlẹ̀ rèé: Kùrukùru omi yóò gòkè lọ sójú sánmà, yóò wá di òjò. Òjò náà yóò wá rọ̀, yóò sì wọnú àwọn adágún, àwọn ọ̀sà, àti àwọn odò, yóò sì “rin ilẹ̀ ayé gbingbin.” Lẹ́yìn èyí, omi sábà máa ń wọnú òkun lẹ́ẹ̀kan sí i.
Ní ìgbà ìgbàanì, etí odò tàbí ìladò ni ọ̀lájú máa ń gbòòrò: Mesopotámíà wà láàárín odò méjì tó ṣe pàtàkì — Odò Tígírísì àti Odò Yúfírétì; Odò Náílì ṣe kókó fún Íjíbítì ìgbàanì. Ọ̀làjú àfonífojì Indus ìjímìjí (c. 3300 BCE to 1300 BCE) dàgbàsókè lẹ́bàá Odò Indus àti àwọn odò míì tí ń ṣàn láti òkè Himalaya. Wọ́n kọ́ Ìlú Róòmù ìgbàanì ní bèrè Odò Táíbà tó wà lórílẹ̀-èdè Ítálì. Àwọn ìgboro ìlú ńlá ìgbàlóde bíi Èkó, Lọ́ńdọ́nù, Tokyo, Parisi, Montreal, Rotterdam, Shanghai, Buenos Aires, New York àti Ṣìkágò ti gbòòrò lápá kan nítorí wọ́n láǹfààní sí omi. Àwọn erékùṣù tó ní èbúté aláìléwu, gẹ́gẹ́ bí Singapore, ti dọlọ́rọ̀ nítorí ìdí ọ̀hún bákan náà. Ní ẹkùn ilẹ̀ aláìtó omi gẹ́gẹ́ bíi apá àríwá Áfíríkà àti Ilẹ̀ Lárúbáwá, àǹfààní omi tó ṣeé mu ti ń ṣe kókó fún ìdàgbàsókè ènìyàn. [3]
"Omi tó ṣeé mu" là ń pè omi tí kò lárùn nínú. Bí omi kò bá ṣeé mu, àá sẹ́ ẹ, tàbí kí a sè é kí a tó mu ún. Nǹkan bí àádọ́ta ọ̀kẹ́ lọ́nà 660 ènìyàn wà tí kò láǹfààní sí omi tó ṣeé mu.[4]
Omi tí a ò lè mu ṣùgbọ́n tí a lè lò ó láti wẹ̀ là ń pè é ní ''omi tí kò léwu'' tàbí ''omi tó dára''. Kiloríìnì ni wọ́n máa ń fi sínú omi kí a lè lò ó láti wẹ̀ tàbí mu ún.
Nínú ẹ̀sìn púpọ̀, wọ́n ka omi sí ohun mímọ́. Lílo omi fún ìmọ́ra wà nínú àwọn ẹ̀sìn mélòó kan, bí àpẹẹrẹ: Ẹ̀sìn Ìmàle, Ẹ̀sìn Kírísítì, Ìsìn Júù, Ìṣẹ̀ṣe, Ẹ̀sìn Híńdù àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ. Ní ẹ̀sìn Kírísítì, wọ́n máa ń ṣe ìrìbọmi gẹ́gẹ́ bíi ìyàsímímọ́. Ẹ̀sìn Ìmàle ń ṣe ghusl kí wọ́n tó gbàdúrà. [5]
Ní Ìṣẹ̀ṣe, àwọn òrìṣà olómi wà. Àwọn tí wọ́n ń sìn wọ́pọ̀ jù lọ jẹ́: Ọ̀ṣun, Yemọja àti Olókun. Òrìṣà Ọ̀ṣun àti Yemọja jẹ́ obìnrin, ṣùgbọ́n Olókun ò jẹ́ obìnrin tàbí ọkùnrin. Orúkọ Odò Ọ̀ṣun tó wà ní Ìpínlẹ̀ Ọ̀ṣun ni wọ́n fàyọ láti orúkọ òrìṣà yẹn. Odò Ọ̀ṣun ni àwọn olùjọ̀sìn Ọ̀ṣun máa ń ṣayẹyẹ Ọ̀ṣun Òṣogbo lọ́dọọdún.
 |
Àyọkà yìí tàbí apá rẹ̀ únfẹ́ àtúnṣe sí. Ẹ le fẹ̀ jù báyìí lọ tàbí kí ẹ ṣàtúnṣe rẹ̀ lọ́nà tí yíò mu kúnrẹ́rẹ́. Ẹ ran Wikipedia lọ́wọ́ láti fẹ̀ẹ́ jù báyìí lọ. |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
