From Wikipedia, the free encyclopedia
An Arabya Saudi o kundi man Saudi Arabia o puyde liwat Arabya Saudita (ha literal nga Winaray: Arabya nga Saudi; Kinatsila: Arabia Saudita; Ininglis: Saudi Arabia; Inarabo: ٱلسَّعُوْدِيَّة as-Saʿūdīyah) nga ha opisyal nga pagtawag Ginhadi-an han Arabya Saudi (Inarabo: ٱلْمَمْلَكَة ٱلْعَرَبِيَّة ٱلسَّعُوْدِيَّة al-Mamlakah al-ʿArabīyah as-Saʿūdīyah, 
pronunciation (bulig·info)) usa nga nasod ha Katundan nga Asya nga nahihimo han dako nga bahin han Rawis han Arabya. Mayda iní kahaluag hin tuna nga mga 2,150,000 ka kilometro (830,000 ka kwadrado nga milya), an Saudi Arabia ha heyograpiya amo an gidako-i nga soberano nga estado ha Katundan nga Asya, an ikaduha nga gidako-i ha Arabo nga kalibutan (sunod han Algeria), an ikalima nga gidako-i ha Asya, ngan an ika-12 nga gidakoi ha kalibotan. Ginsasapitan an Saudi Arabia han Hordanya ngan Irak ha amihan, han Kuwait ha dumagsaan, han Qatar, Barein, ngan han Emiratos Arabes Unidos ha sidlangan, han Oman ha timugan ngan han Yemen ha salatan; nahabulag iní tikang han Israel ngan han Ehipto pinaagi han Gulfo han Aqaba. Amo la ini an nasod nga mayda baybayon ha Dagat Pula ngan in baybayon ha Gulfo han Persia, ngan an kadam-an han katunaan hini nahihimo hin mamara nga disyerto, ubos nga tuna ngan mga kabugkiran. Tikang han Oktubre 2018, an Saudi nga ekonomiya amo an gidakoi ha Butnga nga Sinirangan ngan an ika-18 nga gidakoi ha kalibutan.[9] An Saudi Arabia mayda gihapon in usá han mga gibatan-oni nga mga kamolupyohan han kalibutan; 50 ka porsyento han 33.4 nga milyon nga molupyo hini mga diri pa naabot hin 25 ka tuig nga panuigon.[12]
Ginhadi-an han Saudi Arabia | |
|---|---|
 Bandira
 Tigaman
| |
|
Darahonon: لَا إِلٰهَ إِلَّا ٱلله، مُحَمَّدٌ رَسُوْلُ ٱلله 'Lā ʾilāha ʾillā Llāh, Muḥammadan rasūlu Llāh' 'Waray dios kundi an Dios; hi Mahoma amo an suruguon han Dios.'[1][lower-alpha 1] (Shahada) | |
|
Awit: ٱلنَّشِيْد ٱلْوَطَنِي ٱلسَّعُوْدِي "an-Našīd al-Waṭanīy as-Saʿūdī" "Nasodnon nga Awit han Saudi Arabia" | |
.svg) | |
| Pamunuan ngan gidako-i nga syudad |
Riyadh 24°39′N 46°46′E |
| Opisyal nga mga pinulungan | Inarabo[3] |
| Mga ginyayakan nga pinulongan | Inarabo |
| Relihiyon | Sunni nga Islam[4] (Wahhabismo)[5][6][7] |
| (Mga) Tawag hin tawo |
|
| Kagamhanan | Unitaryo nga Islamico nga monarkiya absoluta |
• Hadi | Salman |
• Prinsipe Heredero | Mohammad bin Salman |
| Magbabalaod | Waray [lower-alpha 2] |
| Pagtukod | |
• Pagtukod han ginhadi-an | 23 Septyembre 1932 |
| 24 Oktubre 1945 | |
• Yanâ nga konstitusyon | 31 Enero 1992 |
| Langyab | |
• Bug-os | 2,149,690[3] km2 (830,000 sq mi) (ika-12) |
• Katubigan (%) | 0.7 |
| Kamolupyohan | |
• 2019 estimate | 34,218,169[8] (ika-40) |
• Densidad | 15/km2 (38.8/sq mi) (ika-174) |
| GDP (PPP) | 2019 nga banabana |
• Bug-os | $1.924 nga trilyon[9] (ika-14) |
• Per capita | $56,817[9] (ika-12) |
| GDP (nominal) | 2019 nga banabana |
• Bug-os | $779.289 ka bilyon[9] (ika-18) |
• Per capita | $23,566[9] (ika-35) |
| Gini (2013) |
45.9[10] medium |
| HDI (2018) |
▲ 0.857[11] hataas hin duro · ika-38 |
| Salapi | Saudi nga riyal (SR) (SAR) |
| Zona hin oras | UTC+3 (AST) |
| Format hin pitsa | dd/mm/yyyy (AH) |
| Dapit hin pagmanehar | tuo |
| Kodigo hin pagtawag | +966 |
| ISO 3166 nga kodigo | SA |
| Internet TLD |
|
An teritoryo nga yana naghihimo han Saudi Arabia amo an lugar hin pipira nga mga kahadto nga kultura ngan mga sibilisasyon. An kaagi-ugsa-hin-kasaysayan han Saudi Arabia nagpapakita hin pira nga mga sayo nga mga nahabilin hin buruhaton hin katawhan ha kalibutan.[13] An Islam, nga amo an ikaduha nga gidako-i nga relihyon han kalibutan,[14], ginmawas ha yana-nga-adlaw nga Saudi Arabia. Han sayo nga bahin han ika-7 nga gatostuig, gin-usa han Islamico nga manaragna nga hi Mahoma an kamolupyohan han Arabia ngan naghimo hin uusa nga Islamico nga relihiyoso nga gobyerno.[15] Katapos han iya pagkamatay han 632, madagmit nga ginpahaluag han mga nagsunod ha iya an teritoryo nga ilarom hin Muslim nga pagdumara gawas han Arabia, nansakop hin mga dagko nga mga bahin hin katunaan (tikang han Rawis Iberia ha Katundan kutob han yana nga adlaw nga Pakistan ha Sidlangan) hin pipira la nga mga dekada. Mga Arabo nga dinastiya nga nagtikang han yana-nga-adlaw nga Saudi Arabia nagtukod han Rashidun (632–661), Umayyad (661–750), Abbasid (750–1517) ngan Fatimid (909–1171) nga mga kalipato pati gihapon in pipira nga mga dinastiya ha Asya, Aprika ngan Europa.[16][17][18][19][20]
An kahaluag han yana-nga-adlaw nga Saudi Arabia nahimo anay hin kaurugan upat nga lain nga mga rehiyon: Hejaz, Najd ngan mga bahin han Sinirangan nga Arabya (Al-Ahsa) ngan Salatan nga Arabya ('Asir).[21] Gintukod an Ginhadi-an han Saudi Arabia han 1932 ni Ibn Saud. Gin-usa niya an upat nga rehiyon ngadto hin úusá nga estado pinaagi hin mga sunodsunod nga mga panakop nga nagtikang han 1902 han pagsakop han Riyadh, an balay han katulinan han iya panimalay, an Panimalay han Saud. Tikang hadto an Saudi Arabia usá nga totalitariano nga monarka absoluta, nga ginsisiring nga diktadura nga naeeredir nga ginpapamunuan hin pagsunod hin Islamista nga mga surundon.[22][23][24][25] An ultrakonserbador nga Wahhabi nga relihiyoso nga pangiwa ha sulod han Sunni nga Islam gintatawag nga "dako nga kinaiya han Saudi nga kultura", nga an pagpakalat hini ha kalibutan ginpanalapi hin dako pinaagi han pagbaligya hin lana ngan gas.[22][23] An Saudi Arabia agsob nga tinatawag nga "an Tuna han Duha nga Baraan nga Meskita" hin pag-ungod han Al-Masjid al-Haram (ha Mecca) ngan han Al-Masjid an-Nabawi (ha Medina), an duha nga gibabaraani nga lugar ha Islam. Inarabo an opisyal nga pinulongan han estado.
Nadiskobrehan in petrolyo han 3 Marso 1938 ngan nasundan iní hin pipira pa nga mga nabilngan ha Sinirangan nga Lalawigan.[26] Tikang hiní an Saudi Arabia nagin ikaduhá nga gidako-i nga naprodusir hin lana (sunod han Estados Unidos) amo an gidako-i nga na-export hin lana, an nakontrolar han ikaduhá nga gidako-i nga mga reserba hin lana ngan an ika-unom nga gidako-i nga reserba hin natural nga gas.[27] Ginkategorisar an ginhadi-an nga usá nga World Bank nga hataas-hin-income nga ekonomiya nga mayda hataas nga Human Development Index[28] ngan amo la an Arabo nga nasod nga upod han G-20 nga dagko nga mga ekonomiya.[29]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
