იემენი (არაბ. اليمن), ოფიციალური ჯოხოდვალა — იემენიშ რესპუბლიკა (არაბ. الجمهوريّة اليمنية) — სახენწჷფო ობჟათე-ბჟადალი აზიას[2], არაბეთიშ ჩქონიშ ობჟათე მუხურს. ოორუეშე უხურგანს საუდიშ არაბეთი, ოორუე-ბჟაეიოლშე — ომანი, ბჟადალშე — ჭითა ზუღა დო ობჟათეშე — ინდოეთიშ ოკიანე, აფრიკაშ ქაშ მანგას ართამი ოზუღე ხურგი უღჷ ერიტრეა, ჯიბუტი დო სომალიწკჷმა. ფართობი — 455,503 კმ², ნამუშით არაბეთიშ ჩქონს მაჟირა ქიანა რე. სანაა კონსტიტუციური ნანანოღა დო უკაბეტაში ნოღა რე. იემენიშ ორჩანიე მახორობა რე 34.7 მილიონი, ჯინჯულო მუსლიმი არაბი.[3] ქიანა გეჸვენჯი ერეფოშქაშე ორგანიზაციეფიშ მაკათური რე: არაბული ქიანეფიშ ლიგა, გოერო, უგინობირაფუობაშ ყარაფი დო ისლამური წოროხანდაშ ორგანიზაცია.
იემენიშ რესპუბლიკა არაბ. الجمهورية اليمنية al-Jumhūriyyatu l-Yamaniyyatu (ფორმალური) al-Jumhūriyyah l-Yamaniyyah (ვაფორმალური) იემენი |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
დევიზი: არაბ. الله، الوَطَن، الثَورة، الوَحدة "ღორონთი, ქიანა, რევოლუცია, ართობა" |
||||||
ჰიმნი: არაბ. نشيد اليمن الوطني al-Jumhūrīyah al-Muttaḥidah "გოართოიანაფილი რესპუბლიკა" |
||||||
ნანანოღა | სანა
| |||||
უკაბეტაში ნოღა | სანა, ადენი | |||||
ოფიციალური ნინა(ეფი) | არაბული | |||||
რელიგია | ||||||
თარობა | უნიტარული დღაშური რესპუბლიკა | |||||
- | საპრეზიდენტო ხენჯღვერალაშ სხუნუშ მადუდე | რიშად ალ-ალიმი (სადიო)[n 1] | ||||
- | პრემიერ-მინისტრი | აჰმედ ავად ბინ მუბარაქი (სადიო)[n 2] | ||||
ფართობი | ||||||
- | გვალო | 455,503 კმ2 (53-ა) | ||||
- | წყარი (%) | უნიშული | ||||
მახორობა | ||||||
- | 2023 ფასებათ | 34,449,825[1] (48-ო) | ||||
- | მეჭედალა | 75.6 ად/კმ2 (143-ა) | ||||
ედპ (ჸუპ) | 2013 ფასებათ | |||||
- | გვალო | $69.963 მილიარდი (109-ა) | ||||
- | ართ მახორუშე | $2,053 (180-ა) | ||||
აგი (2022) | 0.424 (დაბალი) (186-ა) | |||||
ვალუტა | იემენიშ რიალი (YER ) |
|||||
ბორჯიშ ორტყაფუ | UTC+03:00 | |||||
ქიანაშ კოდი | YEM | |||||
Internet TLD | .ye | |||||
ოტელეფონე კოდი | +967 |
გეოგრაფიული ორენიშ ჭყოლოფუათ, იემენი 7,000 წანაშ გოძვენას შხვადოშხვა ცივილიზაციაშ შარააკართაფუს იდვალუაფუდჷ. ჯვ. წ. 1200 წანას, საბაარეფქ გაჭყეს გოპეულერი ოვაჭრე ომაფე, ნამუთ იკათუანდჷ თეხანური ეთიოპიაშ დო ერიტრეაშ ნორთეფს.[4][5][6] 275 წანას, თინა დოთირჷ ჰიმიარიტეფიშ ომაფექ, ნამუშათ მიშმეშჷ თეხანური იემენიშ უმენტაში ნორთი დო იუდაიზმიშ ჸონიერი გაულაშ გიმე რდჷ.[7] მაანთხა ოშწანურას, ქირსიანობაქ გორჩქინდჷ, ნამუსჷთ მაშკვითა ოშწანურას მაჸუნჷ ისლამიშ ბიწორი მოდვალაქ. იემენური ჯარეფქ შანულამი როლი ილაჸაფჷ ორდოიან ისლამურ ეჭოფუეფს.[8] შხვადოშხვა დინასტიაქ გორჩქინდჷ 9-ა დო 16-ა ოშწანურეფს შქას.[9] 19-ა ოშწანურას, ქიანა გორთილი რდჷ ოსმალეთიშ დო ბრიტანეთიშ იმპერიეფს შქას. პირველი მოსოფელიშ ლჷმაშ უკული, გიჭყჷ იემენიშ ომაფექ, ნამუქჷთ 1962 წანას მინორთაშ შედეგო გჷნირთუ იემენიშ არაბული რესპუბლიკათ (ოორუე იემენი). 1967 წანას, ბრიტანული ადენიშ პროტექტორატიქ გჷნირთუ ზოხორინელი იემენიშ ოკათე დემოკრატიული რესპუბლიკათ (ობჟათე იემენი), პირველი დო აკა ოფიციალური სოციალისტური სახენწჷფო არაბული ოქიანუს. 1990 წანას, ჟირი იემენური სახენწჷფოქ აკიკათჷ დო თეხანური იემენიშ რესპუბლიკაქ გიჭყჷ, ნამუშ პირველი პრეზიდენტი რდჷ ალი აბდალა სალეჰი, ნამუქჷთ 2012 წანას გჷნორინაფილქ იჸუ არაბული აფუნიშ პერიოდის.[10][11]
2011 წანაშე, იემენს რე პოლიტიკური კრიზისი, ნამუთ ეიშანუაფუ სიდაღარაშ, უმუშერობაშ, კორუფციაშ დო პრეზიდენტი სალეჰიშით ქიანაშ კონსტიტუციაშე საპრეზიდენტო ვადაშ ეშაღალაშ გეგმაშ სააწმარენჯო შოშეშ პროტესტეფით.[12] 2015 წანაშო, ქიანაქ ქენშალჷ მიმალი ომენოღალე ლჷმას, სოდე ანდა სუბიექტი იბურჯუ ხემანჭუაფაშო, თინეფს შქას ერეფოშქაშეთ აღიარაფილი თარობა — საპრეზიდენტო ხემანჯღვერალაშ სხუნუ დო ჰუსიტური ყარაფიშ უმაღალაში პოლიტიკური სხუნუ. თე კონფლიქტიქ, ნამუქჷთ ანდა შხვაში თური სახენწჷფო ქიკათჷ, გჷმიჭანუ სერიოზული ჰუმანიტარული კრიზისი.[13][14][15][16][17][18]
იემენი რე მოსოფელიშ ართ-ართი არძაშე მერკეთ გოვითარაფილი ქიანა,[19] ჸონიერი გოვითარაფაშ შანულამი ხარხაშ წჷმი რე,[20] დო არხო ბჟაეიოლი დო ოორუე აფრიკაშ ქიანეფს შქას ართ-ართი უდაღარაში რე.[21] 2019 წანაშ გოეროშ ჩინებაშ მეჯინათ, იემენს არძაშე უმოსი ადამიერი რე, ნამუეფჷთ ჰუმანიტარული მოხვარებას ოხვილჷნან, თეჯგურა დოხოლაფირო 24 მილიონი ადამიერი რე, მეხოლაფირო ქიანაშ მახორობაშ 75%.[22] 2020 წანაშ დგომარობათ, იემენქ ციცხე სახენწჷფოეფიშ ინდექსის პირველი აბანი გეჭოფჷ [23] დო მაჟირა არძაშე უფრაში ქაიანა რე გლობალური შქირენაშ ინდექსით, უწორუანს ხვალე ცენტრალური აფრიკაშ რესპუბლიკა.[23] თეშ მოხ, არძაშე უდაბალაში ადამიერიშ გოვითარაფაშ ინდექსი უღჷ არძა ვააფრიკული ქიანეფს შქას.
სქოლიო
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.